Erken tanı ve tedavi melanom için kritiktir. Çünkü bu aşamada tümör kalınlığı en önemli belirleyici faktördür.

Tümör kalınlığı lezyonun patolojik değerlendirmsi ile karar verilmektedir. Bunun için 2 yöntem kullanılmakta;

• Breslow tümör kalınlığı ( invazyon derinliği ), epidermiste granüler tabakanın tepesinden tümörün deride vertikal yayıldığı en deri noktasına veya lezyonda ülser varsa ülser tabanına kadar, bir mikrometre kullanılarak yapılan milimetrik ölçümdür.
• Clark seviyesi ise invazyonu basamak basamak gruplandırır.

Clark evrelemesinin bazı sakıncaları bulunmaktadır. Örneğin papiller dermisle retiküler dermis arasında kesin bir sınır çizilemeyeceği gibi III. ve IV. seviyelerin kalınlıkları farklı olabilir. Bazen bir III. seviye tümörü IV. düzeydekinden kalın olabilir. Bu yüzden tümörü kalınlığına göre ayıran Breslow yöntemi daha geçerlidir. Tümör kalınlığına ek olarak ülserasyon, Clark invazyon seviyesi, tümörü infiltre eden lenfosit varlığı, mitoz/ mm2 ,regresyon, vasküler invazyon ve mikroskopik satellit varlığı gibi başka birtakım histolojik özellikler de mikroevreleme ve prognozda önemlidir.

Bu evreleme melanomanın prognzunu ve yapılacak biyopsi sınırlarını belerilemektedir.  Klinik olarak melanom şüpheli bir lezyon görüldüğünde dar sınırlarla (örneğin 2 mm.) eksizyonel biyopsi yapılmalıdır. İnsizyonel biyopsi ancak melanom şüphesinin çok düşük, lezyon çıkarılamayacak kadar büyük veya eksizyonun pratik olmadığı (örneğin tırnak) olgular için kullanılmalıdır. Bu durumda biyopsi tümöral dokunun en kabarık yerinden, eğer lezyon düz yüzeyli ise en koyu renkli alandan alınmalıdır. Traşlama, makasla yüzeyel biyopsi veya küretaj gibi yöntemler tanı ve tümör kalınlığının tespiti için yeterli doku sağlamazlar.  Biyopsi tam histopatolojik tanı veya evreleme için yetersiz ise tekrar biyopsi alınmalıdır. Eksizyonel biyopsi ve histolojik tanıdan sonra gerekirse melanom Breslow kalınlığına göre uygun sınırlarla tekrar eksize edilmelidir (Tablo 11). Lezyon sınırlarının dışndan biyopsinin alınmasının gerekçesi melanom hücrelerinin tümörden dışarı göç edebilmesidir. Melanom göründüğünden daha derin veya daha geniş olabilir. 

Melanoma tanısı ile hastalığın klinik seyrinin-prognoz kötü olacağını belirleyen faktörler;

Erken tanı ve tedavi  melanom için kritiktir. Çünkü bu aşamada kanserin derideki kalınlığı en önemli faktördür. Melanom derideki ilerlemesi iki farklı şekilde olur.  İlki deride yüzeysel  büyümesidir. İkincisi derinin derinliklerine yayılmasıdır. Deri derinliklerine yayılmaya başladığında metastaz yani uzak organ yayılımı riski ortaya çıkmaktadır.  Riskleri ve tam iyileşmenin sağlanması için takip mutlaka gereklidir çünkü kanserin aynı yerde tekrarı, metastazı ve ikinci bir melanom gelişme riski mevcuttur.

• Tümör kalınlığı; ≤1mm. düşük risk, >1mm. yüksek risk
• Ülserasyon varsa daha kötü prognoz
•  İleri yaş daha kötü prognoz
• Yalnız lokalize hastalık için, erkeklerde daha kötü prognoz
•  Gövde, baş ve boyun yerleşiminde diğer vücut alanlarına göre daha kötü prognoz
• Tutulan lenf nodu sayısı 1, 2-3, ≥4 lenf noduna göre gittikçe kötüleşir.
• Bölgesel lenf nodlarında büyümüş nod daha kötü prognoz
• İç organlara metastaz organ dışı (deri,subkütan, uzak lenf nodu) metastaza göre daha kötü prognoz

Cerrahi Tedavi

• MM da odağın Cerrahi Tedavisi; Malign Melanomun yeri ve deride indiği yayılma derinliğine göre değişmekle birlikte 1-5 cm çevresinden ve derinden dokular cerrahi olarak çıkarılır. Bunun gerekçesi melanom hücrelerinin tümörden dışarı göç edebilmesidir. Melanom göründüğünden daha derin veya daha geniş olabilir. Sıklıkla 2mm den derin değil ise 1 cm Kalan boşluk çeşitli onarım yöntemlerinden biri ile kapatılır.
  
  
• Sentinel Lenf Nodu biyopsi; İlk yayılabileceği yerlerden biri lenf bezeleridir. Tümöre en yakın koltuk altı, boyun ve kasık bölgesindeki bir lenf bezesine yayılabileceği varsayımı araştırılır. Böylece bulunan lenf bezinde kanserin buraya yayılıp yayılmadığı araştırılır.
  
  
• Bölgesel Lenf nodlarının cerrahi tedavisi; Kanser sentinal lenf bezini tutmuş ise kansere yakın lenf bezleri gurubu cerrahi olarak alınır.
  
  
• Uzak metastazların cerrahi olarak alınması; Eğer tümör vücudun diğer bölgelerine atlamış ise buna uzak metastaz adı verilir ve bulunduğu yere göre yeni tedavi stratejisi belirlenir. Mümkünse bunlarda cerrahi olarak çıkarılır.

Tedavi sadece cerrahiden ibaret değildir. Cerrahi ile birlikte Kemoterapi, immunoterapi ve bölgesel izole hipertermik perfüzyon gibi yöntemlerde kullanılmaktadır. Bu diğer yöntemlerin çoğu onkoloji uzmanları tarafından uygulanmaktadır