Kompresyon çorapları, genellikle kronik venöz yetmezliklerde, ameliyatlar sonrasında, skleroterapi gibi varis ve telenjiektazi tedavileri sonrası ve uzun süre yatmayı gerektiren durumlarda kullanılır. Yürüme esnasında kanın kalbe doğru akışını desteklemek için, çorapların basıncı ayak bileğinden kasıklara doğru azalarak tasarlanmıştır.

Varis Çoraplarının Türleri

Varis çorapları iki temel türde bulunur:

1. Hazır Varis Çorapları: Standart boyutlarda üretilir. Belirli boy ve genişliklerde olup, sadece kompresyon basınçları farklılık gösterir.

2. Özel Yapım (Kostüm) Varis Çorapları: Hastanın bacak ölçülerine, şikayetlerine ve varsa bacak ülserinin konumuna göre özel olarak üretilir.

Ölçümler, hasta ayaktayken ve ödem yokken yapılmalıdır. En önemli ölçüm alanı ayak bileğidir, ardından baldır ve uyluk ölçüleri alınır. Son zamanlarda biyometrik fotoğraf çekimiyle de ölçümler yapılabilmektedir. Basınç seçimi, hastalığa göre yapılır; örneğin lenfödemde 40 mmHg'nin üzerinde bir basınç tercih edilmelidir.

Çorap Seçimi ve Kullanımı

Külotlu kompresyon çorapları hastalar tarafından en çok tercih edilenlerdir. Ancak, bu çoraplar kasık ve karın bölgesinde artan ısı ve nem ile sıkma hissine neden olabilir. Tek bacak ve baldır seviyesindeki çoraplar daha ekonomiktir ve yapışkan bantlar, klipler veya askılarla sabitlenerek yerinde kalmaları sağlanır. Son yıllarda silikon bantlar da kaymayı önlemek için kullanılmaktadır.

Çorapların üst kısmının ciltte iz bırakması normaldir ve dolaşımı engellediği yönünde endişeye yol açmamalıdır. Bu durum hastaya anlatılmalıdır. Bazı hastalarda tahriş (iritasyon) gelişebilir; bu durumda çorabın altına koruyucu bir çorap giyilebilir.

Kompresyon Çorabı Kullanılamayan Durumlar

Aşağıdaki durumlarda özel ürünler kullanılabilir:

• Hasta çoraba uyum sağlayamıyorsa.

• Bacaklar çok hassas ise.

• Arteriyel yetmezlik varsa.

• Ödem kontrol altına alınamıyorsa.

• Ağrı çorap giymeye engel oluyorsa.

• Ayakta belirgin deformasyon varsa.

• Sulu ülserler mevcutsa.

Çoraplar, hasta tercihine göre parmakları açık veya kapalı olabilir. Hassas ciltler için ipek dokulu olanlar tercih edilebilir. Kadınlar için renkli varis çorapları da mevcuttur. Staz dermatit ve ülseri olan hastalarda çorap dokusu gümüş içerebilir.

Venöz yetmezlik ve ödemde ilk tercih, genellikle kompresyon bandajı uygulamasıdır (Unna botları, kısa esnek veya çok katmanlı bandajlar gibi). Ancak, venöz staz ülserlerinde bu teknikler yerine kompresyon çorapları kullanılmalıdır. Varis çoraplarının uzun süreli kullanımı anormal ayak şekillerine, sinir bozukluklarına ve periferik damar hastalıklarına neden olabilir.

Dikkat Edilmesi Gerekenler

Kompresyon tedavilerinde hastaların uzuvlarındaki ağrı duyusu önemlidir. Ağrı duyusu az olan hastalarda, basınç artışı ülser ve nekroza yol açabileceğinden dikkatli olunmalıdır. Diyabetli, yaşlı ve düşkün hastalarda bu duruma özellikle dikkat edilmelidir. Ayrıca, artropati, aşırı şişmanlık ve duyu sinir bozuklukları olan hastalarda da dikkatli olunmalıdır.

Tedaviye yeni başlayan hastalarda, önce düşük basınçlı çoraplar ile başlanması ve daha sonra basıncın artırılması, hasta uyumunu yükseltir.

Varis Çoraplarının Sınıflandırılması

Varis çorapları, basınç özellikleri ve klinik kullanım alanlarına göre aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.

Kompresyon çoraplarının klinik kullanım sınıflaması, uyguladıkları basınca göre belirlenir. Çorap seçiminde bir diğer önemli kriter ise bacakların ölçüsüdür. Bu amaçla, bacakta standart ölçüm noktaları belirlenmiştir: kalça (d), uyluk (c), baldır (b) ve ayak bileği (a) gibi çevre ölçümleri alınır. Bu ölçümler, seçilen basınçtaki çorabın doğru boyutunu (Small-S'den 4X-Large-4XL'e kadar) belirlemeye yardımcı olur.

Aşağıda, 15-20 mmHg basınç aralığındaki kompresyon çorapları için, ölçülere göre yapılan seçimler görülmektedir.

Aşağıda, staz dermatit durumunda ayaklar için 40 mmHg basınç seviyesinde seçilmesi gereken çorap boyutları gösterilmektedir.