Durulama gerektirmeyen şampuanlar, kuru veya susuz şampuanlar olarak da tanımlanmaktadır. İsminin aksine, saçlar ve saçlı deriyi gerçekten temizlemeyen bu şampuanlar, temizlik alışkanlıklarımız arasında kendisine yer bulmaya çalışıyor. Geleneksel banyo ve duş gibi bol su ile yapılan temizlik alışkanlıklarımızdan vazgeçmemiz zor gibi görünmekte (küresel temiz su problemlerine rağmen). Ayrıca Covid-19 pandemisi ile temizliğin önemi çok vurgulandığı için su kullanılmadan yapılacak bir temizliğin yeterli ve hijyenik olmayacağını düşünüyoruz. Bunlara rağmen insanların kuru şampuanı neden tercih ettiklerini anlamak kolay; kuru şampuanı az miktarda saçlara uyguladığınızda, banyo yapmadan saçlar temiz, dolgun ve bakımlı görünüyor. Banyo yapacak zamanın olmadığı durumlarda (spor sonrası gibi) veya suya erişemediğimiz doğa aktivitelerinde bunların kullanımı çok anlamlı olabilir. Bu ürünler, yaşlılar, yatalak ve yoğun bakım hastaları için günlük ev ve hastane saç bakımlarında pratik olarak kullanılabilir. Durulama gerektirmeyen şampuanlar, hızla artan yaşlanan nüfusta kişisel bakımı pratikleştirerek yaşam kalitesini iyileştirebilir. Banyonun ve su temasının bir süre istenmediği özel durumlarda; lazer, kimyasal peeling gibi (saç ekimleri sonrası tercih edilmemelidir), kuru şampuanlar hastaların ihtiyaçlarını bu dönemde karşılayabilir. Ancak, insanların kuru şampuan kullanmasının en yaygın nedeni olarak saç boyası, röfle ve fön gibi saç şekillendirmelerinin daha uzun süre kalıcı olmasını istemeleri olarak görmekteyiz. Ayrıca, yıkama sonrası saçlarda kabarmalar oluyorsa, şekil alma zorlaşıyorsa ve uzun saçlardan dolayı saçların kurutulması uzun sürüyorsa, kuru şampuanlar tercih edilmektedir.

Kuru şampuanlar, içerikleri ile saçlı deri ve saçlardaki yağı uzaklaştırır; ancak bu, temizleme olarak kabul edilemez. Bu nedenle, normal banyonun yerini tutamaz. Saçların ve saçlı derinin temizlenmesi için düzenli bir banyoya, şampuan ve suya ihtiyacınız vardır. Günlük saç yıkama, değerli bir hijyenik aktivite olmasının yanı sıra, su teması ile psikolojik bir rahatlama da sunmaktadır. Banyoda şampuan tercih edilirken, ideal bir şampuan seçiminde içeriğinin daha hafif deterjan içermesi, derinlemesine temizlik sağlaması ve kolayca durulanabilir olması önemlidir. Ancak günümüzde şampuan ürünlerine, içeriklerine ve kullanım amaçlarına bakıldığında, şampuanların sadece saç temizleyicisi amacını çoktan aştığını görmekteyiz. Kepek, egzama ve diğer saç hastalıklarını tedavi etmek için geliştirilen şampuanlar, saç dökülmesi karşıtı şampuanlar, saçları onaran ve çevreye karşı koruyan şampuanlar, bitkisel özler ve doğal uçucu yağlar içeren şampuanlar gibi çeşitler mevcuttur. Kuru şampuan, normal banyo sıklıkları arasında kullanıldığında saçların daha temiz görünmesini sağlamaktadır. Kuru şampuan doğru şekilde kullanıldığında, banyo sonrası kaşıntılı saçlı deri problemlerinde ve mat saçlarda yardımcı olabilir. Durulama gerektirmeyen şampuanlar, saç durulama süresini kısaltarak saçlarda olumlu bakım sunarak saç sağlığı kalitesini artırabilir. Durulama gerektirmeyen şampuanların fizikokimyasal özellikleri, mikroorganizmalar üzerindeki etkililikleri (antibakteriyel ve antifungal aktivite) ve kullanımlarının özellikleri zenginleştikçe daha yaygın kullanılacağı düşünülmektedir.

Kuru şampuanların içeriklerine bakıldığında;

• Kuru şampuanların formülü ne olursa olsun, genellikle saça uygulandığında yağı emen bileşenlerden yapılmaktadır; nişasta olarak oryza sativa nişastası, alüminyum nişastası oktenilsüksinat, zea mays nişastası, kil, talk veya alkol gibi. Ayrıca, saçı pürüzsüz ve sağlıklı görünümlü tutmak için avena sativa çekirdek yağı gibi bakım maddeleri de bulunmaktadır.
• Durulama gerektirmeyen temizleyicilerde "elektrokimyasal olarak indirgenmiş sular" kullanılmaktadır. Bu sular, 8 ila 10 arasında alkali bir pH sergileyen, negatif oksidasyon-redüksiyon potansiyeline sahip ve hidrojen molekülleri açısından zengin olan bir tür yapay olarak işlenmiş sudur. Birçok bakteri türüne karşı antibakteriyel etki gösterirken, yara iyileşmesi, gelişmiş doku bakımı ve diş kliniklerinde kullanılmaktadır. Ayrıca son yıllarda yüzeylerin sterilizasyonu ve gıda güvenliğini sağlamak için de kullanılmaktadır. Bu su, çevre dostu ve insanlar için güvenli olması gibi çeşitli avantajlara sahip aktif bir bileşiktir.
• Kuru şampuanlarda normal şampuanlara göre düşük konsantrasyonlarda sülfaktanlar da bulunmaktadır. Sülfaktanlar, yüzey aktif maddeler olarak şampuan formüllerinin temel bir bileşenidir. Cilt ve saç yüzeyinden sebum ve katı parçacıklar gibi kirlerin giderilmesi, köpük oluşturma, ürün viskozitesinin artırılması, diğer aktif maddelerin ürün içerisinde homojen dağılarak taşınması ve koku bileşenlerinin şampuan içerisinde çözünebilmesi için kullanılmaktadır. Son yıllarda sülfat içermeyen sülfaktanlar doğal kaynaklardan elde edilerek kullanılmaktadır. Örneğin, hindistan cevizi bazlı yüzey aktif madde olarak kokamid dietanolamin kullanılmaktadır. Bunlar, temizleyicilerde köpük güçlendirici ve viskozite artırıcı olarak kullanılan yüzey aktif madde özellikleri olan hindistan cevizi yağ asidi ve etanolamidlerin bir karışımıdır. Kokamidopropil betain, hindistan cevizi yağı kullanılarak sentezlenen diğer bir yüzey aktif maddedir (%30 konsantrasyonlarda durulanan şampuanlarda güvenlidir ve durulanmayan ürünlerde %3,0'ı geçmemelidir). Bir diğeri sodyum kokoilglisinattır. Genellikle hindistan cevizi yağ asitlerinden ve amino asit glisinden sentezlenen bir amino asit türevidir. Doğal olarak kremsi bir köpük üreten birkaç yüzey aktif maddesinden biridir. Güvenli ve tahriş edici olmayan özellikleri nedeniyle çeşitli kozmetik ürünlerinde kullanılır. Su ile durulanan şampuanlarda yüzey aktif madde karışımları avantajları nedeniyle çok sayıda üründe yaygın olarak kullanılır.
• Durulanmayan şampuan için ise en önemli olan, kullanılan konsantrasyondaki bileşimin güvenliğidir; yüzey aktif maddelerin özellikleri saç ve gözler için mümkün olduğunca irritasyon, tahriş oluşturmamak şekilde optimize edilmelidir. Ayrıca, şampuan formülasyonunun fizikokimyasal özellikleri, etkinliği ve kararlılığı dikkate alınmalıdır.

Kuru şampuan kullanımı için öneriler;

• Kuru şampuan olarak sosyal medyada paylaşılan ev yapımı bir versiyon kullanılmamalıdır. Bilindik ve içeriğine güvenebileceğimiz bir marka ürün tercih edilmelidir. Ev yapımı ürünlerde mısır nişastası, kakao tozu ve karbonat gibi içerikler kullanılmaktadır. Bunlar uygun hazırlanmadıkları için ürün topaklanabilir; bu da saçlarda görünür hale gelebilir ve daha önemlisi saç derisindeki gözenekleri tıkayarak kaşınma, yanma ve follikülitlere neden olabilir. Ayrıca mısır nişastası, saçlı deride mikroorganizmaların çoğalmasına yol açarak istenmeyen kokulara neden olmaktadır.
• En fazla kullanılan kuru şampuanlar toz ya da sprey formundadır. Spreyler ile ilgili insan ve çevre sağlığına dair yoğun tartışmalar üzerine son yıllarda birçok marka, kuru şampuanları uygulama sonrasında toz haline gelen köpükler veya kremler formunda yenilemeye başladı. Sprey formunda kuru şampuanlar tercih edilmemelidir.
• Kuru şampuan içeriği bir sonraki yıkamaya kadar saçta ve saçlı deride kaldığı için içeriğinde koku, bütan veya propan gibi itici gazlar içermemelidir. 2021 yılında ABD Gıda ve İlaç İdaresi, popüler markalar dahil tüm kuru şampuanlarda potansiyel olarak kanserojen "benzen" içerdikleri gerekçesiyle ürünlerin toplatılma kararı aldı. ABD'de ürünler toplatıldı ve satış mağazalarından kaldırıldı; ancak ülkemizde hâlâ satışta olabilir ya da evinizde dolaplarınızda duruyor olabilir. Bu nedenle satın aldığınız üründe ya da daha önce satın aldıklarınızın içeriğinde benzen olmadığından emin olun. Benzen, Kanser Araştırma Enstitüleri tarafından insanların soluyarak, cilt veya ağız yoluyla maruz kaldıklarında lösemi ve diğer kan kanserlerine neden olabileceği raporlanmıştır. Kuru şampuanlar aerosol formundadır ve alüminyum bir kutuda basınç altında sıvıya dönüşen bileşenler içermektedir. Bunların aerosol olarak kutu dışına çıkması için petrol bazlı itici gazlar içerirler ve sıklıkla bunlar arasında benzen kullanılmaktadır.

• Normal şampuanlarda olduğu gibi, saç renginize ve saç tipinize (yağlı, kuru veya kıvırcık gibi) göre formüle edilmiş kuru şampuanlar bulunmaktadır. Ürün seçerken buna göre seçim yapılmalıdır. Gri, beyaz ve renkli saçlar için üretilmiş özel kuru şampuanlar da mevcuttur.
• Ürünün ilk kullanım sonrası saç ve saçlı derinin nasıl hissedildiğine dikkat edilmelidir. Saç veya saç derisinde kuruluk hissi yaratıyorsa, üründe koku olup olmadığı kontrol edilmeli ve kokusuz ürünler tercih edilmelidir.
• Ürün, sadece ihtiyaç duyulan alana az miktarda uygulanmalıdır. Kuru şampuan, yalnızca saçların yağlı hissedildiği bölgeye uygulanmalıdır. İlk kullanılan miktar yeterli değilse, tekrar uygulanabilir. Gerekenden fazla kullanımı, saçlarda kuru ve sert bir görünüme neden olurken, ürünün fazlalığı saçlarda kum gibi bir görünüme yol açmaktadır. Saçlı deride irritasyona neden olabilir. Ürün, tüm saçlı deriye uygulanacaksa yine az miktarda uygulanır, ellerle yayılır, belirtilen süre kadar beklenir ve sonrasında yağlanmanın giderilmesi için fırçalanır veya taranır. Kuru şampuan en az uygulama sonrası 2 dakika bekletilerek taranmalıdır. Gece boyunca bekletme fazla önerilmemektedir.
• Saçlar, alışık olunan normal şampuan ve suyla yıkanmaya devam edilmelidir. Kuru şampuan, normal banyolar arasındaki yağlılıktan kurtulmanın bir yolu olarak düşünülmelidir. Saçların temizlenmesinin tek yolu banyo yapmaktır. Saçların ve saçlı derinin normal şampuan ve suyla yıkanması, biriken ölü deri hücreleri, kepekler, yağ, mikroorganizmalar, çevresel kirler ve birikebilen kuru şampuanı temizler. Önerilen 1-2 kuru şampuan sonrası normal banyonun yapılmasıdır. Bu şekilde hem kuru şampuanın pratiği hem de banyoda yıkamanın faydaları sağlanmış olmaktadır.
• Kuru şampuanın saçlarda uzun süre kalması, saç kırılmasına ve saç dökülmesine neden olabilir. Banyo yapılmaksızın sadece kuru şampuan kullanımı, seboreik dermatit gibi cilt rahatsızlıklarının gelişmesine yol açabilir.
• Kullanımı için saçlar mutlaka kuru olmalıdır; ıslak veya çok nemli saçlarda işe yaramaz. Uygulama saç ve saçlı deriye yapılmalıdır. Sprey formları kullanılacaksa saç ve saçlı deriye en az 15 cm uzaklıktan sıkılmalıdır.
• Kuru şampuanlar yağı emerken saçlar ve saç foliküllerindeki yağın ağırlığını azaltmaktadır. Bu da saça hacim vermekte, kolay şekil almasını sağlamaktadır. Genellikle nişasta, kil veya talk içerdiği için özellikle dalga veya bukle tutmayan ince saçlılar için şekillendirmeyi kolaylaştırabilir. Kuru şampuanla aynı anda durulanmayan saç kremleri uygulanmamalıdır çünkü bunlar saçı ağırlaştırabilir.
• Kuru şampuan içeriklerinde dikkate edilmesi gerekenler:
  • Kuru şampuan içeriğinde benzen, talk, pudra olmamalıdır. Talk solunduğunda solunum sorunlarına ve kansere yol açabilir.
  • Alüminyum nişasta oktenilsüksinat: Kuru şampuanlarda yaygın olarak kullanılan bir emici maddedir, saçlı deride gözenekleri tıkayabilir ve saç derisini tahriş edebilir.
  • Silikonlar: Saç ve saçlı deride birikmeye meyilli olan silikonlar, kuruluğa ve kırılmaya yol açabilir; silikon içermeyen ürünleri tercih edilmelidir.
  • Kokular: Sentetik kokular saçlarda kurumaya, saç derisinde tahrişe ve alerjik reaksiyonlara neden olabilir; kokusuz seçenekleri tercih edin.
  • Alkol: Saçınızı ve saç derinizi kurutan alkol, tahrişe neden olabilir ve doğal yağları yok edebilir; alkolsüz alternatifleri tercih edin.
  • Sülfatlar: Sülfatlar saçın ve saç derisinin doğal yağlarını yok ederek kuruluğa ve tahrişe neden olabilir.

Güvenli içeriklere sahip bir kuru şampuan seçilerek ve yukarıdaki uyarıları dikkate alarak saç ve saç derisi sağlığınızdan ödün vermeden kuru şampuanlar kullanılabilir. Ürün etiketlerini dikkatlice okumayı unutmayın ve herhangi bir endişeniz varsa veya olumsuz reaksiyonlar yaşıyorsanız rehberlik için bir dermatoloğa danışın.