- Gösterim: 37680
Vitiligo hastalarda kozmetik bozukluklara ve duygusal strese yol açması nedeni ile sosyal bir sorun olduğundan günümüze kadar değişik yöntemlerle tedavi edilmeye çalışılmıştır.
Vitiligoda tüm hastalarda iyi sonuç veren ideal, etyolojiye odaklı ve tam olarak etkili bir tedavi yöntemi yoktur ve tedaviye cevap çok değişkendir. Bu nedenle tedavi bireyselleştirilmelidir.
Vitiligo tedavisinde ilk planda yapılması gereken, hastalarda tedavinin gerekli olup olmadığına karar verilmesi ve hastanın tedaviyi isteyip istemediğinin sorgulanmasıdır. Hastalık uzun süreli tedavi ve ahmetli tedaviler gerektirir ve bazen tedaviye cevabı düşüktür yada tedavi ile cevap alınan alanlarda vitiligo tekrar başlayabilir. Fakat yine de vitiligo tedavisinde çeşitli yöntemlerle elde edilen başarılı sonuçların hem hastalığa hem de hastanın psikolojik durumuna sayısız yarar sağlayabileceği unutulmamalıdır.
Tedaviye başlamadan önce vitiligo ile birlikte olabilecek otoimmün hastalıklar araştırılmalı ve hasta tedaviden yarar görmeme ihtimali açısından bilgilendirilmelidir.Özellikle görünümleri nedeniyle rahatsız olan ve kişisel ilişkilerinde bozulmalar yaşayan hastalara profesyonel yardım önerilmelidir.(Psikiyatrik tedaviler gibi)
Güneşten koruyucular köbnerizasyona neden olabilecek güneş yanığı reaksiyonlarından koruma sağlar. Opak güneşten koruyucular özellikle SPF 30’un üzerinde olanlar çinko oksit, titanyum dioksit içerenler bu amaç için en uygun olanlardır. Kimyasal koruyucularda kullanılabilir. Kimyasal koruyucular [paraamino benzoik asit (PABA), PABA esterleri, sinnamatlar ve salisilatları] içerenler UVA’ya karşıkoruyucu özelliğe sahip değillerdir. Çinko oksit, titanyum dioksit, talk, kaolin ve kalamin içerenler UVA’ya karşıetkili olanlardır. Ancak bu etken maddeleri içerenlerin kozmetik açıdan kullanımı güçtür. Kahverengi, demir dioksit kullanımı vitiligolu olgular için hem koruyucu hem de kapatıcı özellikte topikal preparatların yapımına olanak sağlamıştır. Ayrıca psoralen ile foto duyarlandırıcıdiğer ajanlardan kullanan olguların ev ve araba içinde UVA’ya maruz kaldığı hatırlatılmalı, normal kullanımın daha üzerinde koruma faktörlü ve UVA koruyucusu da içeren preparatlar önerilmelidir.
Tedaviye yanıt beyaz lekeler içerisinde küçük çillenme renk adacıklarının oluşması ve bunların daha sonra birleşerek alanı kapatması şeklinde olmaktadır.
Genel Sağlık ve Beslenme Durumunun Düzeltilmesi
Vitiligo tedavisine destek olarak beslenmenin rolü daha öncelerden beri vurgulanmaktadır. Bu daha çok gelişmekte olan ülkelerdeki malnürite çocuklarda vitiligo gelişimi ile fark edilmiştir. Vitiligonun başlangıçtaki yayılma döneminde yeterli vitaminler, eser elementler ve protein kaynağıile konservatif tedavi sıklıkla ve özellikle çocuklarda hastalığın seyrine stabilite getirebilir.
- Bakırın rolü; Bakırın rolü tartışmalıdır. Melanin yapımında ogenezisde önemli bir rol oynadığı bilinmektedir.
- Vitamin siyanokobalamin (vit B12) ve folik asitin rolü; Vitiligonun pernisyöz anemi ile ilişkisi nedeniyle vşt B 12 ve folik asit kullaılmaktadır.
- Diğer vitaminler ve eser elementler; Çinko, manganez, nikel, kobalt, kalsiyum, demir, askorbik asit ve alfatokoferolün vitiligodaki pigmentasyon sürecini etkilediği bilinmektedir.
Vitiligo Tedavisinde Sıklıkla Kullanılan İmmünomodülatörimmünosupresifler
Topikal/intralezyonel kortikosteroidler; Topikal kortikosteroidler özellikle hastalığın başlangıç döneminde ve vücut yüzeyinin %10’dan azının tutulduğu hastalarda en fazla tercih edilen ilaçlardır. Topikal kortikosteroidler ile tedavide, 2 ay sonunda hiçbir cevap alınamadıysa tedavi kesilmelidir. Kullanıldıı yerlerde v eve genel yan etkileri bulunmaktadır.
Sistemik Kortikosteroidler; yüksek doz pulse tedavi, mini pulse rejimler ve düşük doz günlük oral olarak kullanımı vitiligonun yayılmasını hızlı bir şekilde durduracağı ve repigmentasyonu sağlayacağı belirtilmiştir. Bu tedavinin aktif yeni başlamış vitiligo hastalığında, diğer tedavilere yanıt alınamamış yaygın vitiligolu olgularda tercih edilmesi ve stabil vitiligoda uygulanmaması önerilmektedir. Steroid tedavisi kararı verilirken bilinen yan etkileri ve riskleri her zaman gözönünde bulundurulmalıdır.
- Metharman F; Seks steroidleri ve tiroid hormonu karışımından oluşan tabletlerin günde iki kez kulanımı ile sonuçlar alınabimektedir.
- Levamizol; tek başına veya yerel steroidlerle kombine halde kullanılmış ve çoğu hastada hastalığın yayılmasını durdurduğu saptanmıştır. Birkaç hastada şiddetli bulantı dışında yan etkiye rastlanmamıştır.
- Siklofosfamid ve siklosporin; sistemik kullanımı ile yan etkileri fazladır.
- Psödokatalaz; Dar bant UVB ile birlikte kullanımı etkindir.
- Kalsipotriol; D vitamin analoğudur.
- Takrolimus;
- Topikal Prostoglandin Analogu
- Plasental Ekstre (Melagenina)
- 5-Florourasil
- Nitrojen Mustard
Foto (Kemo) Terapiler
Tek başına güneş ve yapay güneş ışık kaynakları ile yapılan tedavilere fototedaviler denilmektedir. Işığa karşı duyarlandırıcıların ağızdan veya topikal uygulamaları ile beraber güneş ve yapay güneş ışık kaynakları ile yapılan tedavilere ise fotokemotedaviler denilmektedir.
- PUVA tedavisi; 8-methoxypsoralen, 5-methoxypsoralen, trimethylpsoralen gibi ışığa duyarlandırıcı maddelerin verilmesi ve sonrasında UVA uygulanması şeklinde özetlenebilecek bir tedavidir. Topikal PUVA sadece hastalıklı alanlara bu duyarlandırıcıların sürülmesi ve UVA uygulaması ile yapılan tedavilerdir. Sistemik PUVA ise duyarlandırıcıların ağız yılu ile verildiği ve UVA uygulaması ile yapılan tedavilerdir. Özellikle yaygın ve deri tipi IV-VI olan hastalarda tercih edilmektedir. Ancak 12 yaş üzerinde kullanılabilmesi, tedaviden sonraki 1-2 yıl içerisinde hastalığın tekrarlaması, açık tenlilerde kullanılamaması, uzun takiplerinde gözde katarakt ve cilt kanseri gelişme riskleri nedeni ile artık fazla kullanılamamaktadır.
- PUVASOL Tedavisi; ışığa duyarlandırıcı maddelerin verilmesi ve sonrasında doğal güneşteki UVA uygulanması şeklinde özetlenebilecek bir tedavidir.
- PUVA Banyo Terapisi; banyo suyuna ışığa duyarlandırıcı maddelerin konulması ve sonrasında UVA uygulanması esasına dayanır. Bu yöntemle deri kanseri riski azalır ve tedavi sonrası gözlerin korunmasına da gerek kalmaz.
- Minoksidil + PUVA birlikte kullanımı;
- Khellin ve UVA (KUVA); Khellin bir ışık duyarlandırıcı bir maddedir. Ancak diğerlerinden daha güvenlidir.
- Fenilalanin ve UVA (PAUVA)
- Tirozin veya L-dopa ile UVA Kombinasyonu
- Dar band UVB Fototerapi
Lazer Tedavileri
- Excimer Lazer; PUVA ve UVB tedavilerindeki sorunları aşmak için Excimer lazer denen özel cihazlar geliştirilmiştir. Lazer tedavisinin özellikle stabil dönemdeki vitiligo hastalarında kullanılması önerilmektedir. Bu cihazlar beyaz renkli deriyi saptayarak UV ışınlarını buraya yönlendirir. Farklı bölgelere farklı dozlar verme şansımız olur. Verilen total doz azalır. Minimal eritem dozuna göre sorunlu bölgelere daha yüksek dozlar uygulanabilir.
- Helium-Neon Lazer
- PDL tedavisi
Cerrahi Tedavi
Vitiligoda seçilmiş hastalarda cerrahi tedavi genellikle başarılıdır. Değişik cerrahi teknikler tanımlanmıştır.
Kısmi (Split) Kalınlıkta Deri Greftleri
- Otolog Epidermal Greft Transplantasyonu
- Emme Bülü Greftleme
- Mini Greftleme
- Kültürü EdilmemişMelanosit/Keratinosit Greftlemesi
- Kültürü EdilmişMelanosit Süspansiyon Greftlemesi
- Kültürü EdilmişEpidermal Greftleme
- Saç Follikülü Greftlemesi
Mikropigmentasyon
Vitiligo beyaz lekelerin kozmetik olarak dövme gibi yöntemlerle kapatılması eski zamanlardan beri uygulanmaktadır. Bugün benzer teknik kalıcı eyeliner gibi kalıcı makyaj için kullanılmaktadır. Mikropigmentasyon, vitiligolu hastalarda pigment transferinin hastanın normal derisi ile uyum sağlayacak şekilde yapılmasının bilimsel bir yoludur. Renk uyumu zordur, ve renk silinmeye eğilimlidir. Uzun süreli tedaviden sonra bile pigment oluşumunun zor olduğu dudaklar, parmak üstleri, diz, dirsekler, koltuk altı ve genital bölge mikropigmentasyon için uygun belirli alanlardır. Hastalar bazen bu işlemi cerrahi tedaviye tercih ederler. Burada genellikle nonallerjik demir oksit pigmenti tercih edilir.
Depigmentasyon Tedavisi
Pigmente derinin çok az olduğu yani vitiligo alanlarının vücut toplam alanından % 50 sinden fazla olduğu durumlarda tercih edilmelidir. Bazı özel durumlarda örneğin yüzde estetik olarak etkilendiğinde kozmetik iyilik sağlamak için depigmentasyon yapıcı ilaçlar kullanılabilir. Depigmentasyon deride pigmente alanlarında ilaçlar ile yok edilmesidir. Vitiligoda bu amaçla monobenzen gibi hidrokinonlar kullanılmaktadır. Bunlar 1-10 ay boyunca günde iki kez kullanılır. Bu tedavilerde hastaların % 15 inde kulanılan ilaca karşı alerjik reksiyonlar gelişmektedir. Koyu tenlilerde sonuçlar estetik olarak daha iyidir. Depigmentasyon amaçlı kriyoterapi veya lazer uygulamaları kullanılabilmektedir.Bu tedavi sonrasında hastaların ömür boyu güneşten korunmaları cilt kanseri gelişme riskine karşı son derce önemlidir.
Kamuflaj ve Makyaj Uygulamaları
Özellikle yüz, boyun ve eller gibi görünen bölgelere kozmetik amaçla lezyonu geçici olarak gizleyen kapatıcılar kullanılabilir. Bunlar sürekli uygulanabilir ve dış etkenlere karşı dirençlidirler. Dihidroksiaseton iyi bilinen bir kapatıcıdır. Bu prepratlar güneşsiz bronzlaştırıcı olarakta bilinmektedir. Renk uyumu sıklıkla başarılı değildir.
- Physician’s Formula; hassas ciltlerde tercih edilmekte. İrritant maddeler en az ve ürünler içerisinde en ucuz ve kolay bulunanıdır. Ürünler arasında nemlendircili fondotenler, kapatıcı ve kamofule edici kreler bulunmaktadır. Örneğin göz altı morluklarında The Physician’s Formula Wanderful Wand™ Brightening Cream Concealer in Yellow, rosacea yada güneş yanıklarında The Physician’s Formula Wanderful Wand™ Brightening Cream Concealer in Green, soluk ve açık renk derilerde ise The Physician’s Formula Wanderful Wand™ Illuminating Cream Highlighter in Pink kullanılmakta.
- Dermablend®: Özellikle cerrahi operasyonlar, lazer sonrası tercih edilmektedir. Ekimoz, morluk ve kızarıklıkların geniş alanlarda kapatılmasında kullanılmaktadır. Tüm hepsi akne yapmayan, parfüm içermeyen yapıya sahiptir ve SPF 30 güneşten koruma içermektedir.
- CoverBlend® (Exuviance Line, Neostrata): Diğerlerinden farklı olarak anti-aging, yoğun nemlendirici, antioxidant katkı, geniş renk seçeneği, sunscreen ve water proof ve leke yapmama gibi özellikleride vardır. Laser resurfacing, dermabrasion, chemical peel, cerrai sonrası ekimoz ve morlukların kapatılması ve tatoo v.b.
- Veil Cover Cream®: waterproof, leke yapmaz, titanium dioxide içeriği ile tam güneşten korunma, 14 farklı renk seçeneği var.
- SmartCover®
- y-O-Derm
- Vita-dye
Psikoterapi, Psikiyatrik Tedavi, Yardımcı Tedaviler
Bu hastalığın yaşam kalitesine olan etkisi çoğu hastada çok ciddidir. Hastalığın doğası, tedavi seçenekleri ve bunların sınırlarının açıklanması gereklidir ve bu herhangi bir tedavinin olmadığının söylenmesi ve vitiligonun sadece kozmetik bir bozukluk olduğuna dair kaderci bir yaklaşımdan daha yararlıdır. Hastalara hastalıklarının seyri, tedavisi, hastanın genel sağlığıve genel sağlığıile hastalığın ilişkisi hakkında bilgi verilmelidir. Psikoterapi ve davranış tedavilerinin standart tedavilerle birlikte uygulanması tedavide başarı oranını artıracaktır. Vitiligolu hastaların sosyal yaşamlarında belirgin bir rahatlama meydana gelecek ve aynızamanda hastaların özgüvenleri de artacaktır.
Bitkisel İlaçlar
Benzer şekilde bitkisel tedaviler, doğal ilaçlar da uzun süreli iyilik sağlayamamaktadır. Ağızdan alınan bitkisel ve doğal ilaçların ağır iç organ (ör:karaciğer) toksisiteleri, önemli yan etkileri ve ilaç etkileşimleri olabilmektedir. Bu nedenle bir deri hastalığı olan vitiligo hastalığının tedavisi, dermatoloji uzmanınca, etkinliğinin yanı sıra emniyetliliği de kanıtlanmış onaylanmış ilaçlarla yapılmalıdır. Hekiminiz yeni geliştirilen ilaçlar ya da diğer tedavi yöntemleri konusunda en sağlıklı ve doğru bilgilere ulaşacağınız kaynaktır.
Khellin (ami visnaga, diş otu) kmyasal içerisinde ışık duyarlandırıcılardan furanochromone bulunmaktadır. Deriye uygulandığında UVA ve UVB nin etkinliğini arttırmaktadır.