Pedikülozis Kapitis (Baş Bitlenmesi)

Kadınlarda ve çocuklarda sık görülen bir enfestasyondur. Genelde sosyo ekonomik düzey ayırt etmeksizin herkeste ortaya çıkabilen bir tablodur. Kalabalık ve sıkı temasın olduğu okul, kışla ve yurt gibi yerlerde enfestasyon sıklığında artış olmaktadır. Bulaşmada yakın temas, ortak kullanılan şapka, alın bantları, tarak, saç fırçası vb. rol oynar.  Dişi saç biti erkekten biraz büyüktür ve 3-4 mm uzunluğundadır. Yaşam süreleri 40 gündür. Dişi bit günde ortalama 9 yumurta yapmaktadır. İnsanda saçta  genellikle 10-12 bit bulunur. 

En yaygın belirtisi, ense ve baş bölgesinde kaşıntıdır. Kaşıntı geceleri daha fazladır (bit sıklıkla geceleri beslendiği için). Bit ve sirkeler daha çok ense, kulak arkaları ve kulak üstü saçlı deri bölgede bulunurlar. Kaşıntı sonucu saçlı deri iltihabı ve ekzematöz deri belirtileri gelişebilir. Sekonder infeksiyon sonucu özellikle ensede püstül, kurut, adenopati görülür, kötü bir koku oluşabilir. Ensede ve temporal bölgede görülen piyodermilerde ve ekzematöz deri belirtilerinde pedikülozis kapitis düşünülmelidir. Tanıda bit, nimf  ve sirkelerin görülmesi esastır. Erişkin bitler (yaklaşık 10 adet) nadiren görülür, fakat kıl gövdesine sıkıca yapışık nimf ve sirkeler kolayca farkedilir. Parazitin bıraktığı gri-beyaz renkte ve kıla sıkıca yapışık, oval ve yaklaşık 1 mm uzunluğunda olan yumurtalar (Nif=sirke) kolayca saptanabilir. Daha çok ense, kulak arkalan ve temporal bölgede lokalize olurlar. Sirkeler kılın folikül ağzına yakın olan kısmına bırakılır, ancak enfestasyon süresinin uzunluğuna bağlı olarak kılın büyümesi ile birlikte kıl ucuna doğru uzaklaşırlar. Yumurtalar ortalama 6-10 günde açılır. Bunlara nif denilmekte ve bunların olgun bitlere dönüşümü 10 günde tamamlanmaktadır.Yumurtalar gri-sarı renktedir, içi boşaltılmış yumurtalar ise beyaz renkte görünürler.

Biti tespit etmek ve yayılmasını engellemek amacıyla, ensenin arka kısmındaki ve kulak arkasındaki saçlar dikkatle incelenmelidir. Kepekten en önemli farkı saça yapışık olması ve elle kolay saçtan ayrılmamasıdır.

Tanı tipik lokalizasyonda kaşıntılı ekzematize deri belirtileri ve çoğu kezde sirkelerin (nadiren de bitin) görülmesi ile kesinleştirilir. Bitin ve sirkenin saptanması için özel taraklarla saçlar taranabilir. Tarak 0.2-0.3 mm aralıklı olmalıdır.

Ayırıcı tamda saçlı deride kepeklenme (dandruff) ve impetigo düşünülmelidir.

İnsanlara herhangi bir hastalık bulaştırmazlar.

Pedikülozis Korporis (Gövde Bitlenmesi, Elbise Biti)

En az görülen klinik formdur. Hijyenik koşulların kötü olduğu yerlerde, sosyo ekonomik düşük seviye ile birlikte vücut temizliği ile giysilerin sıcak-kuru hava ile yıkanması-kurutulmasının mümkün olmadığı koşullarda,  yine akıl hastaneleri, kışlalar, yatılı okullar gibi kalabalık ortamlarda ve zeka özürlülerde sık görülür. Bulaşma sıklıkla aynı yatağı paylaşma ya da ortak çamaşır ve giysi kullanımı ile olur. Gövdede deri üzerinde nadiren saptanan bitler ve yumurtaları (sirkeleri); çamaşırların dikiş yerlerinde bulunurlar(yumurtalarını (sirkeleri) buralara bıraktıkları için).

Olgulann çoğunda kaşıntı tek belirtidir. Kronik olgularda gövdede eritemli lekeler ve papüller, kaşıntılı lezyonlar meydana gelir. Sonra sekonder infeksiyonlar gelişir. Gövde bitlenmesinde sıklıkla giysilerin sık temas yüzeyinde; kürek kemiği arası bölge, kollar, boyun, koltuk altı ve belde kaşıntılı döküntüler, piyodermiler hiperpigmantasyon görülür. Yaşlı, düşkün, alkolik ve debil hastalarda özellikle sırt ortasında yoğunlaşan likenifıkasyon, ekskoriasyon ve pigment artımı ile giden tabloya “Cutis vagantium” (=serseri derisi) adı verilir. Kronik ve tedavisiz vücut bitlenmesinde demir eksiklği anemisi, eosinofili görüleilmekte.  

Vücut bitleri 2.3-3.6 mm boyutlarında. Vücut bitlerinin klinik olarak görülmesi ancak giysilerde, özelikle giysilerin koltuk altı-bel gibi dikiş yerlerinde gözlenebilir. Dişi bitler yumurtalarını giysi katlantı ve dikiş yerlerine bırakmakta. Uygun koşullarda bu yumurtalardan 6-10 günde nifler çıkmakta ve 1-3 yada bunlar olgun vücut bitlerine dönüşmekte. Erişkin bitlerin yaşam süreleri 3-5 gün. En uygun yaşam koşulları 29-32°C ve % 70-90 nem koşullarıdır. 50 °C üzerinde ve % 40 nem,n altında sağ kalamazlar. 

Tipik klinik bulgular yanında sirke ve/veya bitlerin saptanması (çamaşırların dikiş yerlerinde ve nadiren gövdede) tanıyı doğrulatır. Ayıncı tamda uyuz ve böcek ısırıkları öncelikle dışlanmalıdır.

Tedavide elbiselerin kaynatılması ya da basınçlı buharla dezenfekte edilmesi gerekir. Elbise ve iç çamaşırların yıkama sonrası ütülenmesi de etkilidir. Parazitin uzun süre (yaklaşık 1 ay) kan emmeden yaşayabileceği akılda tutulmalıdır. Bu nedenle yıkanamayan giyişler plastik torbalarda 1 ay bekletilerek etkenlerden uzaklaştırılabilir.

Vücut bitlerinde ikincil enfeksiyonlara neden olabilir. En sık bilineni bitler ile bulaşan "Bartonella quintana" enfeksiyonudr ve "siper ateşi-trench fever" olarak bilirnmekte. 1. Dünya savaşında uygun olmayan hijyenik koşullara bağlı siperlerde askerlerde gözlenmiş. 1990 tarihinde Burundi'de iç savaş sırasında endemk olarak görülürken günümüzde büyük metropollerde evsizlerde görülmekte. Ülkemizde vücut bitlerinde yapılan çalışmada "Bartonella quintana" % 13.1 oranında gözlenmiştir. klinik olarak başağrısı, sersemlik, konjuktivitis, şiddetli kaval kemiği ağrısı, lenfadenopati, deride döküntülşer ve 4-8 günde bir tekrarlayan ateş ataklartı görülmekte. Tedavide gentamisin, doxycycline ve erythromycin gibi antibiyotikler kullanılmakta. 

Diğer sekonder nefeksiyon "Borrelia recurrentis" bulaşmasına bağlı gelişen "louse-borne relapsing fever (LBRF)" dır. Çok yüksek ateş, baş ağrısı, sersemlik, kas ağrısıve yorgunluk ile başlamakta, tedavi edilmediğinde bu klinik belirtlerde azalma ancak 7-19 günlük ataklar olmakta. Deri ve mukozada kanamalar, nörolojik disfonksiyon, karaciğer-böbrek yetmezlikleri olabilmekte. Tedavide penicillin G  ve doxycycline kullanılmakta.

Vücut biti ile bulaşan en bilindik enfeksiyonumuz "Rickettsia prowazekii" ile bulaşan epidemik tifustur. Bitin kan emmesi sırasında insana geçmekte ve artık insanlar hastalık etkeni için rezervuar olmakta.İnsandan yine bit ile başka bir insan bulaşmakta. Klinik olarak tyaygın makulopapüller ve peteşiler görülmekte. Buna eşlik eden ateş, bulantı, ishal, delirium, solunum yetmezliği ve şok görülmekte. Tedavide oxycycline kullanılmakta. 

Vücut bitklerinin neden olduğu kaşıntı ve sekonder deri bulguları için antihistaminler ve kortikosterodli kremler kullanılabilir. 

Vücut biti ile yapılacak mücadelede ana prensip vücudun ve giysilerin hijyenik koşullarının düzentilmesidir. Düzenli duş/banyo yapılması, giysilerin sık değiştirilmesi ve 50 C derecede yıkanması son derce önemlidir.Ancak diğer paraziter hastalıklarda olduğu gibi vücuda ilaç kullanmaya gerek yoktur.

Pedikülozis Pubis (Kasık Bitlenmesi)

Ergenlik sonrası görülür ve sıklıkla seksüel temas sonucu geçer. Ortak kullanılan çamaşırlarla ve malzemeler ilede bulaşabilir.En çok makat ve kasık bölge kıllarını tutar. Yengece benzer ayakları ile kılları tutarken başlarını kıl folllikülleri içerisine sokarlar ve kan emerler. Kasık bitleri 0.8-1.2 mm çaplarında yengeç görünümündedir. Dişi kasık biti 3-4 haftalık yaşam süresi boyunca 30-40 yumurta bırakmakta.  

Bazan kalça, koltuk altı  ve hatta sakal bölgesi ile kaşlara ve kirpiklere de yerleşebilir. Özellikle çocuklarda kirpikler de tutulabilir. Çocuklarda gözlenmesi halinde cinsel istismar düşünülmelidir.

En belirgin semptom kaşıntıdır, ama daha hafiftir. Parazitler, pubik folliküllere yarı gömülmüş durumda görülür. Kasıkta lenf bezlerinin çift taraflı ağrılı şişmesi önemlidir. Bitin tükrüğündeki enzimlerin kandaki hemoglobini parçalamasına bağlı, ısınk yerlerinde ve çamaşırlarda küçük mavi-gri maküller (Tache bleue, maculae caeruleae) en önemli klinik belirtilerinden birisidir.

Özellikle pubik alanda parazitin/yumurtalarının ve mavi-gri maküllerin görülmesi ve ile tanı konur. Ayırıcı tanıda uyuz ve nörodermatit dışlanmalıdır.

Tedavide hastalıklı alandaki kılların kesilmesi ilk adım önlemdir.

Diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklar yönünde hasta sorgulanmalı şüpheli durumlarda testler yapılmalıdır.

Tüm bitlenmelerde sekonder enfeksiyon varlığında sistemik antibiotikler tedaviye eklenmelidir.