Vitiligo klinik olarak vücudun herhangi bir yerinde lokal, belli bir vücut alanını tutacak şekilde segmental yada tüm vücudu etkileyecek şekilde genel/universal maküller/plaklar formunda depigmentasyonlar yapmakta. Dermatolojinin bir çok alanında olduğu gibi vitiligo hastalığının değerlendirilmesinde dermatoskopi önemli bir yere sahip. Dermatoskopi vitiligoda hastalığın aktivitesini-stabilitesini, lezyonda repigmenrtasyonun olup olmayacağını yada nasıl olacağını ve tedavilere cevabı değerlendirme imkanı sunmakta. 

Dermatoskop ile deri yüzeyinden derinin histolojik yapılarını değerlendirebilirz. Basitçe diyot beyaz ışık kaynağı, 10 X büyütme sağlayan akromatik lens ve deri ile teması sağlayan silikon kaplı cam yüzeyden oluşmakta. Temas yüzeyi ile deri arasına su yada imerisyon yağı kullanılmakta. Son yıllarda ışık kaynağı ve mercekte polarize sistemlerin kullanımı geliştirilmiştir.  

Bir vitiligo lezyonu dermatoskop ile değerlendirildiğinde nromal deriye göre parlak beyaz bir görünüme neden olmakta(epidermal melanin kaybı ile dermal kollajenin floresan özelliği ile). Bu temel görünüme ek olarak karekteristik bulgularda görmekteyiz. Bunlar hastalığın aktivitesinin değerlendirilmesinde ve uygulanan tedavilere cevabın takibinde kullanılabilmekte.

Aşağıdaki örneklerde olduğu gibi vitiligo lezyonlarının dermatoskop ile değerlendirmesinde farklı formlarda görünmekle birlikte bir akronomi ile geliştirilmiş "BPLeFoSK kriterleri" kullanılmakta. Bu kriterler vitiligonun değerlendirilmesinde kolay bir algoritma sağlamakta.   

"BPLeFoSK kriterlerinin" akronomisi;

B; Border-sınır: vitiligonun dermatoskopik değerlendirmesinde lezyonun sınırının özelliklerini tanımlamakta

P;Pigment network; vitiligo lezyonu içerisinde pigment network yapısını tanımlamakta

Le; Perilesional hiperpigmentation; lezyon çevresinde pigmentasyon değişimini tanımlamakta

Fo; Perifollicular pigmentation; lezyonda foliküler yapılar çevresindeki pigmentasyonu tanımlamakta

S; Satellite; lezyon çevresinde yeni pigment kayıp alanlarının varlığını tanımlamakta.

K; Micro-Koebner phenomenon; lezyon içerisinde mikro kobnerizasyonun varlığını tanımlamakta.

Pigment network

Normal bir deri yüzeyinde bakıldığında açık tenlilerde az belirgin koyu tenlilerde daha fazla ön plana çıkan bal peteği görünümüde bir desen "retiküler pigment patern" gözlenmekte. Bu desen epidermis-dermis birleşkesinde papiller ve retiküler dermiste pigment dağılımındaki değişimden kaynaklanmakta.

 Vitiligoda epidermal pigment kayıp ve azalmaları dermal kolajenin parlak beyaz reflesi ile bu retiküler pigment deseninde değişimlere neden olmakta. Vitiligoda aşağıdaki temsili resimde tanımlandığı gibi retiküler pigment deseninde; sadece sınır çizgilerinin kaybolması-ters pigment ağı, retiküler pigmentin tamamen kaybolması, retiküler sınır çizgilerinde pigmentin kalarak içelerinde kaybolması, retküler pigmentin kısmı kayıpları görülebilir. 

Bu desenler arasında retiküler pigmente desenin tam yada kısmi kayıpları en sık görülürken, retiküler ve ters retiküler desenler daha nadir görülmekte. Reverse-ters pigment ağ deseni melanositik nevüs ve melanomalarda da görülmekte. Ters pigment ağ desenine vitiligonun erken klinik gelişim evresinde daha sık karşılaşılmakta. 

Vitiligoda BPLeFoSK kriterlerinden retiküler pigmente desen değerendirirken aynı zamanda hastalığın aktif klinik dönemi/tedavi sonuçlarının belirlenmesi için skorlanmakta. Dermastoskopide retiküler patern ve retiküler paternin kaybolması + 1 olarak skorlanırken, ters retiküler patern ve retiküler paternde kısmi kayıplar -1 olarak skorlanır. 

Lezyon sınırı

Vitiligo lezyonu epidermal pigment kayıp ve azalmaları ile dermal kolajenin parlak beyaz reflesine neden olarak normal çevre deriye göre bir sınır oluşturmakta. Bu sınır kontrast oluşturucak şekilde belirgin yada silik olabilir. Vitiligoda BPLeFoSK kriterlerinden sınır paterni skorlamasında keskin sınır + 1 olarak tanımlanmakta. 

Lezyon sınırının değerlendirilmesinde dermatoskopik olarak fark edilen özel bir durum ise “tapioca sago ” olarak tanımlanan bir durum. Bu özel durum akitif yani yeni lezyonların çıkmaya devam ettiiği vitiligo lezyonlarının çevresinde görülmekte. Burada çıplak gözle fark edilebilir bir vitiligo lezyonu görünmüyor. Dermatoskopik olarak ortada retiküler paternin kaybolduğu maküller bir alan ve çevresinde hipopigmente bir halo mevcut.

 

 Lezyon sınırının çevresinde hiperpigmentasyon 

Lezyon sınırında normal deride pigmentasyon artışı vitiligo plağında kendiliğinden yada tedaviler ile repigmentasyon başladığını gösteren dermoskopik pozitif bir bulgudur. Vitiligoda BPLeFoSK kriterlerinden perilezyonal hiperpigmentasyon skorlamada + 1 olarak skorlanmakta.

Lezyonda foliküler pigmentasyon değişimleri

Vitiligo lezyonunda kendiliğinden yada tedavi ile pigmentasyonun oluşması;

• vitiligo lezyon sınırında normal deriden melanositlerin vitligo alına epidermise göçleri ile
• pilosebase yapılarda foliküler melanosit kök hücrelerin kıl follikülleri çevresine epidermise göç etmesi ile olmakta. 

Vitiligo lezyonunda dermatoskopide follikül çevresinde pigmentasyon gözlenmesi 2 anlama gelmekte.

• Lezyonda kendiliğinden yada tedavi ile iyileşme yönünde pigmentasyon folliküllerde başlamış olabilir. Özellikle tedavi takiplerinde lezyonda bu değişimlerin gözlenmesi tedavinin etkinliğinin takibi açısından son derece önemlidir. Vitiligoda BPLeFoSK kriterlerinden foliküler çevresinde pigmentasyon skorlamada + 1 olarak tanımlanmakta.

• Ancak folliküler pigentasyon her zaman olumlu anlama gelmeyebilir. Vitiligo lezyonunda pigment kaybının devam ettiği ve sadece folliküller çevresinde pigmentasyonun kaldığınıda gösterebilir.

Vitiligo lezyonunda dermatoskopide henüz klinik bulgu olmaksızın yada çok az iken follikül çevresinde pigment kayıpları hatta kılların beyazlaşması gözlenebilir. Bu klinik olarak son derece anlamlıdır. Vitiligoda BPLeFoSK kriterlerinden foliküler çevresinde pigmentasyon kayıpları - 1 olarak tanımlanmakta.

Lezyon çevresinde pigment kayıp alanları

Vitiligo lezyonların yaın çevrede dermatoskopik değerlendirmede konfeti şeklinde pigmenta kayıp alanlarının varlığı uydu-satellite lezyonlar olarak tanımlanır. Bu bulgu vitiligonun stabil olmadığını desteklemekte. Vitiligoda BPLeFoSK kriterlerinden satellite lezyonlar  - 1.5 olarak skorlanmakta. 

Lezyon içerisinde mikro kobnerizasyon

Vitiligoda normal görünen bir deri alanında dermatoskopik değerlendirmede kuyruklu yıldız şeklinde pigment kayıp alanları mikro kobnerizasyon alanları olarak kabul edilmekte. Hastalığın satbil olmadığı yönünde önemli bir kriterdir. Vitiligoda BPLeFoSK kriterlerinden mikro kobnerizasyon lezyonları  - 2 olarak skorlanmakta. 

Vitiligoda dermotoskopik değerlendirmede hastalığın stabilitesinin değerlendririlmesi ve tedavilerin cevaplarının takibi açısından son derece önemlidir. 

Sonuç olarak özetlersek, bir vitiligo alanında dermatoskopik olarak aşağıdaki BPLeFoSK kriterlerinden; lezyonun keskin kenar, retiküler patern, lezyon ve foliküller çevresinde hiperpigmentasyonu görüyor isek bu vitiligonun stabil olduğunu destekler.

Bir vitiligo alanında dermatoskopik olarak aşağıdaki BPLeFoSK kriterlerinden; lezyonun sınırının keskin olmaması, satellite lezyonlar, retiküler paternde kayıp alanları ve ters retiküler patern, foliküller çevresinde depigmentasyon, mikro köbnerizasyon, kıllarda beyazlşama-leukotrachia görüyor isek bu vitiligonun stabil olmadığını destekler

BPLeFoSK kriterleri bir lezyonda çok sayıda ise kriter skorları toplanır eğer sonuç 1.5 in üzerinde ise vitiligonun stabil odlğunu destekler.