Yüz cilt, cilt altı destek dokuların pozisyonu/hacmi, kemik yapısı ve karakteristik yüz ifadesi özellikleri ile benzersizdir. Bu benzersizlik içerisinde dengeli, simetrik, cinsel kimlikle uyumlu ve ortalama yüzleri estetik olarak güzel ve çekici olarak algılarız. Estetik olarak denge, yüzün bütününde gözler, burun ve dudaklar gibi dikkat çekici estetik alanların harmonisini, uyumlu oranlarını tanımlar. Estetik olarak küçük asimetrilerin çekici olduğu ve bir yüzün bireyselliğini tanımladığı düşünülmekle birlikte, yüzün sağ ve sol yarısı arasındaki simetri önemli bir husustur. Yüzde kadın ve erkek cinsiyetleri arasındaki yapısal ve estetik farklılıkların, cinsel dimorfizm estetik olarak ifade bulmuş olması gerekmektedir. Kadınsı özelliklere, yumuşak hatlara ve dolgunluğa sahip bir kadının yüzü daha çekici olarak kabul edilir; aynı kabul, keskin açılar ve çizgiler gibi erkeksi özellikler sergileyen bir erkeğin yüzü için de geçerlidir. Ortalama kavramı ise estetik olarak çekicilik algısının bir yüzün çekici yüzlerin özelliklerinin ortalamasını taşıması olarak tanımlanmaktadır.

Estetik olarak güzellik unsurlarını; yaş, cinsiyet ve çekicilik algısını veren yüzün anatomik yapısı, yani yüz şekli belirler. Yüz şekli, yüzdeki güçlü ve zayıf yönlerin belirlenmesiyle estetik olarak güzelleştirme, yüzün stilinin değiştirilmesi veya gençleştirmenin kişiye özel ve doğal görünümlü bir şekilde uygulanmasını sağlamaktadır. Yüzde estetik analizin ve estetik uygulamaların temeli yüzün yapısı olduğundan, yüz şeklinin belirlenmesinin önemli bir başlangıç noktası olduğu düşünülmektedir. Yüz şeklinin ortaya konulması, estetik yaklaşımların önceliklerini tanımlarken yaşlanma sürecinde gelişebilecek problemlerin olası alanlarını belirlememizi sağlamaktadır. Ayrıca genç hastada yüz güzelliğini zenginleştirmek için neler yapılabileceğini, yüz yapısının nasıl optimize edileceğini ve yaşlanma sürecine nasıl bir estetik katkıda bulunabileceğimizi belirlemektedir.

Yüz şeklinin belirlenmesinde, yüzün önden ve yandan (profilden) değerlendirilmesine göre farklı tanımlar ve yüz morfolojisi sınıflandırmaları kullanılmaktadır. Tanımlar ve sınıflandırmalar, antropoloji ve kozmetik alanındaki çalışmalardan ortaya çıkmıştır.

Önden yüz şeklinin değerlendirilmesi

Bir yüze önden bakıldığında uzunluk ve genişlik normlarına göre ilk algılanan geometrik şekil "yüz şeklini" belirlemektedir. Aşağıdaki temsili resimlerde olduğu gibi; burun, ağız ve gözler hatta saçlar gibi yüzün önemli estetik alanları aynı olmakla birlikte yüz şekli yüzün estetik görünümünü önemli ölçüde değiştirmektedir.

Yüzün önden estetik analiz değerlendirmelerinde belirlenmiş yüz şekli tanımlamaları kullanılmaktadır. Zaman içinde 7 ila 10 kategori arasında değişen farklı yüz şekilleri tanımlanmıştır. Kadın ve erkeklerde genel yüz tipleri aşağıda özetlenmiştir.

Ancak daha az sayıda yüz şekline sahip bir sınıflandırma kullanmak estetik yüz analizi ve tedavi planlarının oluşturulmasında daha anlaşılır ve daha pratiktir. Bu nedenle, dört yüz şekli daha sık kullanılmaktadır: oval, kalp, yuvarlak ve köşeli.

Yüz, erkek ve kadınlarda farklı şekillerde olmakla birlikte, yüzün uzunluk ve genişliğine göre yüz şekilleri belirlenmektedir. Yüzün uzunluk ve genişlik değerlerine göre temel yüz şekilleri belirlenmektedir; yuvarlak, kare ve dörtgen gibi.

Yüzün uzunluk ve genişliğinin ölçülmesi, yüz şeklinin belirlenmesinde ilk adımdır. Bunun için kullanılan farklı yöntemler mevcuttur.

• Baş-yüz yüksekliği (vertex-menton) / yüz genişliği (Zy-Zy): Bu oran yaklaşık olarak %60 civarındadır.

• Fizyonomik yüz yüksekliği (trichion; saçların başlangıç sınırı – menton) / yüz genişliği (Zy – Zy): Bu yaklaşık olarak %70 – 75 civarındadır. Yüz estetiğinde baş-yüz yüksekliğine göre daha fazla kullanılmaktadır.
• Alının en geniş olduğu noktada genişlik (Ft-Ft) / yüz genişliği (Zy – Zy): Bu yaklaşık olarak %80 – %85 civarındadır.
• Alt çene-mandibula köşeleri üzerindeki yumuşak dokunun en geniş olduğu genişlik (Go-Go) / yüz genişliği (Zy-Zy): Bu, yaklaşık olarak %70-75 civarındadır.

• Son yıllarda yüz şeklinin belirlenmesinde yüz indeksi kullanılmaktadır. Yüz indeksi; morfolojik yüz yüksekliği (nasion; N - menton; Me) / yüz genişliği (zygomatik; Zy - zygomatik; Zy) olarak tanımlanmaktadır."

Yüz indeksine göre yüz tipleri aşağıda özetlenmiştir.

Aşağıdaki tabloda yüz indeksine göre yüz şekilleri ve kadın-erkek arasındaki farklar özetlenmiştir.

Profilden yüz şeklinin değerlendirilmesi

Hastaya doğal baş pozisyonu (NHP) verilerek yüz profilden değerlendirilerek yüz şekli saptanmaktadır. İlk olarak yüzün profilden burun üst dudak geçiş noktası olan subnasale, çene yumuşak dokusunun en ön noktası olan pogonion ile kaş ortası yumuşak dokunun en ön noktası olan glabella noktaları saptanır. Pogonion (Pog) – subnasale (Sn) hattı yüzün alt profil planı olarak tanımlanırken, subnasale (Sn) – glabella (G) hattı ise yüzün üst profil planı hattı olarak tanımlanmaktadır. Normal ortalama bir profil yüz yapısında bu iki planın hemen hemen aynı düzlemde olması gerekmektedir. Yüzün alt profil planının üst profil planından geride olmasına “geriye yüz profil sapması” denilmektedir. Yüzün alt profil planının üst profil planından önde olmasına “öne yüz profil sapması” denilmektedir. Geriye yüz profil sapması, Kuzey Avrupa ırklarında; öne yüz profil sapması ise Afrika ırklarında gözlenmektedir.

 

Yüzün profilden konturları da değerlendirilerek düz, konveks ve konkav olarak tanımlanmaktadır. Bunun için yüzün önünde üst ve alt yüz profillerinin yaptığı kontura bakılmaktadır. Düz yüz profili ortognatik (doğru çene profili) olarak da tanımlanmaktadır. Bu tanımlama, üst ve alt çenenin ve dişlerin kapanmasının ve birbirleri arasındaki ilişkinin normal olduğunu göstermektedir. Çene ve dişlerin kapanmasına göre bazı sınıflamalar yapılmaktadır. Bu sınıflamanın profil yüz konturu sınıflaması arasındaki ilişkisi ise; kapanma sınıflaması I’de düz yüz konturu, sınıflama II’de konveks yüz konturu, sınıflama III’de ise konkav yüz konturundan bahsedilmektedir.

 

 

Genel yüz şeklinin belirlenmesi

Estetik ve kozmetik uygulamalar için kadın ve erkekte basit yüz şekli tanımlamaları kullanılmakla birlikte, yüzün estetik analizinde genel yüz şekli detaylı bir değerlendirme istemektedir. Bu değerlendirme, hastanın fotoğrafları üzerinden yapılmaktadır. Bunun için yüzün frontal (önden) fotoğrafları alınmaktadır. Bu fotoğraf üzerinde ilk olarak genel yüz şeklinin belirlenmesinde kullanılacak özel alanlar, landmarklar işaretlenmektedir.

Bu amaçla trichion (Tr), glabella (G), nasion (N), subnasale (Sn), menton (Me), malar eminencia ve gonion (Go) landmarkları kullanılır.

Bifrontal genişlik; G1-G1, bizygomatik genişlik Zy-Zy, bimandibular genişlik Go-Go mesafesi belirlenerek ölçümleri yapılır. Frontal, zygomatik ve mandibular genişlik ölçüm değerleri ve birbirileri arasındaki oranlar genel yüz şekillerinin belirlenmesinde kullanılmaktadır. 

Total yüz uzunluğu Tr-Me arasında işaretlenrek ölçülür. Yüzün dış çerçevesi çizilir. Yüzün dış çerçevesi ile frontal, zigomatik ve mandibular genişlikler arasında kalan alanların oranları, yüzün toplam uzunluk çizgisi ile oluşan sağ ve sol yüz dış çerçevesi arasındaki oranlar (yüz simetrisinin değerlendirilmesinde de kullanılmaktadır) genel yüz şeklini belirlemektedir.

Bu değerlendirmeler sonrası genel yüz şekilleri iki grupta sınıflandırılmakta: Yüzün çerçevesinde bu değerlerin eğri çizgiler oluşturduğu (curvilinear) yapılardan oluşan yüzler ve köşeli (squared) yapılardan oluşan yüzler.

Curvilinear(eğri çizgiler) yapılardan oluşan yüzler

• Oval Yüz Şekli

Bu yüz şeklinde bifrontal genişliği G1-G1, bimandibular genişlik G0-G0 ile yaklaşık olarak aynıdır. Yüzün dış çizgisi çizildiğinde, Trichion-bifrontal ve menton-bimandibular arasında kalan eğri alan, yüzün bu iki alanında hemen hemen aynı genişliktedir. Zyomatik ark seviyesinde yüz dış çizgisi düz değil, yuvarlak hatta hafif genişlemiş görünmektedir. Yüzün alt kısmında çene büyük, yuvarlak ve künt bir şekil ile sınırlıdır. Oval yüz şekli sıklıkla uzun yüz formu olarak da tanımlanmaktadır.Genel yüz şekilleri ile kaşılaştırıldığında; yüzün Tr-Gn arasındaki toplam yüz uzunluğu %133, bifrontal G1-G1 mesafesi %88 ve bimandibular mesafe G0-G0 %88 olmaktadır.

• Oval ancak Yumurta Yüz Şekli

Bu yüz şeklinde bifrontal genişliği G1-G1, bimandibular genişlikten G0-G0 fazladır. Yüzün dış çizgisi çizildiğinde Trichion-bifrontal ve menton-bimandibular arasında kalan eğriler oval yüzdekiler gibi değildir. Zygomatik ark seviyesinde yüz dış çizgisi düz değil, yuvarlak hatta oldukça genişlemiş görünmektedir. Yüzün alt kısmında çene büyük ve sivri görünmektedir. Bu eliptik yüz şekli sıklıkla uzun yüz formu olarak da tanımlanabilir. Genel yüz şekilleri ile kaşılaştırıldığında; yüzün Tr-Gn arasındaki toplam yüz uzunluğu %134, bifrontal G1-G1 mesafesi %98 ve bimandibular mesafe G0-G0 %73 olmaktadır.

• Oval ancak Ters Yumurta Yüz Şekli

Bu yüz şeklinde bimandibular genişlik G0-G0, bifrontal genişlikten G1-G1 azdır. Yüzün dış çizgisi çizildiğinde Trichion-bifrontal ve menton-bimandibular arasında kalan eğriler oval yüzdekiler gibi değildir. Zygomatik ark seviyesinde yüz dış çizgisi düz değil, yuvarlak ve hafif genişlemiş görünmektedir. Yüzün alt kısmı oldukça geniş görünmekte, çene büyük, geniş ve künt görünmektedir. Bu eliptik yüz şekli sıklıkla uzun yüz formu olarak da tanımlanabilir. Genel yüz şekilleri ile kaşılaştırıldığında; yüzün Tr-Gn arasındaki toplam yüz uzunluğu %145, bifrontal G1-G1 mesafesi %81 ve bimandibular mesafe G0-G0 %94 olmaktadır.

• Yuvarlak Yüz Şekli

Bu yüz şeklinde bifrontal genişlik G1-G1, bimandibular genişlik G0-G0 ile yaklaşık olarak aynıdır. Trichion-menton yüz uzunluğunun tam ortasından yüz dış çizgisine olan mesafeler hemen hemen aynıdır. Zygomatik ark seviyesinde yüz dış çizgisi düz değil, yuvarlak ve hafif genişlemiş görünmektedir. Yüzün alt kısmında çene büyük, yuvarlak ve geniş bir şekil ile sınırlıdır. Yuvarlak yüz şekli oval yüze çok benzer; tek farkı Tr-Gn arasındaki toplam yüz uzunluğunun daha kısa olmasıdır. Genel yüz şekilleri ile kaşılaştırıldığında; yüzün Tr-Gn arasındaki toplam yüz uzunluğu % 116, bifrontal G1-G1 mesafesi % 83 ve bimandibular mesafe G0-G0 % 83 olmaktadır.

Squared(köşeli) yapılardan oluşan yüzler

• Dörtgen ve Hexagonal Uzun Yüz Şekli

Bu yüz şeklinde bifrontal genişlik G1-G1, bimandibular genişlik G0-G0 ile yaklaşık olarak aynıdır. Trichion-menton yüz uzunluğunun tam ortasından yüz dış çizgisine olan mesafeler hemen hemen aynıdır. Ancak yüz köşeli görünmektedir. Gonial köşeler belirgindir; hatta 90 derece kadar net bir açılanma görünmektedir. Zygomatik ark seviyesinde yüz dış çizgisi düzdür, genişleme ve yuvarlaklaşma göstermez. Yüzün alt kısmında çene geniş ancak düz görünmektedir. Mentonun G0-G0 düzlemine olan mesafesi azalmıştır. Mandibular açı 136 dereceden büyüktür. Yüz bu şekliyle köşeli yüz formu olarak tanımlanmaktadır. Genel yüz şekilleri ile karşılaştırıldığında; yüzün Tr-Gn arasındaki toplam yüz uzunluğu %122, bifrontal G1-G1 mesafesi %86 ve bimandibular mesafe G0-G0 %86 olmaktadır.

"Benzer özellikler ile birlikte yüzde Zy-Zy genişliği fazla ve G0-G1 birleştiren dikey hattın dışında ise bu yüzler altıgen yüz olarak tanımlanmaktadır. Yukarıdaki resimde kırmızı çizgi ile gösterildiği gibidir."

• Pentagonal ve Ectagonal Yüz Şekli

Pentagonal yüzde, bifrontal genişlik G1-G1, bimandibular genişlik G0-G0 ile yaklaşık olarak aynıdır. Ancak yüz köşeli görünmekte, yüz dış hattı tipik olarak 5 gen şeklindedir. Gonial köşeler belirgindir; hatta 90 derece kadar net görünmektedir. Zygomatik ark laterale doğru oldukça genişlemiştir. Çenede menton Go-Go mesafesine göre daha aşağıda yerleşmekte ve daha sivri görünmektedir. Bu pentagonal yüzde Zy-Zy genişliği fazla ve G0-G1 birleştiren dikey hattın dışında ise bu yüzler ectogonal yüz tipi olarak tanımlanmaktadır. Genel yüz şekilleri ile karşılaştırıldığında; yüzün Tr-Gn arasındaki toplam yüz uzunluğu %136, bifrontal G1-G1 mesafesi %90 ve bimandibular mesafe G0-G0 %88 olmaktadır. Pentagonal yüz şeklinin 3 varyantı tanımlanmıştır. Trapezoidal varyantı; Bunda Go-Go G1-G1 den daha geniştir. Yukarda sarı ile gösterilmekte. Ters Trapezoidal varyantı; Bunda G1-G1 G0-G0 den daha geniştir. Buda yukarıda yeşil ile gösterilmekte. Rectangular varyantı; G0-G0 ile G1-G1 ile yakın ancak aynı değil ise buda rectangular varantıdır. Buda yukarıda açık mavi ile gösterilmektedir.

• Rhomboidal Yüz Şekli

Bu yüz tipi pentagonal yüz tipine benzemekte. Bifrontal genişlik G1-G1, bimandibular genişlik G0-G0 ile yaklaşık olarak aynıdır. Zygomatik ark laterale doğru oldukça genişlemiş ve belirgindir. Yüz dış hattı köşeli kare şeklindedir. Çok keskin sınırlı bir çene var ancak gonial alan sınırı belirgin değil. Bu özeliği ile pentagonalden ayrılmakta.

• Dörtgen Kısa Yüz şekli

Dörtgen, uzun yüzlerin daha kısa yüz şeklidir ve yüzler uzun değil, yuvarlak görünümdedir. Bifrontal genişlik G1-G1, bimandibular genişlik G0-G0 ile aynı değildir; hafif uzun veya kısa olabilir. Zygomatik ark seviyesinde yüz dış çizgisi dışarı taşma göstermez ve düzdür. Gonial köşeler belirgin, hatta 90 derece gibidir. Mandibular açı 116 dereceden azdır.

Trapezoidal Yüz Şekli

Bu yüz şeklinde bifrontal genişlik G1-G1, bimandibular genişlikten G0-G0 daha azdır. Çenede menton Go-Go mesafesine göre daha aşağıda yer almakta ve daha sivri görünmektedir. Zygomatik ark, yüz dış çizgisinden oldukça mesafeli içerde yer almaktadır.

Ters Trapezoidal Yüz Şekli

Bu yüz şeklinde bifrontal genişlik G1-G1, bimandibular genişlikten G0-G0 daha fazladır. Çenede menton Go-Go mesafesine göre daha yakın aşağıda yer almaktadır.