"Aft" kelimesi Yunancada yanma, ateşlenme ve iltihaplanma anlamlarına gelmektedir. Ağızda tekrarlayan ağrılı yaraları tanımlayan bu duruma tıp dilinde Rekürren Aftöz Stomatit (RAS) denir. RAS, aynı zamanda Rekürrent Ülseratif Stomatit, Habitüel Aft veya Mukolich Aftı gibi farklı isimlerle de anılmaktadır.

Aftöz ülserler, ağızdaki travmatik olmayan yaralar arasında en yaygın olanıdır. Genel popülasyonun yaklaşık %5 ila %25'ini etkiler ve bazı toplumlarda sıklığı %50'ye kadar ulaşabilir.

Gelişim ve Görünüm

Hastalığın klinik görünümü, tipik olarak tekrarlayan, sınırları belirgin, sığ ve kırmızı-pembe bir hale ile çevrili oldukça ağrılı ülserler ile karakterizedir.

• Ağız mukozasında sarımsı beyaz, etrafı kırmızı bir çizgi ile çevrili hafif su toplamaları (veziküller) ile başlar.

• Bunlar büyüyerek patlar ve üzeri beyazımsı yalancı bir zar ile kaplanır. Bu zarın altında kırmızı renkte bir ülser zemini bulunur.

Yerleşim ve Süreç

• En çok görüldüğü yer yanak mukozası ve dildir. Daha az oranda dudak, damak, ağız tabanı, boğaz ve diş etinde de ortaya çıkabilir.

• Lezyonlar tek ya da çok sayıda olabilir.

• Aftöz stomatitin şiddeti hastadan hastaya değişir ve lezyonların varlığı genellikle 7 ila 14 gün kadar sürmektedir.

Epidemiyolojik Özellikler

• Hastalık, sosyo-ekonomik seviyesi yüksek olan gruplarda ve kadınlarda biraz daha yaygındır.

• Genellikle hayatın ikinci dekadında (10-19 yaş) ilk olarak ortaya çıkar ve 30-40 yaşlarda zirve yapar.

• Bu dönemden sonra yaşla birlikte sıklığında ve şiddetinde bir azalma görülür.

• Hastalığın ortaya çıkışında mevsimsel dönemlerin de etkili olması nedeniyle sıklık yıl içerisinde bazı değişimler gösterebilir.

Şikayetler ve Tetikleyiciler

Lezyonların varlığı sırasında hastalar için en rahatsız edici durum ağrı ve acıdır. Tuzlu, baharatlı, asitli gıdalar ve alkollü içecekler gibi tahriş edici (iritan) gıdaların alımı bu rahatsızlığı önemli ölçüde artırır.

Lezyonların varlığı sırasında ağrı ve acının yanı sıra şunlar da gözlenebilir: Halsizlik, ateş yükselmesi, tükrük artışı, duyu ve tat alma azalması ve bölgesel lenf bezlerinde büyüme. Aftöz ülserlerde genellikle kanama ve koku yoktur.

Etiyoloji (Nedenleri)

Aftların nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, günümüzde birçok tetikleyici faktörün birleşimi sonucu ortaya çıktığı kabul edilmektedir. Başlıca etiyolojik faktörler şunlardır:

• Fiziksel/Ruhsal Etkenler: Psikolojik faktörler (anksiyete, stres), fiziksel tahrişler (lokal travma).

• Sistemik Hastalıklar: Mide-bağırsak sistemi hastalıkları ve Behçet Sendromu (Aftöz stomatit, Behçet Sendromu’nun en önemli bulgusudur ve Behçet bu sendromun nedenleri arasında yer alır).

• Bağışıklık/Genetik: Genetik ve immünolojik faktörler.

• Diğerleri: Hormonlar, mikrobiyal ajanlar, virüsler, alerjik reaksiyonlar, kimyasal irritanlar (diş fırçası tahrişleri, sindirim bozukluğu, tartar) ve kötü beslenme.

Not: Psişik yönden labil (dengesiz) yapılı kişilerde daha sık rastlandığı bilinmektedir. Ayrıca grip veya lokal bir tahrişin ardından hijyenin bozulması durumlarında da kendini daha sık göstermektedir.