Mantarlar nemli ortamlarda daha iyi ürerler. Lokal aşırı terleme, dar ve kapalı ayakkabı kullanımı, ayakların yıkandıktan sonra iyi kurulanmaması, şişmanlık, immün yetmezlik, metabolik hastalıklar, topikal kortikosteroidler, antibiyotik, immün sistem baskılayıcı ilaç kullanılması yüzeyel mantar hastalığına yatkınlığa sebep olur. Bulaşma sıklıkla hastalıklı  toprak ve hayvanlarla temas, havlu, terlik, tarak gibi eşyaların ortak kullanımı, havuz, duş, hamam gibi ortak kullanım alanlarının uygun olmayan paylaşımı sonucu gerçekleşir.

Derinin mantar hastalıkları deride yerleşim derinliğine göre 2 ye ayrılmaktadır.

1. Derinin Yüzeysel Yerleşen Mantar Hastalıkları; Bunlarda Dermatofitozlar Kandida enfeksiyonları Tinea versikolor olarak 3 e ayrılmaktadır.

2. Derinin Derin Yerleşen Mantar Hastalıkları; Derin yerleşen mantar hastalıkları tipik olarak akciğer tutulumu sonrası deriye yayılmaktadır. Bazı derin mantar enfeksiyonları travma yada yanık sonrası direkt deriden başlayabilmektedir. Bunlar; Coccidioidomycosis Histoplasmosis Cryptococcosis North American blastomycosis South American      blastomycosis Sporotrichosis Chromoblastomycosis Phaeohyphomycosis Alternariosis Mycetoma Keloidal blastomycosis      (lobomycosis) Rhinosporidiosis Zygomycosis      (phycomycosis) Entomophthoromycosis Mucormycosis Hyalohyphomycosis Fusariosis Aspergillosis      gibi alt guruplarda sınıflandırılmaktadır.

Derinin yüzeysel mantar hastalıkları;

1. Dermatofitozlar; daha detaylı bilgi için...
2. Kandida enfeksiyonları; daha detaylı bilgi için...
3. Tinea versikolor olarak 3 e ayrılmaktadır, daha detaylı bilgi için...

Tanı

DerininYüzeysel mantar enfeksiyonundan klinik olarak şüpheleniliyorsa hastalardan şüpheli belirti alanlarından örnek alınarak mikroskobik inceleme yapılır. Buna “Nativ preparat” denilmektedir. Kolayca yapılan hızlı ve güvenilir bir yöntemdir.

Lezyondan alınan örneklerde mantar etkenlerinin mikroskobik görüntüsü

Aktif lezyon kenarından cerrahi bıçak ile kazınarak örnek alınması

Mantar kültür ortamında çoğalmakta böylece tanı ve mantar tiplemesi yapılabilmektedir.

Wood ışığı ile saçlı deride mantar etkenlerinin görünümü

• Nativ (Direkt) Preparat Metodu:Lezyonlardan alınan kıl, kepek ve kabuklanma, vezikül ve tırnak kazıntısı gibi materyaller özel işlemden geçirilerek 20-30 dakika bekletilir daha sonra ışık mikroskobu ile incelenir.
  Hazırlık aşamasında kullanılan potasyum hidroksit  mantar elemanlarının görülmesini kolaylaştırır. Tanıda en fazla kullanılan yöntem mikropkopik değerlendirmelerdir. Bunun için aktif lezyon kenarından cerrahi bıçak ile deri örnekleri kazınarak alınaktadır. Bunun nedeni hastalıklı alanda mantarların en fazla bu aktif kenarda bulunmalarıdır. Deri örnekleri yanında tırnak ve kıl ile saçlarda aynı şekilde örnek olarak alınarak mikrokopik olarak tanı amaçlı incelenebilmektedir
  
  
• Kültür Yöntemi: Nativ yöntemlerle kesin tanı konulamadığında veya mantarın cinsini saptamak amacı ile kültür yöntemine başvurulur.
  
  
• Wood Işığı: Wood ışığı nikel oksitli bir filtreden geçen ultraviyole A ışınıdır. 365 nm dalga boyundadır. Bu ışık altında bazı mantarlar özel bir renk vermektedir. Buna göre tanı konulmaktadır. Tinea versicolorda soluk sarı, favusda yeşil, mikrosporum grubu mantarların oluşturduğu enfeksiyonlarda parlak yeşil ya da mavi floresans alınabilmektedir. Ayrıcı tanıda Wood ışığı eritrazmada mercan kırmızısı floresans vermektedir.
  
  
• Biyopsi: Mantar hastalıklarının tanısında biyopsi nadir kullanılmaktadır. Daha çok derin mantar hastalıklarında tercih edilmektedir.

Yüzeysel Mantar Hastalıklarının Tedavisi

Hastalık çok yaygın ve komplike değilse topikal tedavi yeterli olur.

Plantar skuamöz-hiperkeratozik tip tinea pedisde tek başına topik tedavi kalın hiperkeratoz sebebi ile yeterli olmaz, bu yüzden keratolitik pomadlar veya sistemik tedavi ile kombine edilmelidir.

İntertriginöz tinea pedisin bakteri enfeksiyonlarının da eklendiği kompleks tipinde tek başına antifungal tedavi etkisizdir. Gentiyan viyole, Castellani boyası gibi geniş spektrumlu antibakteriyel ajanlar ile tedavi kombine edilmelidir.
Vezikülobüllöz tip tinea pedisin akut ataklarında erken semptomatik rahatlama için antifungal ajanlarla birlikte pansumanlar veya topikal ve sistemik kortikosteroidler verilebilir.

Antifungal pudraların kullanımları hastalığın relapslarını azaltır. Bunlara ek olarak tinea pedisli hastalar bir takım ek tedbirlere uymalıdırlar. Bu hastalar ayaklarını yıkadıktan sonra iyice kurulamalılar, kapalı dar ayakkabılar giymemelidirler. Çoraplar kaynatılmalı, pamuklu, teri iyi emen havlu niteliğinde çoraplar tercih edilmelidir. Ayakkabı ve terliklerini %10 formolle dezenfekte edilmelidirler. Ayrıca hastaların yakınlarında tinea pedis varsa bunlarda tedavi edilmelidirler.

Çok yaygın ve komplike vakalarda sistemik ajanlar tedaviye eklenirler.

Sistemik Tedavi

• GRİSEOFULVİN: Sadece dermatofit enfeksiyonlarında etkilidir. Günümüzde fungustatik olması ve uzun tedavi süresi gerektirmesi ve T. Rubrum’un direnç kazanması sebebi ile çok fazla tercih edilmemektedir.
• KETOKONAZOL: Dermatofit enfeksiyonları dışında kandida ve Malezesia furfur enfeksiyonları üzerine de etkilidir.
• FLUKONAZOL: Dermatofit enfeksiyonlarına da etkili olmakla birlikte, daha çok kandida enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılmaktadır.
• ITRAKONAZOL: Antifungal ilaçlar içinde en geniş etki spektrumuna sahip olanıdır. Itrakonazol vaginal kandidazis, tinea versikolor, derin dermatofit enfeksiyonlarında ve çeşitli sistemik mikozlarda da etkilidir.
• TERBİNAFİN: Yüksek etkinlik, kısa süreli tedavi, düşük yan etki profili ile dermatofit enfeksiyonlarının tedavisinde sistemik ajanlar içinde ilk tercih olabilecek ilaç durumundadır. Etkenin dermatofit olmama olasılığının yüksek olduğu durumlarda ise itrakonazol tedavisi tercih edilmelidir.

Topik Tedavi

Dermatofit enfeksiyonlarında kullanılan antimikotik topikaller iki grup altında incelenmektedir.

• İMİDAZOL GRUBU ANTİMİKOTİK TOPİKLER: Klotrimazole, Tioconazole, İsokonazolnitrat, Oxyconazole Bifonazole, Miconazole, Ketokonazole Sulkonazole gibi çok sayıda ajan vardır.
  
  
• NONİMİDAZOL GRUBU ANTİMİKOTİK TOPİKLER:
  
  • A. Allilamin grubu: Terbinafin, Naftidin, Butenafin
  • B. Sınıflandırılamayan özgün ajanlar; Nystatin, Siklopiroksolamin, Haloprogin, Amorolfine, Tolnaftat gibi. C
  • C.Özgün olmayan ajanlar; Whitfield merhemi, Pomad Wilkinson, Castellani boyası, Gentiyan viyole, Undesilenik asit,selenyum sülfit, Çinko pirityon, Sodyum tiyosülfat, Potasyum permanganat gibi