Akrilik reçineler endüstriyel olarak yapıştırıcılarda, otomobil, deniz taşıtları, inşaat sektörü ve sanayi boyalarında, ev aletlerinde, tekstil, deri, kağıt ve mürekkep boyalarında bağlayıcı olarak kullanılmaktadır. Akrilik boyalar, fiziksel koşullarda renk ve parlaklık dayanımı, sertlik, yapışma ve bağlama sağlamlığı, ömrünün uzunluğu gibi özellikleri ile daha fazla tercih edilmektedir. En çok tercih edilen akrilik reçineleri arasında metil metakrilat, etil akrilat, butil akrilat ve glisidil metakrilat yer almaktadır. Metakrilatlar, yüksek performanslı yapışma ve kaplama oluşturma özellikleri sayesinde diş hekimliğinde diş restorasyon ve protezlerinde, kontakt ve göz içi lenslerde, ortopedik kemik çimentosunda, cerrahi yara yapıştırıcılarında, hasta takip cihazlarında (kan şekeri sensörleri gibi), yara örtü ve pansumanlarında, kozmetik ürünlerde, kirpik, saç ve tırnak protezlerinde geniş bir kullanım alanı bulmuştur. Kullanım alanı genişledikçe, temaslarımız arttıkça alerjik kontakt dermatitin (alerjik temas egzamasının) yaygın bir nedeni olmaya başlamıştır. Ayrıca akrilat içeren kimyasalların solunması akciğer ve hava yollarında ciddi sorunlara neden olabilmektedir. Bu nedenle son yıllarda metakrilatlar, temel temas alerjenleri serilerinde yer almaya ve cilt yama testlerinde kullanılmaya başlanmıştır. Akrilatlar arasında birincil duyarlılaştırıcı ajan olarak 2-hidroksietil metakrilat (HEMA) yer alırken, bunu hidroksipropil metakrilat ve etilen glikol dimetakrilat takip etmektedir.

Akrilatlar, akrilik asit ve metakrilik asidin esterleri veya tuzlarıdır. Monomerik akrilatlar, oda sıcaklığında kendiliğinden ya da ısı, UV radyasyonu veya görünür ışık yoluyla polimerize olarak akrilik plastikler oluşturan kararsız, güçlü sıvı veya sıvı formda endüstriyel kimyasallardır. Polimerizasyon sürecinde bir araya geldiklerinde istenilen şekle sokulabilen ve daha sonra sertleştirilebilen esnek bir karışım oluştururlar. Akrilik polimerler genellikle inerttir (reaktif değildir) ve nispeten temas halinde tahrişe ve alerjik kontakt dermatite (ACD) neden olmazlar. Ancak monomerik ve dimerik formları bilinen güçlü temas hassaslaştırıcılardır. Endüstriyel olarak kullanılan akrilik polimerler içerisinde monomerik ve dimerik akrilatlar bulunmaktadır; bunlar ciltte tahrişe, duyarlanmaya ve temas alerjilerine neden olmaktadır. Son yıllarda akrilik monomer/dimerler, güçlü duyarlılaştırma potansiyelleri ve yaygın temas riskleri ile hem mesleki hem de mesleki olmayan temas alerjilerinde önemli bir etiyolojik faktör haline gelmektedir. Bir akrilik bileşik olan izobornil akrilat, 2020 yılının alerjeni olarak bildirilmiştir. En önemlisi, günümüzde saç/kirpik protezlerinde ve tırnak kozmetiğinde akrilatların bilinçsiz kullanımı sonrası, kullanılan akrilatların tüm akrilat alerjilerinin üçte ikisinden sorumlu olabileceğini göstermektedir.

Akrilat duyarlılığı ve alerjisi genellikle dental personel (diş hekimleri, diş teknisyenleri gibi), matbaacılar, boyacılar ve yapıştırıcılarla temas eden endüstriyel işçilerde görülen bir mesleki durum olarak değerlendirilirken, son yıllarda özellikle tırnakların kozmetik uygulamalarında (akrilik tırnaklar, jel tırnaklar, kalıcı oje) yaygın kullanımı mesleki bir problem olmaktan çıkarmıştır. Akrilat reaksiyonları, protez tırnak, saç ve kirpik uygulanan kişilerde hem de işlemi uygulayan kişilerde görülebilmektedir. Ayrıca, ev uygulama kitlerinin kullanımı bu riski daha da artırmaktadır. Son yıllarda protez tırnak uygulamalarının ve kalıcı ojelerin kullanımının popüler olduğunu görmekteyiz. Jel protez tırnak, özel tırnak jellerinin tırnağa uygulandıktan sonra UV lambaları ile kurutulması ile uygulanırken, akrilik protez tırnak, özel akrilik tozlarının akrilik monomer ile karıştırılıp tırnağa uygulanması ve UV lambaları ile kurutulması yoluyla yapılmaktadır. Kurutma amaçlı kullanılan UV lambaları ellerde erken cilt yaşlanma sürecini başlatırken, cilt kanseri riskinde artış olabileceği tartışılmaktadır. Ancak bu uygulamalarda son yıllarda ortaya çıkan ortak problem, kullanılan akrilatlara bağlı alerji gelişimidir. Maalesef akrilatlara duyarlanma ve alerji bir kez geliştiğinde ömür boyu kalıcı olmaktadır. Akrilat alerjileri, ileride mecburi olarak kullanmaları gerekecek dental protez uygulamaları, ortopedik cerrahi uygulamaları ve medikal cihaz uygulamalarını engellerken, akrilatların kullanılabileceği diğer kozmetik uygulamaları da kısıtlayacaktır. Ayrıca akrilat monomer yada diöerlerinden birisine karşı duyarlılık var ise diğerlerine karşıda çapraz reaksiyon gelişebileceği unutulmamalıdır. 

Akrilat monomer ve dimerlerinden en iyi bilinenleri ve kullanım alanları;

• Metil metakrilat; akrilik kemik çimentoları ortopedik cerrahide kullanılır; akrilik lifler, filmler ve mürekkepler; çözücü bazlı yapıştırıcılar ve bağlayıcılar; tıbbi sprey yapıştırıcılar; diş teknolojisi; 2-hidroksietilmetakrilat (HEMA) UV mürekkepleri; yapıştırıcılar; cilalar; diş malzemeleri; yapay tırnaklar; takma kirpik ve kaş yapıştırıcısı; çizilmeye dayanıklı cam kaplaması; boya reçineleri; ve tekstil ile kağıt bağlayıcıları.
• Etil akrilat; akrilik reçine boya formüllerinde, endüstriyel kaplamalarda ve latekslerde; akrilik kauçuk ve plastiklerde; protez malzemelerinde; zemin cilalarında, sızdırmazlık maddelerinde; ayakkabı cilalarında; yapıştırıcılarda; tekstil ve kağıt kaplamalarında kullanılır.
• Etilenglikol dimetakrilat; meşrubat şişeleri, diş malzemeleri, takma tırnak, baskı mürekkepleri, otomobil antifrizi ve motor soğutma sıvıları yapımında kullanılır.

Protez tırnaklar oluşturmak için kullanılan monomer sıvısı ve polimer tozu, reçinenin özelliklerini optimize etmek için başka bileşenlere ihtiyaç duyar (benzoil peroksit, ağır metaller gibi). Metakrilat, plastiği daha sert hale getirmek amacıyla polimer zincirlerini birbirine bağlamak için çapraz bağlama maddesi olarak kullanılır. Metil metakrilat duyarlılığı oldukça düşük olmakla birlikte, monomer polimerizasyonunu kolaylaştırmak için tırnak kozmetiklerinde metil metakrilat yerine 2-hidroksietil akrilat veya 2-hidroksipropil metakrilat kullanılmaktadır. Bu, son yıllarda akrilat duyarlılığının artışındaki nedenler arasında yer almaktadır. Kasım 2020'de AB Kozmetik Yönetmeliği, HEMA'nın tırnak kozmetiklerinde kullanımını yalnızca profesyonel kullanımla sınırlamıştır. Tırnak kozmetik uygulamalarında akrilik tırnak polimerizasyonunda başlatıcı olarak benzoil peroksit kullanılmaktadır. Benzoil peroksit, diğer bir duyarlılık artırıcı kimyasallardan biridir. Tırnak protezlerinde akrilatlara karşı reaksiyonlar gelişmese de, benzoil peroksite duyarlılık gelişebilmektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalar, akrilat duyarlılığının %63 oranına kadar tırnak kozmetik uygulamalarından kaynaklandığını göstermektedir. Akrilat içeren tırnak kozmetiklerinin gençlerde kullanımının yaygınlığı, erken yaşlarda duyarlılık ve akrilat alerjilerinin gelişme riskine neden olmaktadır. Testler ile akrilat duyarlılığı saptanan hastaların %50'den fazlasını 40 yaş altındaki kadınlar oluşturmaktadır.

Ev kullanımı, tırnak kozmetik kitlerinin ve profesyonel olmayan UV ile kürlenen kalıcı tırnak ojesi kullanımının akrilat duyarlılığı geliştirme riskini daha da artırdığı görülmüştür. Bu durum, daha etkili önleyici tedbirlerin dikkate alınması gerektiğini vurgulamaktadır. Evde uygulamanın eldivenlerle yapılması, akrilat temasını önleyici olarak sınırlı bir etkinliğe sahiptir. Ayrıca ev uygulamalarında eldiven kullanımına düşük bir uyum gösterilmektedir. Akrilatlara mesleki olarak maruz kalan tırnak estetisyenlerinin bilgilendirilmesi, eğitilmesi ve koruyucu önlemler almaları gerekmektedir. Uygulamalar sırasında koruyucu özellikleri olan eldivenler kullanılmalıdır. 4H (ethylene–vinyl alcohol–polyethylene) eldivenler yüksek koruma sağlamaktadır. Ancak bu eldivenler elastik olmamaları nedeniyle fazla tercih edilmemektedir.

Belirli bir veya daha fazla akrilata duyarlılığı olan kişilerde, akrilat monomerleriyle doğrudan temas, klasik alerjik kontakt dermatite neden olmaktadır. Egzama genellikle temas edilen bölgeyle sınırlıdır. Akrilat tırnak kozmetik ürünlerine bağlı olduğunda, özellikle ellerde, parmakların uçlarında, tırnak etrafında, el bileklerinde kızarıklık, kaşıntı, şişlik, soyulma, kabuklanma ve kepeklenme gibi ekzematöz belirtilerle ortaya çıkabilir. Bazı durumlarda egzama, ellerle vücudun diğer bölgelerine (yüz gibi) monomer kalıntılarının taşınması sonucu temas yerinden uzakta da ortaya çıkabilir (örneğin, akrilik tırnaklar göz kapaklarında, yüzde veya boyunda dermatite neden olabilir). Akrilatlar kirpik ve saç protezlerinde kullanılıyorsa, bunların temas yüzeylerinde göz kapaklarında ve saçlı deride egzama gelişmektedir. Diş hekimliği, diş teknisyenliği ya da estetisyenlikte mesleki nedenli akrilat egzaması, temasın yüksek olduğu aktif kullanılan elde ve ilk üç parmakta ortaya çıkmaktadır. Yetersiz polimerizasyon ve akrilat bazlı diş dolgularından kalan monomerlerin ağız içerisine salınımı alerjik kontakt stomatite neden olabilmektedir. Bu hastalarda ağızda yanma veya ağrı, tat kaybı, uyuşma, mukoza zarı iltihabı, vezikülasyonlar, erozyonlar ve diş malzemeleriyle temas eden ağız içi bölgeleriyle sınırlı likenoid reaksiyonlar gelişebilmektedir.

Güzellik endüstrisinde protez tırnaklardan sonra diğer bir moda trendi ise kirpik ve saç protezleridir. Protez kirpikler, saçlar bir estetisyen tarafından doğal kirpiklere ve saçlara yapıştırılır. Yapıştırıcı olarak genellikle akrilatların bir karışımı (etil-2-siyanoakrilat, alkoksi-2-siyanoakrilat ve polimetil metakrilat) olan siyanoakrilatlar kullanılmaktadır. Akrilatlara duyarlılık varsa, bunların temas yüzeylerinde göz kapaklarında ve saçlı deride egzama gelişmektedir. Bazen gözyaşına ve ardından burun lavajına akrilatların akışı alerjik konjonktivit ve rinite neden olabilir.

Estetik amaçlı kullanılan akrilatlara karşı gelişen duyarlılık, akrilat içeren diş dolgularına, ortopedi cerrahisinde kullanılan kemik çimentosuna, işitme cihazlarına, cerrahi yapıştırıcılara veya insülin cihazlarına maruz kaldıktan sonra cilt temas alerjilerine yol açabilmektedir.

Toz polimer parçacıkları monomeri de içerebilir. Parçacıklar havaya karışabilir; akrilatlara duyarlılığı olan kişilerde bunlara maruz kalınan bölgelerde dermatit, yüz şişmesi, rino-konjunktivit (saman nezlesi) ve astım gibi semptomlara neden olabilir.

Akrilatlara karşı duyarlılık parmaklarda parestezi ve ağrılara neden olabilirken, tırnaklarda tırnak plağının tırnak yatağından ayrılması (onikolizis) ya da diğer çeşit tırnak bozuklukları (şiddetli subungual hiperkeratoz ve tırnak distrofileri) görülebilir. Bazen tırnak distrofileri sedef hastalığının tırnak tutulumunu taklit edebilir.

Akrilat duyarlılığında esteteik amaçlı kullanılan ve akriklat içeren dermal dolgularda dikkatli olunmalıdır. Polimetil metakrilat içeren dolgularda hastanın akrilat duyarılığı iyi sorgulanmalıdır. 

Akrilat alerjisi, cilt yama testleri adı verilen özel alerji testleri yapılarak teşhis edilir. Metil metakrilat ve etil akrilat yama testi temel serilerinin bir parçasıdır. Bu testler ile akrilat alerjisi tespit edilebilir.

Akrilat alerjisi olan hastalar, aslında akrilat monomerlerini kullanan herkes, bunlarla doğrudan cilt temasından kaçınmalıdır. Eldiven ve diğer koruyucu ekipman kullanılarak maruziyet en aza indirilmelidir. Metilmetakrilat, lateks ve vinil eldivenlerden dakikalar içinde geçeceğinden çift eldiven kullanılması önerilir. Nitril eldivenler daha koruyucudur. Nitril eldivenlerin koruyucuların için maksimum temas süresi olarak 10-15 dakikadan bahsedilmektedir. Cilt yama testsi sonucu pozitif ise akrilat duyarlılığı konusunda doktor, eczacı, diş hekimi ve güzellik uzmanı bu konuda bilgilendirilmelidir. 

Akrilat alerjisinin yama testleri ile doğrulanması sonrası akrilat temaslarının ortadan kaldırılması tedavilerin ilk ve doğru adımıdır. Bir dermatolog kontrolünde egzama tedavileri uygulanmalıdır.