Skleroterapi Sonrası Pigmentasyon (Leke) Gelişimi

Skleroterapi sonrası bazen uzun süre kalabilen pigmentasyon (lekelenme) gelişebilir. Bu durum özellikle ayak bileği çevresinde sıkça görülür. Genellikle geçici olmakla birlikte, %1-2 oranında bir yıla kadar sürebilir. Pigmentasyon oluşumu, kullanılan sklerozan maddenin konsantrasyonuna, türüne ve tedavi tekniğine bağlıdır.

Pigmentasyon, kırmızı kan hücrelerinin (eritrositlerin) parçalanması sonucu ortaya çıkan ve cilde kahverengi-siyah rengi veren hemosiderin birikiminden kaynaklanır. Hemosiderin, bir tür dövme boyası gibi davranabilir. Bazı durumlarda melanin birikimi de pigmentasyondan sorumlu tutulsa da, asıl sebep hemosiderin depolanması ve taşınmasında sorun yaşayan hastalardır. Hemosiderin, hemoglobinin makrofajlar tarafından parçalanmasıyla ortaya çıkar ve sıklıkla ferritin formunda bulunur.

Lekeler genellikle tedavi edilen varis boyunca gelişir ve hastaya damarın gölgesi gibi görünür. Zamanla kendiliğinden kaybolurlar. Osmotik sklerozanlar noktasal pigmentasyona neden olurken, deterjan tipi sklerozanlar damarda birkaç santimetrelik hasara yol açarak çizgisel pigmentasyona neden olabilir.

Leke Gelişimini Etkileyen Faktörler

1. Sklerozan Solüsyonun Tipi ve Konsantrasyonu:

   • STS (Sodyum Tetrasodyum Sülfat) ve HS (Hipertonik Salin) gibi yüksek konsantrasyonlu solüsyonlar, daha fazla enflamasyona ve hemosiderin birikimine yol açtığı için pigmentasyon riskini artırır.

   • Köpük sklerozanlar, daha düşük konsantrasyonlarda kullanılsa bile, enflamasyonu artırabildiği için telenjiektazi ve spider damarlarda leke oluşumuna neden olabilir.

2. Uygulama Tekniği:

   • Enjeksiyon basıncı minimal olmalıdır. Enjektör pistonunun çapı ne kadar büyükse, enjeksiyon basıncı o kadar düşük olur. Bu nedenle 3 ml'lik enjektörler kullanılması önerilir.

   • Örneğin, 2 ml'lik bir enjektörde piston çapı 8 mm iken, 1 ml'lik enjektörde 5 mm'dir. Her iki enjektöre aynı basınç (250 g) uygulandığında, 2 ml'lik enjektörde 180 mmHg, 1 ml'lik enjektörde ise 300 mmHg basınç oluşur.

 

1. Yer Çekimi ve Damar İçi Basıncı:

   • Pigmentasyon sıklıkla diz altı uygulamalarında görülür. Bunda, yer çekiminin etkisiyle artan damar içi basıncın rolü olduğu düşünülmektedir.

2. Leke Gelişmesine Yatkınlık:

   • Kişinin doğuştan gelen deri pigmentasyonu, demir metabolizması, damar kırılganlığı (fraJilite) ve histamin salınımı gibi faktörler pigmentasyon yatkınlığını etkiler.

   • Damar kırılganlığı ailesel olabilir. Adet döngüsü ve dolaşımdaki östrojen seviyeleri de damar kırılganlığını değiştirebilir.

   • Adet dönemi ve yumurtlamadan 2 gün sonra ve 3-5 gün önce kılcal damar direncinde azalma olduğu bilinmektedir.

3. Diğer Tedaviler ve İlaçlar:

   • Tetrasiklin grubu antibiyotikler gibi bazı ilaçlar leke oluşum riskini artırabilir.

4. Postenflamatuvar Hiperpigmentasyon (PIH):

   • Bu durum da leke oluşumuna katkıda bulunabilir.

5. Damar Çapı:

   • 0.6-1.2 mm çapındaki telenjiektazilerde mikrotrombüsler daha sık oluştuğu için pigmentasyon daha fazla görülür.

   • Mavi telenjiektazilerde pigmentasyon, kırmızı olanlara göre daha fazladır.

   • Koyu tenli ve siyah saçlı kişilerde PIH riski yüksek olduğundan, leke oluşumu daha sık görülebilir.

Pigmentasyonu Önleme Yöntemleri

• Özenli uygulama yapılmalı ve aşırı enjeksiyon basıncından kaçınılmalıdır.

• Solüsyon konsantrasyonu dikkatli seçilmelidir.

• Hastaların skleroterapi sonrası bir ay boyunca demir içermeyen bir diyet uygulaması istenebilir.

• "Arnica montana" kremlerinin veya tabletlerinin kullanımı tartışmalıdır ve etkinliği net değildir.

Pigmentasyon Tedavisi

• Hemosiderin birikimi nedeniyle Q-switched lazerler ve leke kremleri beklenen kadar etkili olmayabilir.

• Eksfolyanlar (TCA) etkili ancak risklidir. %20 TCA + retinoik asit + hidrokinon içeren karışımlar etkili olabilir. Bu tedavi, 7-10 gün arayla 4-12 seans uygulanabilir.

• Kriyoterapi (soğuk tedavisi) ve topikal pomatlar (EDTA) kullanılabilir. İntradermal deferoksamin de bir seçenek olsa da, ağrılı ve pahalıdır.

• Topikal demir şelatörü 2-furildioxime (FDO) kullanılabilir.

• Kompresyon: 20-30 mmHg basınçlı kompresyon, özellikle 0.4-3 mm çapındaki damarlarda pigmentasyon gelişimini engeller. 2-3 hafta kullanımı önerilir.

• Ek olarak, anabolik steroid olan stanozolol verilebilir.