Kompresyon tedavileri venöz yetmezlik tedavileri içerisinde belki de en basit ve ekonomik olan ayrıca son derece etkin olanıdır. Tek başına yada diğer tedaviler ile kombine edilebilmektedir.

Kompresyonda temel amaç yüzeysel venlerin lümenlerinin azaltılarak venöz akışın yüzeyel venlerden derin venlere yapılmasını sağlamaktır.

Yukardaki resimde basınç uygulamaya bağlı yüzeysel venlerde kan akımının derin venlere yönlendirilmesi görülmektedir.

Kompresyon uygulaması sırasında deri yüzeyinden bir basınç uygulanmaktadır. Kompresyonlarda deri yüzeyinde sağladıkları basıncın birimi Pascal (Pa) dır ve 1 m2 uygulanan newton cinsinden gücü tanımlar(1 mmHg = 133,332 Pa = 1,333 hPa).

Bacakların silindirik olduğu düşünüldüğünde ayaklara kompresyon ile uygulanan basınç bandajın gerginliği ile doğru ilişkili bacağın kalınlığı yani yarı çapı ile ters orantılıdır.

Kompresyon aktif yada pasif olmak üzere yapılmaktadır. Pasif kompresyon elastik olmayan bandaj ile yapılmakta. Burada bandajın deri yüzeyinden uyguladığı bir basınç aslında yok. Ancak bacaklarda kasların kasılması ile bacak volümü artmakta ancak dışarıdan uygulanan pasif kompres bu volüm artışını engellenmekte. Böylece dokularda pasif bir basınç artışı sağlanmaktadır. Kasların gevşemesi ile volüm azalmakta ve basınç normale dönmektedir. Aktif kompresyon elastik bandaj ile yapılmaktadır. Burada bandaj bacaklara aktif bir basınçla uygulanmakta. Bu basınç bacak kaslarının kasılması ile daha da atmakta. Ancak bu aktif basınç yatarken yada istirahat halinde bacaklarda arteriyal yetmezliklerde sorun yaratabilmektedir.

Kompresyon ile yüzeysel venlerdeki venöz gölenme derin venöz sisteme aktarılmakta. Kompresyon sistemi venöz kapak sistemi, vende dejeneratif değişiklikler ve resflu üzerine pozitif etkisi bulunmaktadır.

Bacaklarda Kompresyon Amaçlı Kullanılanlar

1. Kompresyon bandajları
   
   
   • Elastik olmayanlar bandajlar
     
     
     • Streç olmayanlar
     • Kısa streç olanlar
       
       
   • Elastik bandajlar
     
     
     • Uzun streç olanlar
     • Yapışkanlı ve yapışkansız olanlar
       
       
   • Elastik ve elastik olmayan miks bandajlar
     
     
2. Çoraplar
   
   
3. Kompresyon botları
   
   
4. Hava kompresyonu

Kompresyon uygulamalarının venöz yetmezliklerde gelişen patolojileri hedeflemektedir. Bunlar;

Ödemin azaltılması

Kompresyon ödemi azalttığı gibi oluşmasını da engellemeye çalışmaktadır. Örneğin kompresyonlu çoraplar mesleki nedenle ayakta kalan yada uzun süre oturan kişilerde ödemin azaltılması için kullanılabilir. Dermal ödem Lipodermatosklerozisli hastalarda ve kronik venöz yetmezliklerde dermal ödem sınıf I yada II kompresyon çorapları ile 4 günde 17% oranında azaltmaktadır. Kompresyon tedavileri venöz sistem dışındaki ödemlerde; kalp kaynaklı ödemlerde(disproteinemik ödem, renal ödem, lenfödem, siklik idiopatik ödem gibi) de etkilidir.

Lenfatik drenajın arttırılması

Kompresyonlar dolaşım sisteminde kapiller filtrasyonu azaltmakta, kapiller geri emilimi arttırmakta, lenfatik geri emilimi ve lenfatik dolaşımı arttırmaktadır. Ayrıca fibrosklerotik dokuların yıkılmasını sağlamaktadır. Kompresyon dokuda proteinden daha fazla suyun uzaklaşmasını sağlamaktadır.

Venöz dolaşım sistemi üzerine etkisi

Kkompresyon uygulaması yüzeysel ve derin venlerin daralmasına neden olmaktadır. Yatar pozisyonda 10 -15 mm Hg basınç venöz sistem için yeterlidir. Bu nedenle bu düşük basınçlı çoraplar özelikle yatalak hastalarda trombüs koruyucu amaçlı kullanılmaktadır.

Bacaklarda aşağıdan yukarı doğru giderek aratan özellikteki basınçlı çoraplar derin venöz sistemde kan akımını daha iyi desteklemektedir. Ayak bileklerinde 20 mmHg basınç sağlanması daha etkili bir venöz sistem desteği sağlamaktadır. Bununla birlikte 8 mmHg kadar düşük basınçlı çoraplar venöz sistem kaynaklı semptomları önemli ölçüde azaltmaktadır. MR ile yapılan çalışmalarda ayakta iken derin bacak venlerin daralması için 42 mmHg, tam tıkanması için ise 82 mmHg bir basınç gerektiği gösterilmiştir. Bu özellikteki kompresyon bandajları ile ayak bileğinin hareketi yada yürüme sırasında venler üzerine olan kompresyon etkisi değişmektedir.

Aşağıdaki resimde ayağa güçlü bir komresyon bandajı yapılmış. Yatar pozisyonda basınç 60 mm Hg iken, ayak bileğinden yaka hareket ettirildiğinde basınç 120 mmHg çıkıp düşmektedir. Ayağa kalkığında basınç 100 mmHg sabit kalmakta. 2 saat sonra ise ayakta iken basınç 60 mmHg yatarken 25 mmHg düşmektedir.

Venöz kapak sisteminde problemler olduğunda 40 – 60 mmHg üzerinde basınç uygulanması reflu ile bacak boyunca venöz göllenmelere neden olmaktadır. Hastada ileri düzeyde venöz yetmezlik ver ise elastik olmayan bandajlar daha etki olabilmektedir. Ayakta venlerde tıkanma var ise yatarken 20 mmHg ancak ayakta ve otururken 50 – 70 mmHg basınç olmalıdır.

Mikrodolaşım üzerine etkisi

Kompresyon mikrodolaşımı da düzenlemektedir. II düzeyde kompresyon çorapları 1 hafta içerisinde mikrodolaşımı normalize etmektedir.

Arterial kan akımı üzerine etkisi

Kompresyon arterial kan akımını azaltmaktadır. Bu nedenle kompresyon çorapları sonrası doppler ile arterial kan akımı ölçümleri yapılmalıdır. Genel olarak eğer ayak bileği/el bileği kan basıncı arasındaki oran (ankle–brachial index (ABI)) 0.5 den az ise kompresyon kesinlikle uygulanmaz yani kontrendikedir. Hastada ayaklarda ödem var ve ABI 0.5 – 0.8 arasında ise elastik olmayan yada kısa streç bandajlar etkilidir. Elastik olmayan bandajlar yürüme sırasında aralıklı basınç yükselmeleri yapmakta buda arterial kan akımını arttırmaktadır.

Kompresyon tedavileri venöz yetmezliklerde basit, etkin ve ucuz tedavi seçenekleridir. Günümüzde geliştirilen spandex, poliüretan ve naylon içerikli kompresyon materyalleri en ideal ürünler olarak görülmektedir. Terleme ve diğer dış faktörlere karşı daha dirençli olmaları nedeni ile tercih edilmektedir.