Aftöz stomatitin tek bir nedeni bilinmemekle birlikte, birçok faktörün birleşimiyle ortaya çıktığı düşünülmektedir.

Biyolojik ve Genetik Faktörler

1. Genetik Faktörler (Kalıtım)

Aftlar aile bireylerinin tümünde görülebilmekle birlikte, genetik modeli tam olarak belirlenememiştir.

• Hem anne hem de babasında aft olan kişilerde aft ortaya çıkma olasılığı %90'a kadar ulaşabilir.

• Her iki ebeveynde hastalık yoksa, sıklık %8-9'dur.

• Hastalık genetik bir özellik gerektirmekle beraber, çevresel faktörler klinik tablonun şiddetini belirlemektedir.

2. İmmünolojik Özellikler

Aftlar, bağışıklık sisteminin kendi dokularına karşı yanlış savunma geliştirdiği otoimmünizasyon olayına benzeyen mekanizmalarla ilişkilidir. Bu durum, ya kişinin kendi antijenlerine karşı immün mekanizmanın artmasıyla ya da normalde bağışıklık toleransını sürdüren mekanizmanın bozulmasıyla ortaya çıkabilir.

3. Hormonal Faktörler

Hormonal faktörler konusunda kesin bir kanıt yoktur.

• Östrojen ve progesteron seviyelerinin bir faktör olabileceğini gösteren çalışmalar mevcuttur. Ataklar ve menstrüel siklus arasında bir ilişki olduğuna dair teoriler vardır.

• Doğum kontrol hapı kullananlarda ve hamile hastalarda aftöz lezyonlarda gerileme olduğu bulunmuştur.

• Kadınlarda menopoz ile ilk aft ataklarının ortaya çıkışı arasında kesin bir ilişki kanıtlanamamıştır.

4. Kan Hastalıkları ve Besin Eksiklikleri

Aftlı hastaların az bir kısmında demir, B12 Vitamini veya ferritin eksikliği, hastalığın ortaya çıkmasında etken olarak gözlenmiştir.

• Aftlı hastalarda mutlaka hematolojik değerlendirme yapılmalıdır.

• RAS'lı hastaların serum ferritin seviyelerinde ciddi bir azalma görülmektedir.

• RAS'lı hastalar genellikle normal serum B12 vitamini ve folat seviyelerine sahip olsalar bile, kontrol deneklerine kıyasla iki kat daha az serum ferritin seviyesine sahip oldukları saptanmıştır.

Çevresel ve Davranışsal Faktörler

1. Travma Faktörü

Travma, aftların oluşumunda hazırlayıcı bir faktör olarak düşünülmektedir. Aftöz stomatitise sebep olabilecek çeşitli travma çeşitleri şunlardır:

• Sert yiyecekler, diş fırçalama, dudak ısırma veya batıcı cisimlerin çiğnenmesi.

• Protez kullanımındaki travmalar, dental tedaviler veya ağız içi operasyonlar sırasındaki incinmeler.

• Keskin veya aşınmış kırık dişler, dolgular ve kimyasal maddelerin mukozadaki tahrişleri.

2. Psikolojik Faktörler

Aftların endişe, korku, gerilim ve baskı gibi duygusal bozukluklarla ilişkili psikosomatik bir hastalık olduğu görüşü yaygındır.

• Öğrencilerin sınav zamanlarında aftöz ülserlerin sıklığında artış olduğu bildirilmiştir.

• Bazı hastaların antidepresan tedaviden yarar görmelerine rağmen, stresin aftları tetiklemedeki kesin mekanizması henüz net değildir.

3. Diyet Alışkanlıkları ve Gıda Hassasiyeti

Bazı yiyecekler ve koruyuculara karşı hassasiyetin aftöz ülserlerle ilişkili olduğunu gösteren çalışmalar mevcuttur.

• Çikolata, kahve, yer fıstığı, tahıllar, badem, çilek, peynir ve domates gibi yiyecekler aftlarla ilişkilendirilebilir.

• Tuzlu ve baharatlı yiyeceklerin de aftları alevlendirdiğine dair gözlemler vardır.

• Yiyecek hassasiyeti, aftların etiyolojik (nedensel) bir faktörü değil, sadece ilave bir hazırlayıcı faktör olarak düşünülmelidir.

4. Sigara

İlginç bir şekilde, sigaranın RAS üzerine önleyici bir etkisi vardır ve sigara ile aft arasında negatif bir ilişki bulunmuştur.

• Bu önleyici etki, sigaranın oral mukozada sebep olduğu hücre kalınlaşması ile ilişkilidir. Bu kalınlaşma tabakası, travma ve bakteriler dahil çeşitli uyarıcı faktörlere karşı lokal mekanik bir savunma bariyeri olarak görev yapar.

• Nikotin içeren tabletlerin ülserleri kontrol altına aldığı gösterilmiştir.

Tartışmalı ve İlaç İlişkili Faktörler

1. Enfeksiyöz Faktörler (Tartışmalı)

Mikropların aft oluşumundaki rolü halen tartışmalıdır. Aftöz stomatit lezyonlar genellikle antibakteriyel ve antiviral tedavilere cevap vermezken, topikal steroid veya diğer immünosüpresif ilaçlara cevap verebilirler. Bu durum, aftöz stomatitlerin primer olarak enfeksiyon kaynaklı olmadığını düşündürmektedir.

2. İlaçlar

Aft benzeri lezyonlara sebep olabilen bazı ilaçlar şunlardır:

• Kaptopril, altın tuzları, nikurandil, niflumik asit, fenindion, fenobarbital, piroksikam ve sodyum hipoklorit.

• Nonsteroid anti-inflamatuar ilaçlar (NSAID) oral veya genital ülserlere sebep olabilirler.

• Aftöz ülserler ve kalpte kullanılan beta-blokerler arasında da bir ilişki olabileceği düşünülmüştür.

Bu faktörlerin anlaşılması, aftöz stomatit tedavisinde sadece semptomları değil, altta yatan tetikleyicileri de ele almaya yardımcı olur.