Saçın büyüme hızının ölçülmesi

Saçlı büyümesi saçın anajen yani aktif fazda olduğunu göstermektedir. Büyüme hızının ölçülmesi klinik ve tedavi takiplerinde önemlidir.

Bu amaçla kullanılan en basit teknik bir grup saçın farklı renkte boyanmasıdır. Büyüme hızı saçın boyanmamış kısmının mm olarak ölçülüp gün sayısına bölünmesiyle hesaplanabilir(mm/gün). Sadece anajen saçlar büyüyebildiği için bu standart alandan tahmini anajen ve telojen saç oranı hesaplanabilir. Bu yüksek çözünürlüklü fotoğraf çekimi ile doğrulanabilir.

Diğer bir yöntemde saçlar saçlı deriye yakın kesilmekte hatta koparılmaktadır. Saçlar tartılmaktadır. Belli bir süre sonra aynı alan tekrar kesilmekte yada kopartılmakta ve yeniden tartılmaktadır. Bu saçlı derinin iyi belirlenmiş bir alanında saç büyümesinin kantitatif ölçümü için kullanılmaktadır. Ancak yöntem biraz karışık ve hataları önlemek için dikkatli bir şekilde saçlarda yağlanma ve nem oranı standart tutulmalıdır.

Diğer bir yöntem ölçüleri işaretlenmiş kapiller tüpler ile saçların büyüme hızının ölçülmesidir.

Radyoaktif maddeler ile saçın büyümesinin ölçülmesi

Radyoaktif madde deriye intradermal enjeksiyonu yapılmakta. Sonra saçlar uzadıkça radyokativite ölçümleri ile işaretleme yapılmakta. Günümüzde çok detaylı ve zor bir uygulamadır.

Trikogram

Bu yöntemde bir forseps ile saçlı deriden 50-100 arası saç çekilerek alınmaktadır. Bu alan 10 gün sonra saçın büyüme hızının belirlenmesi için tekrar incelenmektedir. Bu arada alınan saçların yaşam evreleri(anajen, telojen ayırımı) için kökleri incelenir. Anajen telojen oranları hesaplanır. Bunun için mikroskop kullanılır. Mikroskopik olarak saç çapı da ölçülür. Saçlar kalın (0.1 mm), orta (0.05 mm) ve ince (0.025 mm) kategorilerine ayrılır. En son olarak 10 gün son bu alanda tekrar uzayan saçlar sayılır. Bu son parametre ”rejenerasyon oranı” olarak tanımlanır. Bu çekilmiş saçların çıkma oranıdır ve % 90 üzerinde olmalıdır.

Daha sonra birim alan trikogram kullanılmaya başlanmıştır. Bu yöntemde daha kesin verilere ulaşmak için yıkama ve tarama kısıtlanır. Genellikle 35-44 mm2 lik standart bir alandan saçlar koparılmaktadır.

Trikogramın dezavantajları; erken anajen ve vellüs kılların küçük çapları nedeni ile standart forseps ile çekmede atlanmasıdır. Ayrıca 50-100 saçı koparmak biraz ağrılı bir prosedürdür.

Fototrikogram

Bu yöntemde hedeflenen bir alanında (1 cm2) saçlar 1mm olacak şekilde kısaltılmakta ve fotoğraf alınmaktadır. Daha sonraki günlerde aynı alandan aynı standartlarda fotoğraf alınmakta. İlk fotoğraf ile sonrakiler arasındaki zaman içerisinde saçların büyümesi değerlendirilmektedir. Bu zaman sıklıkla 24-72 saat dir. Saçların üst üste gelmesini önlemek için bu süre bundan çok uzun olmamalıdır. Büyüme iki resmi kıyaslayarak değerlendirilir. Bu şekilde anajen saçlar (büyüyenler) ve telojen saçlar (büyümeyenler) tespit edilir (Büyüyen anajen saçlar günde ortalama 0.35 mm kadar uzarlar).

Bunun dışında foto trikogramda saçların çap ve dansite ölçümleri de yapılmaktadır.

20 X büyütme ve bilgisayar destekli yapılan fototrikogram istatiksel olarak dansite ve anajen:telojen oranında anlamlı değerlendirmeler yapmaktadır. Foto trikogramın ana avantajlarından birisi de hasta uyumlu bir metot olmasıdır.

TrichoScan

Bu yöntem fototrikogram ile ELM ile dijital analizin birleştirilmesidir. Geleneksel fototrikogramla karşılaştırıldığında ELM yi kullanır ve makrofotoğraf çekimi yapılır. Verilerin arttırılması için saçlar geçici boya boyanır. Özel bilgisayar programları ile otamatik olarak saçın biyolojik parametreleri ölçülmektedir. TrichoScan de kontrast artırılarak yapılan fotoğraflama saç tespitini artırmaktadır.

Saç mikroskopisi

Saç yapısının mikroskop ile incelenmesi saçlarla ilişkili birçok hastalığın tanısına ulaşmada basit ancak önemli bir araçtır. Bu yöntem ile sadece saç değil saçlı deriyi tutan mantar ve paraziter kaynaklı bazı hastalıkların tanısına da ulaşılabilmektedir. Saçların yapısal hastalıkları genetik geçişli cilt hastalıklarının tanısı içinde kolaylık sağlamaktadır.

Saç mikroskopisinde sıklıkla ışık mikroskopu kullanılır. Bunun dışında özel durumlarda polarize mikroskop ve taramalı elektron mikroskobu gibi ileri mikroskobik yöntemler de kullanılmaktadır.

Mikroskopik incelemelerde saç örnekleri alınmaktadır. Bunun için doğumsal yada saç yapısal hastalıkları düşünülüyor ise saçlar kesilerek, saç ve saçlı deride mikrobik hastalıklar düşünülüyor ise keserek veya saçları kökten çekerek eğer mutlaka saç kökleride muayenede değerlendirilecek ise yani trikogram yapılacak ise çekerek elde edilir.

Saç örnekleri hastalıklı alandan ve gerektiğinde karşılaştırma için normal görünen bölgelerden, yaygın bir saç problemi var ise anormallik söz konusuysa tepe ve yan bölgelerden elde edilmelidir.

Saçın yapısal değerlendirmeleride en az 40-50 saç örneklendirilmelidir. Ancak bazı saç yapısal anomalileri tek bir saç değerlendirilmesinde bile anlaşılabilmektedir. Bazende incelen saç sayısı 200 olabilmekte hatta saçlar dışında kaş ve vücut kılları incelenmektedir.

Saçlı deri ve saç mantar hastalıklarında mantarın saça yerleşim şekline göre mantar tanısı ve mantar etkeni saptanabilir.

Polarize mikroskopi ışık mikroskopisi yerine kullanılabilir. Özellikle saçlarda kükürt ve kükürt içeren aminoasit miktarının azlığıyla seyreden trikotiyodistrofi hastalığının tanısında kullanılmaktadır.

Elektron mikroskopisi (TEM) daha ileri düzeyde ve akademik değerlendirmelerde kullanılmaktadır.Işık mikroskobu ve polarizasyon kullanımıyla konjenital ve edinsel kıl şaftı bozukluklarının büyük çoğunluğuna tanı konulabilir. Klinik ve ışık mikroskopik olarak konulan tanı, bu metodun kullanımıyla desteklenebilir.

Mikrokopik yöntemle basit saç çekme testinde ele gelen saçların kök yapılarına bakılmaktadır. Bu inceleme ile saçların yapılarına bakıldığı gibi daha önemlisi köklerine bakılmaktadır. Bu kök incelenmesi ile dökülen saçların hangi evrede oldukları anlaşılmaktadır.

Telojen saçlar çıplak gözle bile köklerinde pigmentasyon olmaması ile ayrılmaktadır.

Islak saç germe ve esneklik testi

Uzun saçlarda basit yapılabilen bir testtir. Saçların keratin ve nem içeriğini değerlendirmektedir.