Deri veya mukoza yüzeyinde çıplak gözle ince çizgiler ya da noktalar şeklinde damarların görünür olmasına telenjiektazi denilmektedir. Latince Telos (ince), Angeion (damar) ve Ektasis (genişleme) kelimelerinden gelmektedir.

Telenjiektazi vücudun herhangi bir yerinde, yaş ve cinsiyetten bağımsız olarak ortaya çıkabilir. Açık cilt rengine sahip kişilerde, uzun süreli güneşe maruz kalmayla gelişen kronik aktinik hasara uğramış vücut bölgelerinde belirgin olarak izlenir. Uzun süre rüzgara, soğuğa ya da sıcağa maruz kalmış kişiler telenjiektazi için adaydır.

Nadiren kanama yaparlar ve sıklıkla kozmetik problemlerdir. Bunların çapları 0,1-1 mm arasındadır ve venül, kapiller ya da arteriollerden kaynaklanmaktadır. Telenjiektazi arteriollerden kaynaklanıyorsa daha küçük, açık kırmızı renkte ve deriden kabarıklık göstermez. Telenjiektazi venüllerden kaynaklanıyorsa mavi, geniş ve deriden kabarıktır. Kapillerden kaynaklanıyorsa başlangıçta kırmızı, sonra maviye dönebilmektedir. Ayrıca hidrostatik basınç ve derin venlerden geri akan kan akımı ile bunlar daha belirgin hâle gelmektedir.

Telenjiektazi bazı kaynaklarda damarsal malformasyon ya da hemanjiyomların klinik belirtileri olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle çocuk yaşlarda karşımıza çıkabilmektedir. Daha ileri yaşlarda ise kronik aktinik hasar, çeşitli sistemik hastalıklar ve genodermatozlar ortaya çıkıştan daha çok sorumlu tutulmaktadır.

Telenjiektaziler bazı kaynaklarda ise sonradan kazanılmış damarsal lezyonlar sınıfında yer almaktadır. Bunların ortaya çıkışında kolaylaştıran faktörler arasında uzun süreli roza gibi cilt hastalıkları, hipertansiyon ve konnektif doku hastalıkları bulunmaktadır.

Telenjiektaziler, genel olarak nedenin bilinmediği durumlarda ortaya çıktıklarında "primer", bilinen bir neden ile ilişkili olanlar ise "sekonder telenjiektazi" şeklinde sınıflandırılabilmektedir.

Telenjiektazilerin Şekillerine Göre Sınıflandırılması

• Sinüs ya da basit çizgisel telenjiektaziler

• Işınsal ve çizgisel dağılım gösteren Arborizing telenjiektaziler

• Örümcek ya da yıldız şeklinde olanlar. Bunlar sıklıkla arteriol kaynaklıdır, burun ve bacaklarda görülür.

• Noktasal ya da hafif deriden kabarık şekilde olan Punctiform telenjiektaziler

Papüler dışındakiler neredeyse herkeste yüzde ve bacaklarda görülebilmektedir. Papüler telenjiektaziler ise sıklıkla Osler-Weber-Rendu hastalığı gibi genetik hastalıklarda görülür.

Telenjiektaziler her yaş döneminde ve her iki cinste deri, mukoza ve iç organlarda görülebilmektedir.

Sıklıkla uzun süreli güneşe maruz kalma ile gelişmektedir. Ayrıca rüzgâr, soğuk, sıcak ve burun silme gibi kronik travmalar da gelişiminde etkili olmaktadır.

Kalsiyum kanal blokerleri gibi ilaçlar, özellikle güneş gören alanlarda çok sayıda telenjiektaziye neden olmaktadır.

Telenjiektaziler genetik yatkınlıkla ilişkilidir. Ayrıca varislere bağlı olarak, gebelikte ve doğum kontrol hapları kullanan kişilerde, özellikle bacaklarda gözlenmektedir.

Telenjiektaziler; radyodermatit, kseroderma pigmentozum, lupus eritematozus, skleroderma, CREST sendromu, rozasea, gebelik, siroz, AIDS, poikiloderma, bazal hücreli karsinom, nekrobiyozis lipoidika diyabetikorum, liken sklerozus et atrofikus, sarkoid, lupus vulgaris, keloid, adenoma sebaseum, kaposiform hemanjiyoendotelyoma, anjiyoma serpiginosum, anjiyokeratoma korporis difuzum, herediter benign telenjiektazi, Cockayne sendromu, ataksi-telenjiektazi ve Bloom sendromunda da görülebilmektedir.

Tırnak kenarında kütikülada telenjiektazilerin varlığı (kütiküler telenjiektaziler), kollajen doku hastalıklarını göstermektedir (lupus eritematozus, skleroderma, dermatomiyozit gibi).

Romatoid artritte de görülebilmektedir.

Burun ve yanakta ortaya çıkanlar, arteriyolar olmaya meyilli olup, çizgisel veya dallanan biçimde karşımıza çıkmaktadır. Örümcek biçimli (spider) telenjiektaziler, karaciğer hastalığına eşlik edebilir veya çocukluk çağında kendiliğinden ortaya çıkabilir.

Papüler telenjiektaziler ise sıklıkla genetik sendromların veya kollajen doku hastalıklarının bir parçası olarak görülür.

Telenjiektazi oluşumuna yol açan muhtemel nedenler arasında anoksi, kimyasallar, hormonlar, enfeksiyon ve diğer fiziksel faktörlere bağlı olarak ortaya çıkan yeni damarsal yapım (anjiyogenez) sürecinde ortama salınan ve/veya aktive olan vazoaktif mediyatörler suçlanmaktadır.

Telenjiektazilerin Oluşum Mekanizmasına Göre Sınıflandırılması

Genetik Nedenli Telenjiektaziler

• Damarsal Benler

  • Nevus flammeus

  • Nevus araneus

• Doğumsal Nöroanjiopatiler

  • Ataksi telanjiektazi

  • Sturge–Weber sendromu

  • Maffucci sendromu

  • Klippel–Trenaunay–Weber sendromu

• Konjenital Poikiloderma (Rothmund–Thomson sendromu)

• Bloom sendromu

• Cockayne sendromu

• Herediter Hemorajik Telenjiektazi (Osler–Weber–Rendu hastalığı)

• Esansiyel Progresif Telenjiektazi

• Generalize Esansiyel Telenjiektazi

  • Ailesel (otozomal dominant)

  • Edinsel (hormonal veya enfeksiyöz uyarım)

• Unilateral Nevoid Telenjiektazi Sendromu

• Difüz Neonatal Hemanjiyomatozis

• Herediter Benign Telenjiektazi

Kollajen Doku Hastalıklarına Bağlı Sonradan Gelişen Telenjiektaziler

• Lupus Eritematozus (özellikle tırnak çevresinde)

• Dermatomiyozit

• Progresif Sistemik Skleroz

• Kriyoglobülinemi

• Neonatal Lupus Eritematozus

• CREST sendromu

• Romatoid Artrit

Cilt Hastalıklarına Bağlı Sonradan Gelişen Telenjiektaziler

• Rozasea

• Variköz venler

• Bazal hücreli karsinom

• Merkel hücreli tümör

• Nekrobiyozis lipoidika diyabetikorum

• Poikiloderma vaskülare atrofikans

• Kapillarit (purpura annularis telangiectodes)

• Kseroderma pigmentozum

• Pseksantoma elastikum

• Degos hastalığı

• Yüzeyel epitelyum sebaceous farklılaşma ile

Hormonsal Nedenli Telenjiektaziler

• Gebelik

• Kortizona bağlı olanlar

  • Cushing sendromu/hastalığı

  • Kortizon krem, iğne ve ilaçlarına bağlı olanlar

• Aşırı östrojen kullanımı

Fiziksel Hasara Bağlı Gelişen Telenjiektaziler

• Aktinik dermatozlar (Kronik güneş hasarı)

• Radyodermatit

• Cerrahi sonrası (Burun estetiği sonrası burunda gelişen telenjiektaziler)

• Fiziksel travma

• Eritema ab igne

İlaçlara Bağlı Olarak Gelişen Telenjiektaziler

• Fotodağılımlı telenjiektazilere sebep olan ilaçlar

  • Kalsiyum kanal blokerleri (Nifedipin, Felodipin, Amlodipin)

  • Sefotaksim

  • Oral kontraseptifler

  • İzotretinoin

  • İnterferonlar

  • Lityum

  • Tiyotiksen

  • Topikal steroidlerin deri yan etkisi

  • Metotreksat

  • Hidroksiüre

Deri Kanserlerine Bağlı Gelişen Telenjiektaziler

• MF

• Poikiloderma vaskülare atrofikans

• BCC (Morfeiform, sikatrisyel, infiltratif BCC)

• Merkel hücreli karsinom (Trabeküler karsinom)

Paraneoplastik Nedenlere Bağlı Gelişen Telenjiektaziler

• İntravasküler lenfoma

• Meme kanseri

• Prostat kanseri

• Akciğer kanseri

Doğumsal Telenjiektaziler

Nevus flammeus (Klippel-Trénaunay sendromu-KTS), nevus araneus, angioma serpiginosum, Bockenheimer sendromu, konjenital nöroanjiopatiler (Maffucci sendromu), konjenital poikiloderma, esansiyel progresif veya generalize telenjiektazi, kutis marmorata telenjiektatika konjenita ve difüz neonatal hemanjiyomatozis gibi.

Sonradan Gelişen ve Deri Değişimleri ile Birlikte Olan Telenjiektaziler

Örneğin, kollajen doku hastalıkları ile birlikte olduğunda dokuda anoreksi olmakta ve akral alanlarda telenjiektaziler gelişmektedir. Kriyoglobülinemi, akral telenjiektazi yapmaktadır. Periungual telenjiektazi, lupus eritematozus ve progresif sistemik sklerozda görülmektedir. Güneşin neden olduğu deri hasarı (aktinik keratozis gibi) telenjiektazi yapabilmektedir. Mastositoz gibi hastalıklarda histamin ya da heparin gibi faktörler telenjiektaziye neden olabilir. Örneğin, unilateral fasiyal telenjiektazi makularis'te mast hücre artışı gösterilmiştir. Corona phlebectatica, ayakta bilek çevresinde medialde telenjiektaziler ile tanımlanmaktadır. GSV yetersizliklerinde %50 oranında telenjiektazi görülebilmektedir. Ayağın bir kısmını ya da tamamını ve ayak bileklerini tutabilmektedir.

Bacaklarda telenjiektazilerle ilgili yapılan çalışmalarda, telenjiektazilerin sadece %8,8'inin derin venöz sistemle, %12,6'sının yüzeysel venöz sistemle, %71,2'sinin retiküler venlerle bağlantılı olduğu ve %7,4'ünün ise hiçbir venöz sistemle bağlantısının olmadığı gösterilmiştir. Variköz venlerle birlikte telenjiektazi olduğunda ilk olarak telenjiektazi kırmızı renkte olmakta, daha sonra maviye dönmektedir. Mavi telenjiektazilerde oksijen konsantrasyonu %68,7 iken, kırmızılarda %75,86'dır.

Bacaklarda telenjiektazilerde arteriovenöz anastomoz mutlaka düşünülmelidir.

Deri Hastalıkları ve Telenjiektaziler

Keratozis likenoides kronika hastalığında telenjiektazi olabilmektedir. Bunun hastada ayaklarda kaşıntıya bağlı olarak ikincil şekilde gelişebileceği düşünülmektedir. Diğer deri hastalıklarından nekrobiyozis lipoidika diyabetikorum, kapillarit (purpura annularis telangiectodes; Majocchi hastalığı) ve malign atrofik papüloz (Degos hastalığı) telenjiektaziler görülebilmektedir. Progresif pigmente purpurik dermatit (Schamberg hastalığı), pigmente purpurik likenoid dermatit (Gougerot-Blum kapillarit), liken aureus ve purpura annularis telangiectodes (Majocchi hastalığı) deri lezyonlarında punktaat ekimoz ve telenjiektaziler görülebilmektedir.

Hormonsal Nedenler ve Telenjiektazi

Gebelikte ve OKS gibi hormonsal ilaç kullanımında telenjiektaziler görülebilmektedir. Bunda hormonsal etkinin anjiyogenezise neden olması ve uterusun pelviste venöz yapılara baskı yapması rol oynamaktadır. Kadınlarda adet dönemlerinde ovülasyon ve menste venöz kan akımı artmaktadır. Östrojenin sistemik kullanımı %30 oranında telenjiektazi gelişimini artırmakta ya da antiöstrojen kullananlarda (tamoksifen sitrat-Nolvadex gibi) telenjiektazi gelişimini azaltmaktadır.

Malignite ve Kanser Olgularında Telenjiektazi

Metastaz, telenjiektazi ile birlikte olabilir. Özellikle meme kanserlerinde memede telenjiektazilerin gelişimi gözlenebilmektedir. Prostat kanserlerinde göğüste telenjiektazi yama alanları gözlenmiştir.

Topikal Kortizon Tedavileri

Yüksek potansiyelli kortizonun uzun süre oklüzyon altında kullanımı, kullanım alanında telenjiektazilere neden olabilmektedir.

Fiziksel Faktörler

Güneş kaynaklı deride aktinik hasar süreci, özellikle yüzde ve dekolte alanında telenjiektazilere neden olabilmektedir. UVB, "vasküler endotelyal büyüme faktörü" (VEGF) üzerinden telenjiektazide etkilidir.

Travma

Travma, epidermal ve damar endotelinde hasar yapmakta, bu da neovaskülarizasyonu tetiklemektedir. Bunda fibrin etkilidir. Aşağıdaki görselde tenis topu çarpması sonrası gelişen telenjiektazi görülmektedir.

Cerrahi ve Lazerasyon Sonrası Telenjiektazi

Yine fibrozis üzerinden gelişmektedir. Cerrahi sırasında venlerin ligasyonu neden olabilir.

Kadınlarda bacaklarda telenjiektazi sıklıkla 2 farklı şekilde görülmektedir. Bu iki form bazen bacağın ön ya da arka kısmında birbiri içerisine geçebilmekte, hatta 15 cm çaplı lezyonlara dönüşebilmektedir. Bu yapı içerisinde bu telenjiektazileri besleyen retiküler venler görülebilmektedir.

• Uyluğun iç kısmında kırmızı ya da mavi, birbirine paralel çizgiler şeklindedir.

• Arborizing ya da çember şeklinde olup sıklıkla uyluk dış kısmında görülmektedir.

En sık telenjiektazi uyluk iç kısmında görülmektedir. Bunun, ayakların üst üste atılmasından kaynaklandığı bilinmektedir.

Telenjiektazi yaşla artmaktadır. İleri yaşlarda bacaklarda %3,8-%26 arasında görülmektedir. Ailesel yatkınlık da vardır.

Enfeksiyonlar ve Telenjiektazi

Generalize Esansiyel Telenjiektazi'de neden tam bilinmemekle birlikte, kız çocuklarında bacaklarda gözlenmektedir. Sifilitik enfeksiyonlarda ve sinüzitlerde (antibiyotik tedavileri ile kaybolmaktadır) telenjiektazi olabilmektedir.

Progresif Asenden Telenjiektazi'nin nedeni tam olarak bilinmiyor ancak tetrasiklin ve ketokonazol sırasıyla sistemik kullanıldığında geçtiği gözlenmiştir. HIV enfeksiyonlarında da telenjiektazi gelişimi gösterilmiştir.

Tedavi

Telenjiektazi tedavileri arasında topikal ve sistemik antibiyotikler, oral östrojenler, kriyoterapi, dermabrazyon, elektrocerrahi, skleroterapi ve lazer tedavileri sayılabilir.

Telenjiektazilerde çap ≤0,3 mm ise iyi bir sonuç için birden fazla skleroterapi seansı gerekmektedir. Eğer skleroterapide yüksek konsantrasyon kullanılırsa bu, iyi bir sonuç anlamına gelmez; pigmentasyon veya trombüs (kan pıhtısı) anlamına da gelmemektedir. Unutulmamalıdır ki, yüksek konsantrasyonda sklerozanlar yüksek TM riski anlamına gelmektedir.

Telenjiektazilerde çap ≥0,4 mm ise cevap daha iyi ve hızlıdır ancak hiperpigmentasyon ve trombi daha sık gözlenmektedir.

Elektrokoterizasyon küçük çaplı yüz damarlarında daha çok tercih edilse de nonspesifik termal etkisinden dolayı deride atrofi, hatta skar ve pigment bozuklukları oluşturma potansiyeli oldukça fazladır.

Skleroterapi ise 30 veya 32 numara iğneler ile uygun damarlara sınırlı kalmakta ve komplikasyon riski yüksek olmaktadır.

Cerrahi flebektomi, retiküler telenjiektaziler için uygulanabilir ancak uygulama tekniği zor bir yöntemdir.

Son yıllarda telenjiektazilerin tedavisi için farklı lazer sistemleri geliştirilmiştir. Telenjiektaziler ve diğer vasküler lezyonlar için ilk kullanılmaya başlanan Argon lazerler (488-514 nm) olup bunu CO₂ lazer (10.600 nm) ve Nd:YAG lazerler (1064 nm) takip etmiştir. İlerleyen dönemde damar içerisinde hemoglobin tarafından emilebilen daha uygun lazerler geliştirilmiştir. Bu amaçla telenjiektazilerde Bakır Buharlı Lazer (578 nm) ve Bakır Bromid lazerler (578 nm) başarılı sonuçları ile kullanılmıştır.

KTP (532 nm, Potasyum titanil fosfat) ve PDL (595 nm, atımlı boya lazer) lazerler sadece telenjiektaziyi tedavi etmekle kalmayıp aynı zamanda pigmentasyonları ve hatta ince kırışıklıkları da tedavi edebilmektedir.

Lazer uygulaması sırasında derinin korunması için kullanılan deri soğutma sistemlerindeki gelişmeler ve lazer atım süresinin uzatılmasına olanak sağlanması, önceki lazerlere göre daha az ağrılı ve daha az komplikasyona (purpura) yol açan yeni lazerlerin geliştirilmesini sağlamıştır.

Tedavi seçimi, telenjiektazinin şekline göre belirlenmektedir.

Telenjektazilerde kulanılan lazer ve ışık siteleri;

• CO2 ve Argon lazer
• Argon-Pumped Tunable Dye Lazer (ATDL)
• Copper Vapor/Copper Bromide Lazer
• 532nm KTP Lazer
• Long-pulse Nd:YAG lazer
• Pulse Dye Lazer- PDL
• IPL