Dişler erişkin bir insanda ağız içindeki toplam alanın ¼ ünü kaplamakta. Dişler çiğneme, konuşma ve yüz estetiğinde rol oynamaktadır.

Bir insanda 20 adet geçici dişler ve 32 adet kalıcı dişler bulunmakta.

Dişler fonksiyon ve yapılarına göre;

• Ön kesici dişler
• Köpek dişler
• Çiğneme yada molar dişler

olarak tanımlanmaktadır.

Dişin Anatomisi

Anatomik crown; bir dişin bütününü tanımlamaktadır.

Klinik crown; dişin ağız içinde görünen kısmını yani dişin keskin kenarından diş etine kadar olan görünür kısmını tanımlamaktadır.

Diş kökü-Root; diş kökünün en üst noktası olan apikalinden cementoenamel junction (CEJ) kadar olan kısmını tanımlamaktadır. Rootun üstü cementum ile kaplıdır. (Anatomik kök olarak da tanımlanır.)

Maxila ve mandibular çene kemiklerinde dişin kökünün yerleştiği alveol denilen kemik yuvaları bulunmaktadır.

Memelilerde dişler çene kemiklerinde alveol denilen boşluklara fibröz bir destek doku olan periodontal ligament (PDL) le bağlıdır. (buna da klinik kök kısmı denilmektedir) Periodontal ligament damaarsal ve hücrelerden zengin destek dokusu içermektedir. Diş kökünün çene kemiklerindeki alveolar yapıya bağlanmasını sağlamaktadır.

Dişin crownu ile kökü arasındaki alana Dişin Boyun - Cervical sınırı denilmektedir.

Dişlerin kapanma yüzeyi-occlusal surface olarak tanımlanır.

Kesici dişlerin kesici yüzeyleri -incisal edge olarak tanımlanır.

Diş gövdesi üstü “enamel” olarak tanımlanan set hücresiz ve % 90 nı mineralize bir yapı ile kaplıdır. Enemal in altında “dentin” bulunmakta. Enemal kadar olmasa da serttir ve % 70 mineralden oluşmaktadır. Damarsız bir yapıdır ve sarı-beyaz arasında renktedir ve dişin rengini vermektedir. Dentin içerisinde daha yumuşak doku olan “pup” bulunmaktadır.

Ağızın kapanması yani üst ve alt çene kemikleri kapandığında dişler kapanma yüzeyleri ile temas etmektedir. Bu yüzeylerin ilişkisi son derece önemlidir.

Ağız içerisini mukoza kaplamaktadır.

Bu mukozanın bölümleri;

• Masticatory mukoza; gingiva ve sert damak üstünü kaplamakta alttaki kemik dokuya sıkı bağlı ve keratinize bir epitel ile örtülüdür.
• Özel mukoza; Dil üstünü kaplayan mukoza ise özeldir ve masticatory mukozaya benzemekte ve papüller yapılar ve tat dokuları içermektedir.
• Mukozanın dişi çevreleyen kısmına “Periodontium” denilmektedir.

Periodontium Bölümleri

Gingiva (diş eti)

Masticatory mukoza ile örtülüdür ve dişin alveolar kısmını örter ve dişin cervical kısmına kadar dişi çevrelemektedir.

Gingiva 2 kısımdan oluşmaktadır.

• Serbest gingiva, sağlıklı serbest gingiva pembe renkte ve ince yumuşak yapıdadır. Yanak ve dile bakan kısmı ve diş arası bölümlerden oluşmaktadır.
• Ek gingiva, serbest gingivanın yukarı devam eden kısmıdır. Ağız mukozası ile devam etmektedir. Pembe ve portakal rengindedir.

Dişlerin İdeal Kapanması

Maxilla yani üst çene ve mandibula yani alt çenede bulunan dişlerin fonksiyonel kapanmasına dişlerin oklüzyonu yani kapanması denilmektedir. Dişlerin dişlerden yada çene kemiklerinden kaynaklanan normal olmayan kapanmasına ise maloklüzyon denilmektedir.

Dişlerin kapanması sırasında üst ve alt dişler bir eğri çizmektedir. Buna dişlerin üst ve alt kapanma eğrisi denilmektedir.

Dişlerin kapanmasının değerlendirilmesinde ideal bakılması gerekenler aşağıda gösterilmektedir.

Ön kesici dişlere göre dişlerin kapanması ve sınıflaması

Bu aşağıdaki resimde özetlenmiştir.

 

Dişlerin Kapanma Problemlerinin Nedenleri

• Genetik
• Çevresel faktörler: Örneğin parmak emme alışkanlığı gibi
• İskelet Sistemi: Özellikle maxilla ve mandibulanın kemiksel yapısı kapanma kusurlarına neden olmaktadır.
• Yumuşak Doku: Dişleri ağız çevresi kaslar ve yumuşak doku çevrelemektedir. İçte dil dışta yanak ve dudaklar dişleri etkilemektedir.
• Adenoidler: Bunların büyümesi ile burundan nefes alınamaması, ağızdan nefese zorlanılması zamanla hava yolunun açılabilmesi için başın geriye açılanmasına, mandibulanın ön kısmının kaslar tarafından aşağı çekilmesine,  aynı aşağı çekilmenin hyoid kemikte ve omuzda yaşanmasına neden olmaktadır. Buda yüzün alt kısmını uzatmaktadır. Bu yüze “Adenoid Yüz” yada “Uzun yüz” denilmektedir. Buda sınıf III diş kapanmasına yol açmaktadır.
• Lokal Faktörler: Diş sayısında değişimler; hypodontia; süt yada kalıcı dişlerin bir yada daha fazlasının olmaması, fazla diş olması; özellikle üst dişlerde önde olmaktadır, dişlerin erken kaybı, diş boyutlarında değişimler, diş pozisyonunda değişimler, üst dudakta frenal yapı.
• Alışkanlıklar: Parmak emme özellikle günde 6 saatten fazla emme dişlerin yapısını etkilemektedir.