Kompresyon Tedavileri

Kompresyon tedavileri, venöz yetmezlik tedavisinde belki de en basit, ekonomik ve son derece etkili yöntemdir. Tek başına veya diğer tedavilerle birlikte kullanılabilir.

Kompresyonun temel amacı, yüzeysel venlerin lümenlerini daraltarak venöz kan akışının yüzeysel venlerden derin venlere yönlendirilmesini sağlamaktır.

Kompresyon uygulaması sırasında, deri yüzeyinden bir basınç uygulanır. Kompresyonların deri yüzeyinde sağladığı basınç birimi Pascal (Pa)'dır (1 mmHg = 133,332 Pa = 1,333 hPa). Bacakların silindirik olduğu düşünüldüğünde, ayaklara kompresyonla uygulanan basınç, bandajın gerginliği ile doğru orantılı, bacağın kalınlığı (yarıçapı) ile ters orantılıdır.

Kompresyon, aktif veya pasif olmak üzere iki şekilde yapılır:

• Pasif kompresyon, elastik olmayan bandaj ile yapılır. Bu yöntemde bandajın deri yüzeyinde uyguladığı doğrudan bir basınç yoktur. Ancak bacak kaslarının kasılmasıyla bacak hacmi artar, dışarıdan uygulanan pasif kompresyon bu hacim artışını engelleyerek dokularda pasif bir basınç artışı sağlar. Kaslar gevşediğinde ise hacim azalır ve basınç normale döner.

• Aktif kompresyon, elastik bandaj ile yapılır. Burada bandaj, bacaklara aktif bir basınç uygular. Bu basınç, bacak kaslarının kasılmasıyla daha da artar. Ancak bu aktif basınç, yatarken veya istirahat halindeyken arteriyel yetmezliği olan hastalarda sorun yaratabilir.

Kompresyon ile yüzeysel venlerdeki venöz göllenme, derin venöz sisteme aktarılır. Kompresyon sistemi, venöz kapak sistemi, vende dejeneratif değişiklikler ve reflü üzerinde olumlu etkilere sahiptir.

Kompresyon tedavileri venöz yetmezlik tedavileri içerisinde belki de en basit ve ekonomik olan ayrıca son derece etkin olanıdır. Tek başına yada diğer tedaviler ile kombine edilebilmektedir.

Kompresyonda temel amaç yüzeysel venlerin lümenlerinin azaltılarak venöz akışın yüzeyel venlerden derin venlere yapılmasını sağlamaktır.

Bacaklarda Kompresyon Amacıyla Kullanılanlar

Bacaklarda kompresyon tedavisi için çeşitli araçlar kullanılmaktadır:

Kompresyon Bandajları

• Elastik olmayan bandajlar

  • Gergin olmayanlar

  • Kısa gerginliğe sahip olanlar

• Elastik bandajlar

  • Uzun gerginliğe sahip olanlar

  • Yapışkanlı ve yapışkansız olanlar

• Elastik ve elastik olmayan karışımı (miks) bandajlar

Diğer Kompresyon Yöntemleri

• Çoraplar

• Kompresyon botları

• Hava kompresyonu

Kompresyon Uygulamalarının Venöz Yetmezliklerdeki Etkileri

Kompresyon uygulamaları, venöz yetmezliklerde gelişen patolojileri hedeflemektedir.

Ödemin Azaltılması

Kompresyon, ödemi azalttığı gibi oluşmasını da engellemeye çalışır. Örneğin, kompresyon çorapları mesleği gereği ayakta duran veya uzun süre oturan kişilerde ödemin azaltılması için kullanılabilir. Lipodermatosklerozisli ve kronik venöz yetmezliği olan hastalarda dermal ödem, sınıf I veya II kompresyon çorapları ile 4 günde %17 oranında azaltılabilir. Kompresyon tedavileri, venöz sistem dışındaki ödemlerde de (kalp kaynaklı ödemler, disproteinemik ödem, renal ödem, lenfödem, siklik idiyopatik ödem gibi) etkilidir.

Lenfatik Drenajın Artırılması

Kompresyonlar dolaşım sisteminde kapiller filtrasyonu azaltır, kapiller geri emilimi, lenfatik geri emilimi ve lenfatik dolaşımı artırır. Ayrıca fibrosklerotik dokuların yıkılmasını sağlar. Kompresyon, dokudan proteinden daha fazla suyun uzaklaşmasını sağlar.

Venöz Dolaşım Sistemi Üzerine Etkisi

Kompresyon uygulaması, yüzeysel ve derin venlerin daralmasına neden olur. Yatar pozisyonda 10-15 mmHg basınç, venöz sistem için yeterlidir. Bu nedenle, düşük basınçlı çoraplar özellikle yatalak hastalarda pıhtı oluşumunu engelleme (trombüs koruyucu) amaçlı kullanılır.

Bacaklarda aşağıdan yukarıya doğru artan özellikteki basınçlı çoraplar, derin venöz sistemdeki kan akışını daha iyi destekler. Ayak bileklerinde 20 mmHg basınç sağlanması, venöz sisteme daha etkili bir destek sunar. Bununla birlikte, 8 mmHg kadar düşük basınçlı çoraplar bile venöz sistem kaynaklı semptomları önemli ölçüde azaltmaktadır.

MR ile yapılan çalışmalarda, ayakta dururken derin bacak venlerinin daralması için 42 mmHg, tam tıkanması için ise 82 mmHg bir basınç gerektiği gösterilmiştir. Bu özellikteki kompresyon bandajları ile ayak bileğinin hareketi veya yürüme sırasında venler üzerindeki kompresyon etkisi değişir.

Aşağıdaki görselde, ayağa güçlü bir kompresyon bandajı yapılmıştır. Yatar pozisyonda basınç 60 mmHg iken, ayak bileği hareket ettirildiğinde basınç 120 mmHg'ye çıkıp düşmektedir. Ayağa kalkıldığında basınç 100 mmHg'de sabit kalır. 2 saat sonra ise ayaktayken basınç 60 mmHg'ye, yatarken ise 25 mmHg'ye düşmektedir.

Venöz Kapak Yetersizliklerinde Kompresyon

Venöz kapak sisteminde problemler olduğunda, 40-60 mmHg üzerinde basınç uygulanması, reflü nedeniyle bacak boyunca venöz göllenmelere yol açabilir. Hastada ileri düzeyde venöz yetmezlik varsa, elastik olmayan bandajlar daha etkili olabilir.Ayaktaki venlerde tıkanma söz konusuysa, yatar pozisyonda 20 mmHg, ayakta ve otururken ise 50-70 mmHg basınç uygulanması uygun olur.

Kompresyon Tedavilerinin Mikrodolaşım ve Arteriyel Akıma Etkileri

Mikrodolaşım Üzerine Etkisi: Kompresyon, mikrodolaşımı da düzenler. İkinci düzey kompresyon çorapları, 1 hafta içinde mikrodolaşımı normalleştirir.

Arteriyel Kan Akımı Üzerine Etkisi: Kompresyon, arteriyel kan akımını azaltır. Bu nedenle, kompresyon çorapları sonrası Doppler ile arteriyel kan akımı ölçümleri yapılmalıdır. Genel olarak, eğer ayak bileği/kol bileği kan basıncı oranı (Ankle-Brachial Index - ABI) 0.5'ten az ise, kompresyon kesinlikle uygulanmamalıdır, yani kontrendikedir.

Hastada ayaklarda ödem varsa ve ABI değeri 0.5 ile 0.8 arasındaysa, elastik olmayan veya kısa gerginliğe sahip bandajlar etkilidir. Elastik olmayan bandajlar, yürüme sırasında aralıklı basınç yükselmeleri oluşturarak arteriyel kan akımını artırır.

Kompresyon tedavileri, venöz yetmezliklerde basit, etkili ve ucuz tedavi seçenekleridir. Günümüzde geliştirilen spandeks, poliüretan ve naylon içerikli kompresyon materyalleri, terleme ve diğer dış faktörlere karşı daha dirençli oldukları için ideal ürünler olarak kabul edilmektedir.