Alerjik temas egzaması, alerjik kontakt dermatit, bir ya da birden çok kimyasala karşı duyarlılığı olan kişinin cildine kimyasalın-alerjenin teması ile temas yerinde ve tüm vücutta ortaya çıkan, egzamalı lezyonlarla seyreden yaygın görülen inflamatuar bir cilt hastalığıdır. Basit ve sınırlı bir alanda egzamadan tüm vücuda yayılabilen, kişinin psikolojik, sosyal, akademik ve iş hayatını etkileyebilen ciddi bir klinik tabloya sahip olabilir. (Daha detaylı bilgi için...)

Temas duyarlılığından sorumlu alerjenler, genetik, coğrafi, mesleki ve sosyoekonomik faktörlerin yanı sıra yaş, cinsiyet ve bireysel aşırı duyarlılık (atopi) gibi faktörlere bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Klinik öykü ve detaylı dermatolojik muayene şüpheli alerjenleri belirlemede yardımcı olabilir. Patch (yama) testleri, hastalığa neden olan duyarlandırıcı alerjenleri tespit etmek için kullanılan önemli bir tanı aracıdır. Bu nedenle yama testlerinde her ülke kendi duyarlandırıcı alerjenlerine spesifik standart bir seri kullanmakta ve zaman zaman bu seri revize edilmektedir. Ancak ülkemizde bu amaçla tasarlanmış standart bir seri bulunmamaktadır. Türkiye'de alerjenlerin belirlenmesi amacıyla yapılan tüm çalışmalarda Avrupa başlangıç serisi denilen test paneli kullanılmaktadır.

Aşırı duyarlandırıcı alerjenlerin sıklılığı ülkemizde cinsiyete, coğrafik yaşam alanlarına, kensel-kırsal yaşam, endstriyel kimyasallarla temas sıklığına ve kişisel bakım ile alışkanlıklar göre değişim göstermekte.

En sık pozitif alerjenler olarak nikel sülfat, altın sodyum tiyosülfat, timerosal, koku karışımı, karbamat karışımı, kobalt diklorür, yün alkolleri, Cl Me-izotiazolinon, peru balsamı, etilendiamin dihidroklorür, p-tert-butilfenol formaldehit reçinesi, potasyum dikromat, siyah kauçuk karışımı, kuaterniyum-15, p-fenilendiamin, merkapto karışımı ve Mavi kağıt 106 görmekteyiz. Kadınlarda alerjen duyarlılığı hafif fazla olup, alerjenlere karşı temas duyarlılığının dağılımı nikel sülfat ve altın sodyum tiyosülfata karşı duyarlılık oranlarının anlamlı olarak yüksek iken, koku karışımına duyarlılık erkeklerde daha yüksektir. Yaşa göre alerjenlere karşı duyarlılık sıklığı değişmektedir. Koku karışımı, formaldehit, imidazolidinil üre ve budesonide duyarlılığı 40 yaş üstündeki hastalarda anlamlı olarak daha yüksek bulunmaktadır. Timerosal duyarlılığı 40 yaş ve altında daha sık gözlenmektedir.

Klinik bulguların alerjik temas egzamasında en sık görüldüğü vücut bölgelerini sırasıyla eller, baş-boyun, gövde (%7), el içi, ayak tabanı, genital bölge, bacaklar, ayaklar ve kollar olarak sıralayabiliriz. Baş-boyun tutulumunda ise hastalık alanları yine sırasıyla göz çevresi, tüm yüz, ağız çevresi, kulak, boyun ve saçlı deridir. Baş-boyun bölgesinde duyarlılık alerjeni olarak sıklıkla kolofoni ve Peru balsamını görmekteyiz.

Nikel sülfat

Ülkemizde en sık görülen pozitif alerjen nikel sülfattır. Nikel Avrupa ve Kuzey Amerika'da en sık görülen duyarlılaştırıcı alerjen olup, duyarlılaşma sıklığı bir ülkeden diğerine değişmektedir. 

• Nikel, endüstriyel modern yaşamda temas halinde olduğumuz en yaygın metallerden biridir ve bildirildiğine göre diğer tüm metallerin toplamından daha fazla alerjik egzamalara neden olmaktadır. Metal alaşımlarında, metallerin kaynak ve kesilmesinde, bakır-nikel borularda, makine parçalarında, nikel kaplamada, metal ve kimyasal imalatta, metal makinelerin işleme sıvıları ve yağlarında, kimyasal katalizörlerin, alüminyum elektrik bağlantı bileşenlerinin, boya imalatında, böcek ilaçlarında ve pestisitlerde, pil ve madeni para üretiminde kullanılır. Nikel, genellikle diğer metalleri kaplamak ve onlara parlak metalik bir görünüm kazandırmak için kullanılır.
• Nikel, günlük hayatımızda metal takılar, saat kordonları, anahtarlar, aletler, ekipmanlar, piller, makaslar, mutfak eşyaları, madeni paralar ve düğmeler, metalik tozlar, bazı beyaz veya 14 ayar altın takılarda, bazı bronz objelerde, örgü şişlerinde, gözlüklerde, fermuarlarda ve çıtçıtlar gibi giysilerde yaygın olarak kullanılır. Maalesef göz kozmetiklerinde ve göz farlarında da bulunur.
• Nikel paslanmaz çelikte, paslanmaz çelikten yapılmış medikal ürünlerde (örneğin dişçilik ve cerrahi aletler) bulunmaktadır; ancak minimum miktarda nikel açığa çıkardıkları için alerjik reaksiyonlar nadir görülmektedir.
• Nikel ile beslenme ve içme suları ile de maruz kalınmaktadır. Nikel içeriğinin yüksek olduğu bildirilen gıdalar arasında baklagiller, tam tahıllı un, yulaf, soya fasulyesi, kabuklu deniz ürünleri, balık, kuşkonmaz, fasulye, mantar, soğan, meyan kökü, çikolata, patates, lahana, mısır, ıspanak, domates, bezelye, armut, her türlü fındık, kuru üzüm, çay, kakao ve kabartma tozu yer almaktadır. Bu arada, tüm konserve yiyecekler veya nikel kaplarda pişirilen yiyecekler yüksek oranda nikel içermektedir.
• Son yıllarda nikelin alternatif, doğal ve tamamlayıcı olarak tanımlanan medikal olmayan tedavilerde (astım, akne tedavisi, atopik egzama, sebore ve sedef hastalığı) sistemik olarak kullanıldığını görmekteyiz. Aktarlarda satılan bitkisel ilaçlar, bitkisel çaylar ve bazı multivitaminler de potansiyel nikel kaynakları arasında yer almaktadır.
• Nikel ürün etiketlerinde; nikel sülfat (NiSO4), nikelde çözünebilen tuzlar, nikel (Ni), karbonil nikel tozları, nikel alaşımları, nikel kaplama, elementel nikel ve nikel katalizörü olarak tanımlanmaktadır.
• Nikel duyarlılığı olanlarda paladyum, krom veya kromat ve kobalt metallerine karşı duyarlılık olabileceği unutulmamalıdır. 

Nikel duyarlılığında nikel ile cilt teması ve sistemik alınım en aza indirilmelidir. Ürün etiketinde nikel veya ilgili kimyasalların yer almadığı ürünler kullanılmalıdır. İşyerinde nikel duyarlılığınız varsa koruyucu eldiven ve kıyafet giyilmesi, hatta iş kolunun değiştirilmesi gerekebilir. Metallerle direkt temasınızda pamuktan yapılmış koruyucu eldivenler veya tek kullanımlık vinil eldivenler giyilebilir. Nikel duyarlılığı testlerle belirlendiyse bu alerjinizi doktorunuz, eczacınız, diş hekiminiz, güzellik uzmanınız ve kuaförünüz ile paylaşmalısınız.

Sodyum tiyosülfat, Altın Sodyum tiyosülfat 

Nikel sülfattan sonra en sık saptanan ikinci alerjen altın sodyum tiyosülfattır. Buna karşı duyarlılık reaksiyonu klinik bulguları daha fazladır. Özellikle takı ve mücevher alerjilerinde veya baş-kulak-boyun bölgesi egzamalarında, piercing egzamalarında buna karşı duyarlılık iyi değerlendirilmelidir.

• Altın sodyum tiyosülfat endüstiryel olatak elektronik, altın kaplama işlemleri, ilaç endüstrisinde, diş hekimliği cihazları veya implantlarının üretiminde kullanılmaktadır. 
• Günlük hayatımızda tiyosülfat ile tüm altın veya altın kaplama takılar ile temas etmekteyiz.
• Altın sodyum tiyosülfat diş restorasyonları ve altın kaplama intrakoroner stentlerde kullanılmakta.
• Altın sodyum tiyosülfat romatoid artritin tedavisinde kullanılmakta. 
• Altın sodyum tiyosülfat ürün etiketlerinde; altın sodyum tiyosülfat, tiyosülfürik asit, altın(1+) sodyum tuzu (2:1:3), altın trisodyum bis(tiyosülfat) olarak tanımlanmaktadır.

Altın sodyum tiyosülfat duyarlılığında cilt teması ve sistemik alınım en aza indirilmelidir. Altın takılar kullanılmamalıdır. Duyarlılığı testlerle belirlendiyse bu alerjinizi doktorunuz, eczacınız, diş hekiminiz ile paylaşmalısınız.

Timerosal

Timerosal duyarlılığı ülkemiz için en sık görülen üçüncü alerjendir. Sıklığı 40 yaş altında anlamlı olarak daha yüksektir. Antibakteriyel ve antifungal etkiye sahip organik bir cıva bileşiğidir. Bu özelliği ile aşı üretiminde de kullanılmaktadır. ABD'de tiyomersal içeren aşıların üretimi 2001 yılında durdurulmuş olmasına rağmen Türkiye'de hala hepatit B ve tetanos-difteri aşılarında koruyucu olarak kullanılmaktadır. Timerosal duyarlılığı, oktil gallete'tan sonra en sık görülen ikinci kozmetik alerjen olarak bildirilmiştir.

• Endüstriyel olarak metal işlemede ve adli tıp laboratuvarlarında floresan boyalarda kullanılmakta.
• Timerosal yaygın olarak antiseptik olarak, birçok ilaç(göz damlaları, kontakt lens solüsyonları, burun ve kulak damlalarında), göz kozmetikleri ve çocukluk çağı aşılarında koruyucu madde olarak kullanılır.
• Timerosal ürün etiketlerinde; merkürotiyolat, mertiolat, sodyum etilmerküritiyosalisilat, sodyum2-(etilmerküritiyo)benzoat, ciıva, etil(2-merkaptobenzoato-s)-, sodyum tuzu, civa ((o-karboksifenil)tiyo)etil-sodyum tuzu olarak tanımlanmaktadır.

Timerosal duyarlılığında cilt teması ve sistemik alınımı en aza indirilmelidir. Duyarlılığı testlerle belirlendiyse bu alerjinizi doktorunuz, eczacınız, diş hekiminiz,  güzellik uzmanınız ve iş yeriniz ile paylaşmalısınız.

Kokular

Koku karışımlarına duyarlılık ülkemizde yüksek bulunmuştur, özellikle 40 yaş üstü bireylerde. Bu artışın, yaşla birlikte cilt bariyerinin korunmasının azalması ve cilt bakım ile kozmetiklerin kullanımının artmasına bağlı olduğu düşünülmektedir. Türkiye’de kozmetik kullanımı her geçen yıl artmakta ve başlangıç yaşları 8-10 yaşlara kadar düşmektedir. Çoğu üründe tat veya koku katmak için kokular kullanılır. Bunlar doğal kaynaklı olabilir (hayvanlar veya bitkiler) veya sentetik kaynaklardan elde edilebilir. Yama testlerinde geraniol, sinnamaldehit, hidroksisitronellal, sinnamil alkol, alfa amilsinnamaldehit, izöjenol, eugenol ve meşe yosunu içeren 8 adet koku karışımı kullanılmaktadır.

• Endüstriyel olarak bu kokular bitkisel ve botanik ürünlerinde, ilaç endüstrisinde, metal işleme sıvılarında, esansiyel yağlar ve aromaterapi ürünlerinde, pestisitler ve böcek kovucularında, cilalar ve boyalarda, temizlik ve yağ giderme ürünlerinde, parfüm ve kolonyalarda, kokulu mumlar ve tütsülerde, kağıt ürünlerinde, kokulu tütünlerde, oda spreyleri ve koku gidericilerde, bazı yiyecek, içecek ve yağlarda bulunmakta.
• Günlük hayatımız nerede ise koku içeren ürünler ile çevrili. Parfümler ve kolonyalar, kokulu mumlar, kutu mendil ve tuvalet kağıtları, evcil hayvan bakımı ve bakım ürünleri, ev temizleyicileri ve cilalar ve cilalar, araç bakım ürünleri, sabunlar, temizleyiciler, deodorantlar, diş macunları ve hijyen ürünleri, fondöten gibi kozmetikler ve pudralar, allık, maskaralar, göz gölgeler, göz kalemleri, rujlar ve dudak balsamları, tırnak bakım ürünleri, oda spreyleri ve koku gidericiler, pestisitler ve böcek kovucular, aromaterapi ürünleri, tütsüler, deterjanlar, yumuşatıcılar ve leke çıkarıcılar, şampuanlar, saç boyama ve bakım ürünleri, tüm cilt merhemleri, kremler, losyonlar, nemlendiriciler, ilaçlar ve bronzlaşma ürünleri, tıraş ürünleri....
• Bu kokular doğal olarak tarçın ve narenciyilerde bulunurken hazır yiyecek sektöründede kullanılmaktadır. 
• Koku karışımları etiketlerde; geraniol; geraniol alkol, geranil alkol, sinnamaldehit; sinnamik aldehit, sinnamal, Çin tarçını aldehit, 3-fenilakrolein, hidroksisitronelal; sitronelal hidrat, lilil aldehit, muguet sentetik, oksidihidrositronellal, sinamil alkol; sinamik alkol, 3-fenilalil alkol, öjenol; alilguaiakol, 2-metoksi4-alilfenol, 4-hidroksi-3- metoksialilbenzen, izoöjenol; 4-propenilguaiakol, 2-metoksi-4-(1-propenil)fenol, 4-hidroksi-3-metoksipropenilbenzen, amilsinnamaldehit; amil sinnamal, yasemin aldehit, ·-amil- ‚-fenil akrolein, 2-benziliden heptanol, meşe yosunu; meşe yosunu yağı veya ekstraktı, meşe yosunu reçinesi olarak tanımlanmaktadır.

Koku duyarlılığında teması en aza indirilmelidir. Ürünlerde ve etiketlerinde "kokusuz" içeriğine dikkat edilmelidir. Ancak ürünlerin kokusuzdur ifadesine rağmen maskeleyici bir koku içerebilieceği unutulmamalıdır. Koku duyarlılığı testlerle belirlendiyse bu alerjinizi doktorunuz, eczacınız, diş hekiminiz, güzellik uzmanınız, veteriner hekiminiz ve kuaförünüz ile paylaşmalısınız. Ciddi alerjiniz varsa tarçın, karanfil, vanilya ve narenciye içermeyen bir diyet uygulanmalıdır.Narenciye meyvelerinin kabuklarını soymaktan kaçının.

Karba karışımı

Ülkemizde sık görülen diğer bir alerjen ise karbalardır. Difenilguanidin, çinko dibutilditiyokarbamat ve çinko dietilditiyokarbamat karba karışımı olarak tanımlanır ve deri yama testinde bu karışım kullanılmaktadır. Karba miksi duyarlılığının sıklığının hastane çalışanlarında arttığı bulunmuştur.

• Endüstride doğal kauçuk, butik kauçuk, nitril veya neopren kullanılan bot, ayakkabı, yara örtüleri, yapışkanlar, gözlükler, matlar, maskeler, tıbbi plastik ekipmanlar... üretiminde; ofis malzemelerinden lastik bantlar, yapışkan bantlar, silgilerin üretiminde; medikal tüm eldivenlerin üretiminde; spor ekipmanlarının üretiminde kullanılmaktadır.
• Günlük hayatımızda ev ve ofis ürünleri olarak lastik bantlar, kulaklıklar, maskeler, prezervatifler, diyaframlar, gözlükler, ayakkabılar, eldivenler, oyuncaklar, hortumlar, borular ve elastikler ile temas edilmektedir. Tüm spor malzemelerinde ayakkabılar, botlar, maskeler, mayolar ve raket ile sopa sapları gibi spor aletleri ile temas edilmektedir. Ayrıca karbamat karışımı, bahçede kullanılan mantar ilaçları ve böcek ilaçlarında da bulunmaktadır.
• Bu karışım etiketlerde; difenilguanidin, 1,3-Difenilguanidin, N,N'-Difenilguanidin, çinko dibutilditiyokarbamat, bis(N,N-dibutilditiyokarbamato)çinko, karbamik asit dibutilditiyo çinko kompleksi, çinko bis(dibutilditiyokarbamat), çinko dietilditiyokarbamat, dietilditiyokarbamik asit çinko tuzu, çinko bis(dietilditiyokarbamat) yada çinko dietilkarbamodiyoat olarak tanımlanmaktadır.
• Bu karba karışımına duyarlılık diğer karbalardan tetrametiltiuram monosülfür, tetrametiltiuram disülfür, dipentametilentiuram disülfür, disülfiram, dietil- veya dibutil-ditiyokarbamatların manganez tuzlarına karşıda duyarlılık anlamı taşıyabileceği unutulmamalıdır. 

Karba karışımı duyarlılığında kauçuk ve ürünleri ile teması en aza indirilmelidir. Eldiven kulanmı öncesi "hipoalerjenik ve kauçuk içermez" ve "lateks ve tüm kauçuk hızlandırıcılar içermez" gibi etiket uyarılarına dikkat edimelidir. Kauçuk ve latex yerine PVC, polivinil asetat veya silikondan yapılmış ürünler uygun alternatiflerdir. Duyarlılığız testlerle belirlendiyse bu alerjinizi doktorunuz, eczacınız, diş hekiminiz, güzellik uzmanınız ve kuaförünüz ile paylaşmalısınız.

Kobalt diklorür

Ülkemizde sık görülen diğer bir alerjen kobalt diklorürdür. Kobalt, birçok özelliği demir ve nikele benzer olan gümüş rengi bir metaldir. Kobalt metal alaşımları yapmak için diğer metallerle birlikte kullanılır. 

• Kobalt endüstriyel olarak tuğla ve çimento üretiminde, metal karbür üretiminde, kobalt bazlı boyaların üretiminde,katalizör/promotör olarak reçine ve plastik üretiminde, baskı mürekkeplerinde, çömlek üretiminde, ortopedik ve diş hekimliğinde kullanılan implantların üretiminde, kobalt mıknatıslarında, kaynak çubuklarında ve paslanmaz kaynaklarda kullanılmaktadır. Kobalt, kauçuk lastik endüstrisinde otomobillerde oksitleyici bir madde olarak kullanılır. Kobalt ayrıca vitain B 12 üretimiden ilaç sanayisinde kullanılmaktadır. 
• Günlük hayatımızda seramik boya ve sırlarında, kobalt bazlı pigmentlerde, bazı sprey boyalarda, tuğlalar ve çimentolarda, metal aletler, mutfak eşyaları ve anahtarlar, mıknatıslar, giysi tokaları ve mücevherler gibi nesnelerde, ortopedik ve diş implantlarında, diş protezlerinde, B12 vitamini takviyelerinde, açık kahverengi saç boyalarında, makyajda pigmentlerinde, bazen mavi dövmelerde ve katı sabunlarda kobaltı bulunabilir.
• Kobalt etiketlerde kobalt mavisi, kobalt klorür, kobalt klorür hekzahidrat, kobalt diklorür ve kobalt (II) klorür hekzahidrat olarak tanımlanmaktadır.
• Kobalt sıklıkla nikel ile birlikte kullanıldığı için nikel duyarlılığıda unutulmamalıdır. 

Kobalt duyarlılığında kobalt ile teması en aza indirilmelidir. Duyarlılığız testlerle belirlendiyse bu alerjinizi doktorunuz, eczacınız, diş hekiminiz, güzellik uzmanınız ve kuaförünüz ile paylaşmalısınız.

Kolofani

Ülkemizde baş ve boyun bölgesinde ve kadınlarda sık görülen diğer bir alerjen kolofanidir. Kolofoni çam, ardıç, göknar gibi iğne yapraklı ağaçlar ve sedir ağacından elde edilen bir özsuyu reçinedir. Kişisel bakım ve güzellik ürünlerinde, ilaçlarda, yüzey kaplamalar, yağlayıcılar, yapıştırıcılar ve sızdırmazlık malzemelerinde hatta yaylı çalgılar ve dansçı ayakkabılarında kullanılmakta. Kolofoni ürün içeriklerinde abietik alkol, metil abietat alkol, kolofonyum, reçine, sakız reçinesi veya reçine sakızı, ahşap veya çam reçinesi, tall yağı gibi isimler ilede kullanılmaktadır. Kolofani duyarlılığında temas en aza indirilmelidir. Duyarlılığız testlerle belirlendiyse bu alerjinizi doktorunuz, eczacınız, diş hekiminiz, güzellik uzmanınız ve kuaförünüz ile paylaşmalısınız.

Peru balsamı

Ülkemizde baş ve boyun bölgesinde ve kadınlarda sık görülen diğer bir alerjen peru balsamıdır. Peru Balsamı, Orta Amerika'da yetişen ağaçlardan toplanan hoş kokulu reçineli bir sıvıdır. Peru Balsamı tarçın, vanilya ve karanfil kokuları ve tatlandırıcılarını içeren bir karışımı tanımlar. Günümüzde yaygın olarak kullanılmamakla birlikte hala koku olarak bulunabilmektedir.Peru balsamına yönelik duyarlılıkta sıklıkla koku alerjisi akle getirilmelidir.Peru balsamı ürün içeriklerinde myroxylon pereirae oleoresin, balsam Peru yağı veya özü, balsam köknar oleoresin veya yağı, cinnamein, Tolu balzamı, Çin yağı, siyah balsam, Surinam balsamı, Hint yağı balsam, Honduras balsamı olarakda adlandırılmaktadır. Kolofani duyarlılığında temas en aza indirilmelidir. 

Yün Alkolleri, Lanolin

Ülkemizde diğer bir alerjen yün alkolleri, lanolindir. Yün alkolleri koyun yününüden elde edilen doğal ürünlerdir. Kozmetik, kişisel bakım ürünleri ve kozmetiklerde, ilaçlarda yaygın olarak kullanılır. Lanolin ürün içeriklerinde yün alkolleri, susuz lanolin, yün yağı veya gresi, yün Balmumu, yün gres yağı, gliserin yağları gibi isimler ilede kullanılmaktadır. Lanolin duyarlılığında yün ile temas en aza indirilmeli, lanolin içerikli ürünler kullanılmamalıdır.