COVİD-19 pandemisi ve insanın var olma savaşı devam ederken yeni bilgiler ile karşı karşıya kalıyoruz. Bu makalede COVİD-19 hastalarında klinik belirtilerin ağır seyri ile hastalarda androgenetik alopesi-AGA(erkeksi tipte saç dökülmesi) varlığı arasındaki ilişkiyi anlatmaya çalıştık.

Dr Frank Gabrin ile başlayalım. 1959 doğumlu olan Dr. Frank Gabrin pandemi sırasında ABD New York'ta acil servis doktoru olarak görevliydi. Dr. Frank sağlık personeline yetersiz verilen koruyucu ekipmanlar ve olumsuz çalışma koşullarını eleştiren sosyal medya paylaşımları ile gündeme geldi. Maalesef hastalıktan dolayı 31 Mart 2020 tarihinde COVD 19 kaynaklı şiddetli ve akut seyreden solunum sendromundan-SARS hayatını kaybetti. 

Ölümünden sonra "Gabrin belirtisi" olarak tanımlanan bir terim literatüre girdi. Dr. Frank Gabrin 61 yaşındaydı, erkekti, uzun süreden beri testiküler kanser nedeni ile tedavi görmekteydi ve AGA' sı vardı. Kliniği ağır seyreden, hatta ölümcül olabilen Covid 19 hastalarında cinsiyet, erkeksi hormon-androjenlerin rolü ve erkeksi tipte saç dökülmesi arasında ilişki kurularak bu "Gabrin belirtisi" olarak tanımlandı.

COVID 19 pandemisinin erken dönemlerinden beri klinik gözlemler ve istatistikler 2 sonucu çok desteklemekte. Hastalığın klinik seyri 10 yaşın altında çocuklarda hafif seyretmekte(ergenlik dönem öncesi, hormonsal-androjenlerin etkisi henüz yok) ve erişkin erkeklerde daha ağır seyretmekte. 

COVID 19 virüsünün yapısını hepimiz nerede ise öğrendik. Yapısı çok basitçe anlatmaya çalışırsak içinde RNA, dışında dikensi-spike proteinler başta olmak üzere lipid zarı ve diğer birçok protein var.

 

İnsan vücut hücrelerinin yüzeyinde yine birçok bağlayıcı,hücre içi transfer sağlayıcı, reseptör görevi yapan proteinler ve bir çok enzimler var. Bunlardan transmembran proteinaz olan serine 2 (TMPRSS2) ve angiotensin converting enzim 2 (ACE2) virüsün hücre içerisine geçişinde önemli.

 

Bu bilgi insan hücre duvarında ne kadar fazla aktif TMPRSS2 ve ACE2 var ise hücre o kadar fazla hücre içerisine girerek hızla çoğalacak yani kişiyi daha fazla hastalandıracak anlamına gelmekte. İnsan hücre duvarında bunların varlığı, sayıları ve aktiviteleri genlerimizin kontrolü altında. TMPRSS2 21 kromozomun, ACE2 ise X kromozomunun kontrolü altında. Burada ilginç olan adrojenlerin hücre içerisindeki aktivitelerini kontrol eden "Androjen reseptör" genide X kormozoumu üzerindedir. Diğer önemli bir bilgimiz ise androjen reseptör aktivitesinin 21. kormozom üzerinde TMPRSS2 geni lokusunu aktivite ettiğidir.

Bunlar; X genine bağlı genetik polimorfizimin bu gen kontrolündeki androjenik reseptörlerin-AR ve ACE 2 nin hücrelerde daha fazla olmasını ve AR lerin aktivitesinde 21. kormozomda daha fazla TMPRSS2 yapımı sonucunu getirmekte. Bu bilgiler erkeklerde COVID 19 hastalığının daha fazla görülmesini ve klinik olarak daha ağır seyretmesini açıklar görünmekte(daha yeni bilgiler açıklanana kadar). Teorik olarak androjen aktivite artışı-hiperandrojenizim COVID 19 virüslerinin daha fazla hücer içerisine girmesi, vücuda yayılması ve daha şiddetli akciğer tutulumu anlamına gelmekte. 

Hiperandrojenizim yani androjenlerin yüksek aktivitesi klinik olarak erkeks tipte saş dökülmesi, yüzde ve vücutta kıllanma artışı, akne ve yüzde deri yağlanma artışı olarak kendisini göstermekte. Bu klinik tablolarar sahip kişiler COVID 19 için yüksek risk gurubu oluşturmakta.

 

Birçok ülkede COVİD 19 pozitif erkek tipi saç dökülmesi-AGA olan hastalarda COVİD 19 klinik şiddeti araştırılmış. Yoğun bakımda yatan COVID 19 hastalarda AGA şiddeti ile solunum problemleri şiddetleri ve ölüm oranları değerlendirilmiş.

AGA da saç dökülmesi şiddeti erkeklerde Hamilton kadınlarda Luding tarafından belirlenmiş paternlere göre e son yıllarda patern analizine göre derecelendirilmekte.

COVID 19 nedeni ile yoğun bakımda yatan erkek hastaların hepsinde AGA mevcut. Bunların içerisinde ağır solunum sıkıntısı yaşayanların ve ölü oranları yüksek olanlar AGA derecesi ortanın üzerinde(HNS=3 den fazla) olanlar olduğu görülmüş(AGA Hamilton-Luding sınıflamasına-HNS göre 0-7 arasında derecelendirilmekte). Bundan yola çıkılarak COVID 19 pozitif hastalarda AGA HNS 3 ün üzerinde ise erken koruyucu tedavilere başanabilir.

İspanya'da 44 erkek ve COVID 19 nedeni ile yoğun bakımda yatan hastalarda AGA HNS sınıflaması ve yoğun bakım sreçleri ve ölüm sayıları aşağıdaki grafikle gösterilmiştir. AGA HNS skoru özellikle 3 den fazla ise hastaların yoğun bakım süreçleri ağarlaşmakta ve ölüm riskleri artmakta.

 

Hatta bu teorilerden yol çıkılarak COVID 19 kaynaklı şidddetli akciğer tutulumlarının tedavisinde ve korunmada anti androjenlerin kullanımı düşünülmüştür. Bu amaçla birçok ilaç kullanılmış ancak henüz sonuçların değerlendirilmesi için çalışmalar sınırlıdır  ve erken görünmekte.