Fotodinamik tedavi(FDT); yerel ya da sistemik ilaçlar kullanılarak ışığa duyarlı hale getirilen hedef dokuya uygun dalga boyundaki ışık kaynakları uygulanarak yapılan tedaviler olarak tanımlanabilir.

Topikal FD tedavide günümüzde en yaygın olarak kullanılan FS madde ALA’dır. ALA’nın kendisi doğrudan ışığa duyarlandırıcı değildir. Deriden emilerek kanda hemoglobin biyosentez yoluna girerek asıl ışığa duyarlandırıcı etkiyi gösteren Protoporfirin 9 (PPIX)’a dönüşmektedir. Desferrioksamin gibi demir şelatörlerinin kullanılması PPIX’un, hem’e dönüşümünü engelleyeceğinden fotodinamik tedavinin etkinliği artacaktır.

ALA deri uygulandığında sadece epidermiste değil kıl folikülü ve sebase bez epitelinde de PPIX depolanması meydana gelir. PPIX en çok sebase bezlerde, daha az da kıl foliküllerinde ve epidermiste birikmektedir. Bu nedenle aknede de tercih edilmektedir.

FDT aknede özellikle pilosebase üniteye etki eder ve hasar oluşturur. Akne gelişiminde etkili olan P. Acnes bakterisini öldürürken, çevre dokuya zarar vermez.

Fotodinamik Tedavinin Aknede Etki Mekanizması

• P. Acnes’in fotodinamik yolla öldürülmesi ve sebase yapımının bu bakteriden sterilize edilmesi
• Sebase ünitenin direkt hasarı ile sebum üretiminin önlenmesi
• Keratinosit dökülmesi ve hiperkeratoz üzerine etkileriyle foliküler tıkanmanın açılması ve komedonların düzelmesi

Bu nedenle akne tedavisinde ALA uygulanmaktadır.

Tedavi Protokolü

%10 – 20 lik ALA su içinde yağ emülsiyonu akne bölgesine 4 saatlik oklüzyonla uygulanmakta. 4 saat bitiminde uygulama alanına Wood ışığı ile bakılır. ALA nın emilim gösterdiği alanlar canlı kırmızı görünmektedir. Bu ALA emiliminin yeterli olduğunu göstermektedir.

Sonrasında 600-700 nm halojen lamba yada 635 nm PDL 5 J/cm2 ile foto tedavi uygulanmaktadır. Hastalar bu uygulama sırasında sadece hafif ısı artışı hissetmektedir. Bu nedenle anesteziye gerek yoktur.

Bu uyulama haftada 1-2 kez, 4-6 hafta uygulanmaktadır.

Uygulamadan hemen sonra hafif ödem ve eritem alanda görülebilmektedir. Yaklaşık olarak 3-4 gün sonra bu alanda hafif deri dökülmesi gelişmekte ve 1-2 haftda iyileşme gerçekleşmektedir. Işık duyarlılığı ve deride reaksiyonlar için uygulama sonrasında 3 gün %0.1 betametazon valerat krem uygulanabilmektedir.

Sonrasında hafif topikal akne ilaçları(1% nadifloxacin krem gibi) kullanılabilir.

Uygulama sonrası 6-8 ay akne tamamen geçebilmekte ve bu süre içerisinde sebum azalmaktadır.

Tedaviden 10 gün sonra tam iyileşme elde edilmektedir. Ancak 6 ay sonra yeni akne çıkışı görülür ve daha önce azalan sebum miktarı normale döner. Yan etkiler ağrı, yanma, kaşıntı ve hiperpigmentasyondur.

Aknede FDT amaçlı geçmişten beri ALA ve metil-ALA(MAL) kullanılmaktadır. Bunlarda klinik başarı % 40-60 civarındadır ve uygulama sonrasında eritem, su toplamaları, kabuklanma , deri altı kanamaları (pupura) ve işlem sonrası 4-6 ay kadar sürebilen hiperpigmentasyon gelişebilmektedir. ALA ve MAL PDT leri sonrası akne klinik ve belirtilerin tekrar başlama süresi klinik çalışmalarda ortalama 4-6 ay olarak gösterilmiştir.

Bu olumsuzluklar ile birlikte aknede fotodinamik tedavide yeni ışık duyarlandırıcı arayışı başlamıştır. Bunlar;

İndosiyanin Yeşili (ICG)

Toksik olmayan trikarbosiyanin boyasıdır. 2. Dünya Savaşı sırasında fotoğraf boyamak için geliştirilmiş bir üründür. Günümüzde karaciğer ve gözde retinanın değerlendirilmesinde anjiografide kullanılmaktadır. ICG deri yüzeyine uygulandığında hızla emilmekte ve deride sebase bezlerde ve kıl follikülerinde toplanmaktadır. 5-15 dakika beklenildiğinde 1 mm derinliğe kadar deride emildiği gözlenmektedir. ICG’ye spesifik dalga boyu 800 nm dir. Bu nedenle fototoksik reaksiyon gelişme riski yoktur. Günümüzde ICG ile yapılan FDT’lerde hafif eritem ve kabuklanma ve batma hissi dışında bir yan etki gözlenmemiştir.

ICG ve PDT aknede etkisini sebase bezler ve P akne üzerinden göstermektedir.

İndole-3-Asetik Asit (IAA)

Toksik olmayan bitki büyüme hormonlarından birisidir. Aloe vera ve yüksek bitkilerde bulunmaktadır. Parfüm ve tıpta kullanılmaktadır. Yasemin yağında ve karanfil baharatı yağından elde edilir. Beyazdan sarıya değişen renklerde olan, kötü aromalı (seyreltik çözeltileri hoş kokulu) bilinen bir bileşiktir. Ayrıca triptofanın kalın bağırsaklarda bakterilerin etkisiyle yıkımından oluşan ve dışkının kokusunu veren maddedir. IAA’ ya spesifik dalga boyu 457 ve 518 nm dir. 530 nm yeşil ışık kullanılmaktadır. 35 mW cm -2 enerji 20 dakika uygulanmaktadır.

ICG % 0.1 krem formu ve IAA ise % 0.015 krem formları kullanılmaktadır.

Seanslar haftada 1 kez 4-6 seans uygulanmaktadır.