Erkek ve kadınlarda ergenlik dönemi sonrası hormonların(endrojenlerin) kontrolünde gelişen saç dökülmeleri androgenetik alopesi-AGA olarak tanımlanmakta. AGA'da yavaş bir klinik seyir ile saçlarda dökülme, incelme ve kısa yeni saç çıkışları görülmekte, zamanla kellik gelişmekte. AGA hastalarına bakıldığında kadın-erkekte hatta her bireyde saç dökülmesinin genetik olarak belirlenmiş faklı bir yol izlediği görülmekte(saçın ön çizgisi, şakakalar yada tepesinde dökülmelerin başlayarak farklı devam etmesi gibi). Buna AGA'nın klinik seyri-paterni denilmekte. Bu nedenle AGA patern saç dökülmesi-Pattern hair loss-PHL olarakta tanımlanmakta.

AGA'da bu farklı paternlerin sınıflamasına ihtiyaç duyulmuş. Bu sınıflama saç dökülmesinin seyrinin önceden belirlenmesi hatta tedavilerin seçiminde kullanılması nedeni ile son derece önemli. 1950'lerde başlayan ilk sınıflama çalışmalarını 1975' de Norwood ve Hamilton tarafından erkekler için geliştirilen patern sınıflaması ve 1977 yılında Ludwig tarafından kadınlar için geliştirilen patern sınıfaması takip etmiş. Bu sınıflamaya sonraları Olsen tarafından kadınlarda saçın ön kısmında görülen yılbaşı cam ağacı görünümü-Christmas tree patern gibi eklemeler yapılmış. Son dönemlerde bilgisayar programları ile desteklenen yüz estetik parametreleri, saçlı deri kalınlık ve mobilitesi, saç yoğunluk analizleri gibi birçok faktörü içine alan sınıflamalarda eklenmiştir.

Günümüzde Norwood-Hamilton ve Luding patern sınıflamaları halen kullanılmakta. Aşağıdaki resimde bu sınıflamlar görülmekte.Ancak bu sınıflamların bazı eksik yönleri görülerek yeni sınıflamalar geliştirilmiştir. Bunlar içerisinde en çok kabul edileni BASP sınıflamasıdır. Bu makalede bundan bahsetmeye çalışacağız.

BASP sınıflaması; saç ön çizgisinde dökülmenin şeklinde göre karar verilen temel-basic-BAsic paternler ve saç önü-frontal, saç tepe kısmı-vertex, yanlarda-temporal veya arkada-occipital saç dökülme yoğunluğuna göre özel-spesifik-SPesific paternler belirlenmekte ve bunların toplamı BASP belirlemekte.

BASP ta temel-basic-BAsic paternler

AGA da saç ön çizgisinin dökülme sırasında oluşturduğu şekle göre 4 temel patern gözlenmekte. Bunlardan 3 tanesi alfabedeki M, C ve U harflerin benzerliklerine göre tanımlanmış. L ise ingilizce düz anlamına gelen "linear" kelimesinin ilk harfinden tanımlanmakta. M, C ve U klinik dökülme şiddetine göre 3 yada 4 alt guruba ayrılmakta. 

Tip L patern: bu paternde ön saç sınırında dökülme olmadığı için normal görünümde hatta nerde ise düz bir hat şeklinde görünmekte.

 

Tip M patern; saç ön çizgisi dökülme olmadanda M harfine benzemekte. Dökülme başladığında ön saç çizgisinde frontotemporal alanda simetrik gerileyerek M harfine benzecek şekilde dökülme devam etmekte. Bu dökülmenin şiddetine göre 4 alt formunu görmekteyiz. MO da saç dökülmesi yok. M1 dökülme geriye doğru başlamış ancak frototemporal gerileme frontal ön saç çizgisi ile vertex arasındaki alanın ön 1/3 ünde sınırlı. M2 dökülme geriye doğru ilerlemeye devam etmekte, frontotemporal gerileme frontal ön saç çizgisi ile vertex arasındaki alanın ön 2/3 ünde sınırlı. M3 dökülme geriye doğru ilerleyerek vertekse ulaşmış.

Tip C patern; bu dökülme paterninde saç ön çizgisindeki gerileme tam ortada frontotemporal alana göre daha fazla gelişmekte. Bu nedenle C'ye benzeyen bir dökülme paterni çizmekte ve dökülme C şeklinde geriye doğru devam etmekte. Klinik şiddetine göre 4 alt formunu görmekteyiz. CO da saç dökülmesi yok. C1 dökülme geriye doğru başlamış ancak ön saç çizgisinin tam ortasındaki gerileme frontal ön saç çizgisi ile vertex arasındaki alanın ön 1/3 ünde sınırlı. C2'de dökülme geriye doğru ilerlemeye devam etmiş ancak saç ön çizgisi ortasındaki gerileme frontal ön saç çizgisi ile vertex arasındaki alanın ön 2/3 ünde sınırlı. C3 dökülme geriye doğru ilerleyerek vertekse ulaşmış.

Tip U patern; bu patern ilerlemiş AGA klinikleri için kullanılan bir paterdir. Burada saç ön çizgisi ile vertex arasındaki tam dökülme olmuş ve şekli U ya benzemekte. U patern saçın tepe kısmı-vertex ile saçın arka-occipital alanındaki saç dökülmesini satnımlamak için kullanılmakta. Bu paternde bu alandaki dökülmenin şiddetine göre 3 alt patern formu görmekteyiz. U1 de; aşağıdaki resimde olduğu gibi vertexe kadar kellik söz konusu ancak dökülme vertex ile occipital alan arasındaki 1/3 ön kısım ile sınırlı. U2 de dökülme geriye doğru devam etmekte ancak dökülme vertex ile occipital alan arasındaki 2/3 kısımda sınırlı. U3 de ise dökülme occipital alana ulaşmış.

BASP'ta özel-spesifik-SPesific paternler

Yukarda tanımlanan temel paternler dökülme-kellik paternlerini tanımlanmakta. Oysa AGA'da tam dökülme olmadan seyrekleşmelerde olmakta. Bunların tanımı için spesifik paternler belirlenmiştir.

F-Frontal patern; saç ön çizgisi ile vertex alanı arasındaki alan crown-taç(saça takılan taçlardan esinlenilmiş) olarak tanımlanmakta. F özel paternde saçın ön çizgisinde gerileme olmadan crown bölgesinde seyrekleşme(saç yoğunluğunda azama) ve saçlarda incelme var. Bu özel patern kadınlarda görülen kadın tipi saç dökülmelerini-FPHL tanımlamakta oldukça anlamlıdır. Bu paternde seyrekleşme ve saçlardaki incelmenin şiddetine göre 5 alt patern formu görmekteyiz. F1 de crown kısmında hafif bir seyrekleşme görülmekte. F2 de crown kısmında belirgin ancak orta düzeyde bir seyrekleşme görülmekte. F1e F1 ile F2 arasındaki kliniği tanımlar. F3 crown kısmında belirgin ileri düzeyde seyrekleşme görülmekte. F2e F2 ile F3 arasındaki kliniği tanımlar.

V-Vertex patern; vertex alanında saçlar seyrekleşmiş ve incelmiştir. Diğer saç bölgelerine göre vertexte seyrekleşme daha belirgindir ve süreç ilk buradan başlamakta. Bu paternde seyrekleme şiddetine göre 3 alt patern formu görmekteyiz. V1 de vertexte hafif seyrekleşme, V2 de vertexte orta seyrekleşme ve V 3 de ise ileri düzeyde seyrekleşme var.

T-Temporal Patern; saçlı deride sadece temporal-şakaklarda görülen seyrekleşmedir.

 

O-Occipital Patern; saçlı deride sadece başın arkasındaki occipital bölgede görülen seyleşmedir.

En son olarak temel ve spesifik paternler birleştirilerek BASP paterni belilenir. Aşağıda bazı saç dökülmeler için BASP patern değerlendirmeleri görülmekte.

Erkeklerde saç dökülme paternleri BASP ölçeğinde değerlendirildiğinde(ırklara göre değişmekle birlikte) en sık temel patern olarak M görülmekte. M patern yaşla birlikte ilerlemekte. Örnein erken yaşlarda M1 görülürken 40-50 yaşlarda M2 ve M3 görülmekte. L temel patern genç yaşlarda ve diğer temel paternlere göre oldukça az görülmekte. C ve U patern yine az görülmekle birlikte ileri yaşlarda görülme sıklığı artmaktadır.

AGA' temporal ve occipital tutulumlarda dikkali olunması gerekmekte. Çünkü kronik telojen efuliviumda bu alanlarda dökülmeler görülmekte. AGA ile bunun ayrımının yapılması son derece önemlidir. Bunun için;

Saçlı deride frontal, crovn, vertex, temporal ve occipital alanında trikokopi ile saçların çapları ölçülmekte. Bu AGA'da saçların minyatürüzasyonunu desteklemekte.

Saçlı deride temporal ve occipital alanda saçların terminal(kalın sağlıklı saçlar) ve vellus(ince, sarımsı kıllar) saçların oaranlarına bakılmakta(T:V oranı). Bu oaran 4:1 den az ise AGA 8:1 den fazla ise kornik teleojen efulivium yönünde değerlendirilmekte.