Göz çevresinde estetik ve anatomik olarak göz kapakları, kaş ve kirpikler yer alamakta. Gözler yüz estetiğinde ve yüzün ifadesinde en önemli alan olduğunu biliyoruz. Bu edenle göz kapakları, kapakların estetik ve anatomik oranları son derece önemlidir. 

Göz kapaklarının estetik olarak değerlendirilmesinde özel terimler, anatomik alanlar ve noktalar kullanılmakta. Bunlar;

Blepharo – (göz kapağı) anlamına gelmektedir. Örneğin ‘ blepharoplasty’ göz kapağı gençleştirme ameliyatıdır.

Chalasis (sarkma, gevşeme anlamına gelmektedir), dermatochalasis göz kapaklarında aşırı göz kapağı derisinin oluşmasıdır ve sıklıkla üst göz kapaklarında yaşlanma ile ortaya çıkmaktadır. ‘ Blepharochalasis ’ göz kapaklarında inflamasyon kaynaklı göz kapakları derisinin çok belirgin olmasıdır.

Canthus (göz köşesi anlamına gelmektedir)

Ectropion göz kapağı kenarının dışa dönmesidir ve sıklıkla alt göz kapaklarında gözlenmektedir.

Enophthalmos: göz kürelerinin anormal düzeyde göz çukuru içerisinde olmasıdır.

Entropion: göz kapağı kenarının içe dönmesidir. Buda kirpiklerin gözde corneada iritasyona neden olmaktadır.

Exophthalmos: göz kürelerinin anormal düzeyde göz çukurunun önünde olmasıdır

Iris; gözün renli olan kısmı

Limbus; irisin kenar kısmı

Ocular/ophthalmic/optic: gözle ilgili demek

Sclera; gözü örten yoğun fibröz doku ile oluşan aslında gözün beyaz görünen kısmı

Pupilla; gözün irisi ortasında ışığın göze kontrollü girmesini sağlayan siyah bölüm. Işığa göre daralıp genişlemektedir. Pupilla 1-8 mm çapları arasında değişmektedir.

Göz çukuru ve göz çevresi anatomisi hakkında kısa hatırlatmalar yaparsak;

Gözlerin yer aldığı göz çukuru-orbital kemik boşluğu piramite benzer ve gözleri yapısal olarak korumakta.

Göz çevresi anatomik yapıda yer alan kemik yapılar

Göz ve göz kapaklarında yer alan yumuşak dokular

Gözler ve göz çevresinin estetik değerlendirilmesinde estetik noktalar

1a; iris, 1b; limbus (iris ile sclerayı ayıran yuvarlak çizgi), 2;sclera(gözün beyaz kısmı), 3; medial canthus;(gözün iç köşesi), 4; lateral canthus(gözün dış köşesi), 5a; alt göz kapağı, 5b; alt göz kapağının serbest kanarı, 6a; üst göz kapağı, 6b; üst göz kapağının serbest kenarı, 7; üst göz kapağı katlantı çizgisi, 8a; kaşın iç kısmı, 8b; kaşın orta kısmı, 8c; kaşın dış kısmı, kaşın kuyruğu

Göz ve göz çevresinin klinik ve estetik değerlendirmesi

Göz ve göz çevresinin değerlendirmesinde hastanın NHP olması ve kaş ile alının normal yani ifadesiz olması gerekmektedir.

Kaşların iç kısmının yaşlanma ve mimikler ile düşmesi yüze sürekli sinirli olma ifadesi vermektedir. Kaşların dış kısımlarının düşmesi ise kaygılı ve üzntülü yüz ifadesi vermektedir.

Üst göz kapak katlantı çizgisi

Üst göz kapağında gözler açıldığında göz kapağının kenarına paralel ve aynı eğimde bir katlantı, doğal bir çizgi bulunmaktadır. Buna üst göz kapağı katlantı çizgisi, upper lid crease, superior palpebral fold, supratarsal fold denilmektedir. Üst göz kapağı katlantı çizgisi göz kapağını açan kasın göz çevresi kasına yapışma noktasıdır.

Bu katlantı estetik bir göz tanımında mutlaka olmalıdır. Ancak özelikle doğu ırklarında bu katlantının ırksal özelikler nedeni ile olmadığını görmekteyiz. Batı ırklarında ise yaşlanma ve özellikle dermatochalasis ile bu kaybolabilmektedir.
Bu katlantı üst göz kapağını altta 1 üstte 2 oranı olacak şekilde 2 ye bölmektedir. Normalde bu katlantı çizgisi iç ve dış canthus hizasını geçmemelidir. Bu katlantı çizgisi etnik yapı ve yaşa bağlı olarak değişmektedir. Hasta aşağıya bakarken üst göz kapağı yukarı hafif çekilir ve katlantı çizgisinin kirpiklere olan uzaklığı ölçülmektedir. Bu mesafe 3-6 mm arasında değişmektedir. Kaş ile üst göz kapağı katlantı çizgisi arası mesafe ortalam 6-8 mm olmalıdır.

Bu katlantı çizgisi içte göz iç köşesini, dıştada orbital rimi geçmemelidir. Üst göz kapağı katlantısı dışarı doğru fazla uzandığında hatta göz kenarını geçtiğinde buna “Connell Belirtisi” denilmektedir. Yüzün yaşlanma belirtilerinden birisidir ve kaşların düşmesi  ile ilişkilidir.

Üst göz kapağı katlantı çizgisi göz çevresine uzanmakta. Buna Connel Belirtisi denilmektedir. Kaşların düşmesi ile ilişkilidir.

Göz aksı-palpebral fissure

Göz iç ve dış köşesini birleştirdiğimizde buna göz aksı-palpebral fissure denilmektedir. Bu aks içten dışa doğru hafif yukarı uzanmaktadır. Bunun anlamı dış göz kenarı içe göre hafif yukarıdadır.

Normalde Caucasian ırklarında gözün iç köşesi dış köşesine göre 2 mm daha aşağıda yerleşim göstermektedir. Bu 2 mm lik fark Doğu ırklarında daha fazla artmaktadır.

Gözün iç ve dış cantuslarını birleştiren çizginin yatay düzlemle yaptığı açı erkelerde 2 ° ± 2 ° iken kadınlarda 4 ° ± 2 ° dir.

Asıl önemli olan sağ ve sol intercanthal aksın tam burun sırtının ortasında birleşiyor olmasıdır.

Erkek ve kadınlarda en önemli farklardan biriside göz aksındadır.  Erkeklerde bu aks kadınlara göre daha düz hatta dış göz köşesi daha aşağıdadır. Göz üstü kemik yapısı daha önde ve daha güçlüdür.

İlk resimde kadınlarda göz aksı 2. resimde erkeklerde göz aksı görülmektedir.

Göz kapakları

Üst göz kapağı alt göz kapağından daha büyük , daha kavisli ve hereketlidir. Alt göz kapakları profilde üst göz kapakları ile karşılaştırıldığında 45 derece geriye doğru açılandığı görülmektedir.

Gözler açık olduğu üst göz kapağının en yüksek olduğu nokta üst göz kapağı açıklık eğrisinin iç canthustan 1/3 dış kısmındadır. At göz kapağının göz açıldığında alt göz kapağı eğrisinin en yüksek olduğu nokta ise gözün pupil ve dış limbusu arasındadır. Buda alt göz kapağı toplam eğrisinin dış canthustan 1/3 iç kısmındadır.

Alt göz kapağı kenarı ile yanağın en çıkıntılı noktası arası mesafe 27 mm ve daha azdır. Alt göz kapağında göz çevresi kasları kalınlaştığında kişi gülerken göz kapağında belirginleşme olmaktadır. Göz corneası ile alt göz kapağının en alt kenarı arasındaki mesafe 5.5 mm dir. Cornea ile üst göz kapağı kenarı arasındaki mesafe ise 4.5 mm dir.

Üst göz kapağı gözler açık olduğunda göz irisini 2-3 mm örtmektedir. Alt göz kapağı tam iris sınırındadır. Alt göz kapağının daha aşağıda yerleşimi irisin daha belirgin görülmesine neden olmaktadır.

Gözde üst ve alt göz kapağı arası mesafe 10-15 mm dir.

Göz iç ve dış köşelerinin değerlendirilmesi

Her iki gözün iç köşeleri arası mesafe (Intercanthal mesafe) ırklara göre değişmekle birlikte ortalama 30-35 mm dir. Bu mesafe bir gözün iç ve dış köşeleri arasındaki mesafe-göz genişliğine eşittir. Ayrıca her iki mesafe yüzün genişliğinin 5 de 1 kadar olmalıdır.

Her iki gözde iç canthus arasındaki mesafenin artmasına “Telecanthu”s denilmektedir. Daha çok Down sendromunda gözlenmektedir.

Orbital hypertelorism; her iki göz çukuru arasındaki duvarın kalınlaşması sonrası gözler arasındaki mesafenin artmasıdr. Bunun azalmasına Orbital hypotelorism denilmektedir.

Normal değerleri aşağıda özetlenmiştir.

Gözler ve yüzün diğer estetik alanları

İç limbuslar arası mesafe ağız köşe genişliğine eşittir.

Intercanthal mesafe kabaca burun kanatları mesafesine eşittir.

Interpupillar mesafe nasion ile üst dudak sınırı arasındaki mesafeye eşittir.

Alt göz kapağı derisi tonusu

Alt göz kapağı derisi işaret ve baş parmak arasında tutularak hafif çekilir ve bırakıldığında deri hızla eski haline dönmelidir. Bunlar alt göz kapağı derinin tonusunun ve canthal tendonların yeterli olduğunu göstermektedir.

Göz küresi ve çukurunun değerlendirilmesi

Göz küresi ile içerisinde yer aldığı ve gözü çevreleyen göz çukurunu oluşturan kemik anatomisi arasındaki ilişkinin belirlenmesi için şu yöntem kullanılmaktadır. Yüze önden bakışta gözün irisinden geçen dik bir çizgi çizilmektedir. Bu çizginin göz çevresi kemiğini üst ve altta kestiği noktalar işaretlenmektedir.

Yüzün önden değerlendirilmesinde gözün irisinden geçen dik bir hat çizilmektedir. Bu hattın göz çevresi kemiği üst ve alt noktada kesen noktaları belirlenmektedir.

Sonra yüzün profil değerlendirmesine geçilerek bu 3 noktadan geçen 3 dik referans çizgileri kullanılmaktadır.

Bu referans çizgiler;

Göz kornea çizgisi; Göz küresinin profilde en ön noktası korneadan geçen çizgi.

Üst göz çevresi kemiği çizgisi; Kornea çizgisinin 8–10 mm önünde yer almaktadır.

Alt göz çevresi kemiği çizgisi; Bu referans çizgisi kornea çizgisinin önünde yada gerisinde yer alabilmektedir. Önünde olması yüzde daha genç bir görünüme neden olmaktadır. Gerisinde olması yüzde daha yaşlı ve yorgun bir ifade vermektedir. Sıklıkla yüzün orta kısmının yeterli gelişmemesinden kaynaklanmaktadır.

Cornea inferior orbital rimin 2-3 mm gerisinde ve lateral orbital rimin 12-16 mm gerisindedir.

1. İlk resimde alt göz kemik çizgisi kornea çizgisinin önünde ve hastaya daha genç bir ifade vermekte. İkinci resimde alt göz kemik çizgisi kornea çizgisinin gerisinde. Bu yüze yorgun ve daha yaşlı bir ifade vermektedir.
Üst göz kapağının iç kısmı dış kısma göre daha dik bir alçıya sahiptir.

Üst göz kapağında mavi çizgi iç kısmın açılanması, sarı dış kısmın açılanmasını göstermektedir. İç kısmın açısı dış kısımdan daha diktir.

Göz üst dış kısmının değerlendirilmesi

Göz üst dış kısmı yüz estetiğinde önemli bir değere sahiptir ve burası dikkatli değerlendirilmelidir.

Bu alan normalden hafif daha dolgun görünmelidir. Bu kişiye daha genç ve çekici bir ifade vermektedir. Göz çevresi kemiğin üst dış kısmının daha öne ve aşağı çıkıntı yapması yada burada bulunan göz yaşı bezinin belirgin olması buranın daha dolgun görünmesine neden olmaktadır. Bu aşırı dolgunluk kişiye daha yorgun ifade vermektedir.

Üst göz kapağı katlantı çizgisi göz dış köşesinde sonlanmalıdır. Eğer göz dışına doğru devam ediyor ise buna “Connel Belirtisi” denilmektedir. Yaşlanmaya bağlı göz çevresi değişimlerinden birisidir ve kaşların düşerek göz kapaklarına baskı yapmasından kaynaklanmaktadır.

Göz kapaklarının değerlendirilmesinde muayene sırasında mutlaka aşağıdaki değerlendirmelerde yapılmalıdır.

Dermatochalasis; Üst göz kapağında normalden fazla derinin varlığıdır. Orta yaşlılarda gözlenir. Fazla deri gözler kapalı iken ölçülebilir. Blepharochalosis dermatochalosisden farklıdır. Bu göz kapaklarında tekrarlayan ödem ve kızarıklıktır. Genç kadınlarda gözlenir ve erken yaşta göz kapaklarına kırışıklığa neden olmaktadır.

Göz kapağı derisi elastikiyeti; Göz kapağı aşağı çekildiğinde elatikiyetinin yeterliliği ile hızla eski haline gelmektedir. Buna “snap test” denilmektedir. Göz kapağı aşağı çekildiğinde göz limbusundan 7 mm uzaklaşabilelidir. Bunada “Distraction test” denilmektedir.

3. Göz alt ve üstünde yağ dokusunun fıtıklaşması-herniasyonunun değerlendirilmesi yapılmalıdır. Bunun için göz kapalı iken göz üzerine hafif basınç uygulandığında gözün üst ve alt kısmında şişmelerin oluşmasına bakılmaktadır.
Alt göz kapağının daha altında Festoons (cheek bags, malar bags) olarak geçen yağ dokusunun fıtıklaşmaları olabilmektedir. Bu alt göz kapağı torbalanması ile karıştırılmamalıdır.

Kaş-burun ucu estetik çizgisi

Kaşın iç kısmının kavisli seyri burun sırtı çizgisi ile yumuşak bir geçişle devam etmektedir. Buna Kaş-burun ucu estetik çizgisi denilmektedir. Erkeklerde kaş-burun ucu estetik çizgisi daha köşelidir. Hatta L harfine benzeyebilmektedir.