Sivrisinekler; Culicidae Ailesi

Sivrisinekler tüm dünyada 2700 türü ile yaygın olarak bulunmaktadır. Türkiye iklimsel ve ekolojik özellikleri nedeniyle sivrisinek türlerinin üremesi ve yaşaması için uygun ortamlara sahiptir. Yapılan çeşitli araştırmalarda Türkiye’de yedi cinse ait toplam 62 den fazla sivrisinek türünün olduğu saptanmıştır.

Göl, bataklıklar, doğal çukurlar alanlar, taş oyukları, ağaç kovukları, çayır ve ormanlarda birikmiş yağmur suları, yavaş akan akarsuların kıyılarında durgun su odakları, yapay su kıyıları, bırakılmış kuyular, sarnıçlar, havuzlar, sulma kanalları, çeltik tarlaları, çeşme yalakları ve oyukları, konutlar çevresine bırakılan içinde su biriken her türlü kap, otomobil mezarlıkları, açıkta kalan lağım suları, fabrika suları, drenaj kanalları.sivrisineklerin doğal yaşam ve çoğalma alanlarıdır. Sivrisinekler yumurtalarını sulara bırakmaktadır. Yumurtalar sularda lavra haline dönmektedir. 1 saniyede 40 cm hızla akan sularda larvalar tutunamadıklarından yaşam olanağı bulamazlar.

Ülkemizde kanalizasyon sisteminin yetersizliği, foseptik çukurlarının yaygın oluşu, geniş sulama kanalları ve su sistemleri ağı, jeomorfolojik yapısı ve kontrolü tam olarak gerçekleştirilemeyen sulak alanlar ve sivrisinek habtat alanlarının ve türlerinin bilinmemesi buna uygun ilaçlama ve mücadelenin yetersiz yapılması nedeni ile ülkemizde belli bölgelerde yıl boyunca sivrisinek şikayetlerinin çok yoğun bir şekilde görülmesine neden olmaktadır.

Sivrisineklerin ülkemizde en çok görülen üç cinsi:

1. Culex; Dinlenme zamanlarında, gövdeleri dinlendikleri yüzeye paralel durumda olup hortumları aşağı doğru eğiktir. Kanatları tek renktir. Temiz ya da kirli tüm durgun sulara yumurta bırakırlar. Yumurtaları kümeler halinde yüzerler. Larvaları, su yüzeyine 45 derecelik bir açı ile başaşağı olarak asılıdır. Yaşam siklusları, soğuk havalarda uzasa da, 10-14 gündür. Bunlar yaygın olarak görülen ev sivrisinekleridir.
   
   
2. Anopheles; Sıtma (malarya) sivrisineği olarak tanınır. Dinlenme halinde iken gövdeleri ve hortumları aynı düz çizgi üzerinde yer alır. Dinlenme yüzeyine değişik açılardan eğik dururlar. Kanatları beneklidir. Yumurtalarını bitki örtüsü ve bitki atıkları bulunan zengin sulara ve tek tek bırakırlar. Larvaları su yüzeyine paralel dururlar. Yaşam siklusları 18 günden başlar.
   
   
3. Aedes; Bu türler sarı humma, dang ateşi ve ansefalit hastalıklarının taşıyıcısıdırlar. Dinlenme sırasında, gövdeleri yüzeye paralel, hortumları ise eğik durur. Kanatları tek renktir. Culex türünden, göğüslerindeki gümüş renkli pullar ile ayrılırlar. Yumurtalarını sel sularına, yağmur birikintilerine veya tuzlu su içeren bataklıklara bırakırlar. Aedes’in yumurtaları, diğer cinslerden farklı olarak, kuraklığa uzun süre dayanabilir. Larvaları kısa ve tombul olup, su yüzeyi ile 45 derecelik bir açı yaparlar. Yaşam siklusları 10 gündür.

Ülkemizde sıtma yaptığı bilinen Anofel süperpiktus” ile “Anofel sakharovi”nin Konya, Muğla, Isparta, Burdur, İçel, Antalya, Adana, Hatay, Osmaniye, Şanlıurfa ve Çankırı’da bulunduğu bilinmektedir. Batı Nil Virüsünü taşıdığı bilinen ”Culex pipiens” denilen sivrisinek türü Edirne ve Mersin’de tespit edilmiştir.

İnsan ve hayvanlardan bol miktarda özellikle akşam kan emmeleri, oldukça yüksek bir biyolojik potansiyele sahip olmaları, hızla üremeleri, çok sayıda hastalığın etkenini taşımaları nedeni ile kan emici sineklerden sivrisinekler önemli bir yer tutmaktadır.Erişkin sivrisineklerin dişileri kan emerek beslenirler. Erkekleri ise bitkilerin yaprak ve çiçeklerinden bitki dokusu özsuyu alarak ya da sulu meyvelerden beslenirler.

Dişi sivrisineğin kan emmek amacı ile kullandığı ağız organeli çok incedir (0.055 mm çapında).

Bunu deriye sokar ve emilecek kanın pıhtılaşmasını engellemek için tükürük salgı bezinden açılan deliğe bir salgı akıtır. Bu tükürük salgısı, deride duysal sinir uçlarını etkileyerek şiddetli yerel yanma duyulmasına neden olur. Sokma sonucu, sokulan yerde kaşıntı, şişlik, kızarıklık oluşur.

Lokal deri reaksiyonları dışında kan emmeleri nedeni ile hastalık taşımaları önemlidir.

Dünyada sivrisinekler;

• Sıtma
• Filariasis
• Batı Nil virüsü
• Yellow fever
• Dank atesi

gibi hastalıkların bulaşmasına neden olmaktadır.