Şampuanlar saçlı deri ve saçlardan sebum, ekrin ve apokrin ter salgılarını, mantar ve bakterileri elemanlarını, fizyolojik olarak dökülen saçlı deriyi, kullanılan saç şekillendiricilerini uzaklaştırılmak için geliştirilmişlerdir.

Normal sabun temizleyicilerde sabun köpüğü ve artıklarının su ile durulanması be saç ile saçlı deriden uzaklaştırılması zordur. Özellikle “Seborrheik dermatitis” ve kepeklenmede sabun kullanımı saçlı derinin olumsuz etkilenmesine neden olmaktadır. Bu nedenle içerikleri ne olursa olsun sabunlar saçlı deride kullanılmamalıdır.

Şampuanlar geliştirilirken içeriklerinde hem lipofilik (yağlara odaklı) hem de hidrofilik (suya odaklı) kimyasallar bulunmaktadır. Bu özellikleri ”surfaktan-yüzey genişletici” olarak tanımlanmakta buda temizleme özeliklerini ve güçlerinin göstermektedir. Lipofilik tarafları sebum ve yağda eriyen kirlere bağlanırken hidrofilik kısmı suya bağlanarak suyun durulanması ile yağların alandan uzaklaştırılmasını sağlamaktadır.

Şampuanların lipofilik ve hidrofilik kimyasal oranları değiştirilerek farkı amaçla kullanılabilmektedir. Örneğin çok yağlı bir saçta lipofilik özellikleri arttırılırken kuru ve dalgalı saçlarda ise hidrofilik özellikleri arttırılmaktadır.

Temelde Bir Şampuan Yapısında Bulunması Gerekenler

Deterjanlar

Saç ve saçlı derinin temizlenmesi için şampuanın içeriğinde mutlaka gereklidir. İdeal şampuan saç ve saçlı derinin temizliğini yaparken saç ve saçlı derinin sağlık ve estetik görselliğini sağlayan uygun deterjan içermelidir. Deterjanlar kimyasal yapıları lipofilik(yağlara odaklı) hem de hidrofilik(suya odaklı) özelliklere sahiptirler. Lipofilik tarafları sebum ve yağda eriyen kirlere bağlanırken hidrofilik kısmı suya bağlanarak suyun durulanması ile yağların alandan uzaklaştırılmasını sağlamaktadır.

Günümüzde şampuanlarda en sık kullanılan deterjanlar;

• Sodium laureth sulfate Sodium lauryl sulfate
• TEA lauryl sulfate Ammonium laureth sulfate
• Ammonium lauryl sulfate DEA lauryl sulfate
• Sodium olefin sulfonate

Deterjanlar hidrofilik uçlarında negatif yada pozitif yüklerine göre 4 temel katagoriye ayrılmaktadır. Bunlar; anyonik, katyonik, amfoterik ve nonanyonik dir. Ayrıca doğadan bitkilerden elde edilen deterjanlarda bulunmaktadır.

Anyonik deterjanlar

Şampunlar içerisinde en sık kullanılanlarıdır. Hidrofilik kısımlarında negatif yükleri nedeniyle bu isimle tanımlanmışlardır. Yapılarında yağlı alkoller içerirler ve saçlı deri ile saçı derinlemesine temizlerler. Ancak sebumun saçtan tamamen uzaklaştırılması saçı kurutur, sertleştirir ve elektriklendirir. Buda saçların saçın şekil almasını zorlaştırmaktadır. Bu nedenle anyonik deterjanlar geliştirilmiştir. Bunlar;

Lauril sülfatlar; Bunlar sodyum lauril sülfat, trietanolamin lauril sülfat ve amonyum lauril sülfattır. Bunlar güçlü temizleyici özelliktedirler, kolay köpürürler ve durulanırlar. Ancak saçlarda sertleşme yaptıkları için sülfosüksinatlar ile birlikte kullanılırlar. Bu özellikleri nedeni ile sıklıkla yağlı saçlarda tercih edilirler.

Lauret sülfatlar;Bunlar sodyum lauret sülfat, trietanolamin lauret sülfat ve amonyum lauret sülfattır. Saçı temizlerken saçın yumuşamasını sağlarlar. Bu özellikleri ile normal ve kuru saçlarda tercih edilirler.

Sarkozinler; Bunlar sodyum lauril sarkozinat ve lauril sarkozindir. Temizleme yetenekleri düşüktür. Bu nedenle daha çok saç kremlerinde yada kuru saç için şampuanlarda kullanılmaktadır.

Sülfosüksinatlar; Bunlar disodyum oleamin sülfosüksinat ve sodyum dioklit sülfosüksinatdır. Güçlü deterjanlardır. Bu nedenle yağlı saçlar için kullanılan şampuanlarda tercih edilmektedir.

Katyonik deterjanlar

Hidrofilik kısımlarında pozitif yükleri nedeniyle bu isimle tanımlanmışlardır. Daha zayıf temizleme güçlerine sahiptirler. Ancak saçlar bunlarla yıkama sonrasıda daha yumuşak omakta ve kolay şekil alabilmektedir. Bu nedenle günlük şampuan olarak kullanılmaktadırlar. Özellikle permalı ve boyalı saçlarda tercih edilmektedir. İçeriklerin uzun zincirli amino esterleri içerirler.

Noniyonik deterjanlar

Hidrofilik kısımlarında pozitif yada negatif yükleri yoktur. Anyonik deterjanlardan sonra şampuanlarda en fazla kullanılan deterjan gurubudur. Orta güçte temzileme güçleri bulunmaktadır. Bu nedenle katyonik ve anyonik deterjenlar ile birlikte kullanılırlar. En sık kulanılan noniyonik deterjan kimyasallar; sxyethylene yağ alkolleri, plyoxyethylene sorbitol esterleri ve alkanolamidlerdir.

Amfoterik deterjanlar

Hidrofilik kısımlarında hem negative hemde pozitif yükleri vardır. Ortamın pH değerine göre farklı davranmaktadır. Düşük pH da katyonik gibi, yüksek pH da anyonik gibi davranırlar. Amfoterik deerjanların betainler, sultainler ve imidazolinium deriveleri olmak üzere alt guruplarıda bulunmaktadır. Amfoterik deterjanlar grubunda yer alan Cocamidopropyl betaine ve sodium lauraminopropionate bebek şampuanlarında kullanılmaktadır. Gözleri yakmaz ve gözlerde iritasyon yapmamaktadır. İyi köpürürler ve saçı kimyasal yapıları ile tedavi ettikleri için sık kullanılmaktadır.

Tüm şampunaların içerisine ayrıca Köpürme ajanlarıda katılmaktadır. Bunlar şampuanın temizleme alanında yüzey alanını genişleterek etkisini arttırmak için kullanılır.

Ayrıca şampuanlar içerisinde;

• Şampuan yoğunluğunu arttıranlar; bunlar şampuanun daha yoğun hissedilmesini sağlamaktadır.
• Opaklaştırıcılar; temizleme sonrası saçları opak yada parlak görülmesini sağlamaktadır.
• Ayrıştırıcı ajanlar; Mg ve Ca çökeltilerinin saçlı deriden uzaklaştırılmasını sağlarlar
• Parfüm; özel koku vermek için kullanılırlar
• Koruyucular; şampuan açıldıktan sonra ve önce içerisinde mikropların çoğalmasını engellemek için kullanılırlar.
• Özel ekler; şampuanı geliştiren firma tarafından farklı amaçla kullanılan özel katkılardır.