Çomak parmak (Clubbing), el ve/veya ayak parmaklarının uç ve son eklemlerinin genişleyerek tırnakların da etkilendiği bir deformasyondur. MÖ $2400$ yılında Hipokrat tarafından kronik akciğer zarı iltihabının bir işareti olarak tanımlandığı için literatürde Hipokrat Parmağı olarak da geçmektedir.

Klinik Gelişim

Çomak parmak kliniği tam oluştuğunda kolayca tanınabilir, ancak gelişimi yavaş olduğu için ($\text{aylar},\text{yıllar}$) hasta şekil değişikliğini genellikle ileri dönemlerde fark eder. Genel olarak çomaklaşma dışında ağrı gibi semptomlar yoktur, ancak akciğer bronşiyal kanserlerinde görülen çomaklaşma daha hızlı gelişir ve ağrılıdır.

1. Başlangıç: Klinik olarak ilk önce tırnak çevre dokularında ödem ile başlar.

2. İlerleme: Daha sonra tırnak uzun ve yatay olarak genişler ve eğimi artar. Tırnak saat camı görünümünü almaya başlar.

3. Sonuç: Deformasyonların artmasıyla sonunda parmak yuvarlaklaşıp çomak şeklini almaktadır.

Ellerde bu değişiklikler özellikle ilk üç parmakta daha rahat görülmektedir.

Yerleşim

Çomaklaşma, el ve/veya ayakta iki taraflı ve simetrik yerleşim göstermektedir. Ancak altta yatan nedene bağlı olarak tek taraflı hatta tek parmakta da görülebilir:

• Tek Taraflı: Akciğerlerin tepe kısmında yerleşen tümörlerden ve felçlerden sonra sadece o tarafın el parmaklarında görülebilir.

• Tek Parmakta: Ele gelen median sinir travmasına bağlı olarak tek bir parmakta çomaklaşma olabilir.

• Sadece Ayak Parmaklarında: Karında aort protezi enfekte olduğunda ve sağdan sola şantı olan PDA'lı (Patent Ductus Arteriosus) vakalarda çomaklaşma sadece ayak parmaklarında görülebilmektedir.

Patogenez ve Klinik Bulgular

Patogenez

Neden ne olursa olsun, tüm çomak parmaklarda ortak nokta, parmak uçlarındaki kapiler ve venüllerdeki hidrostatik basıncın artışı ve doku aralığına sıvı sızmasıdır. Ödem, hem kan hacmindeki artıştan hem de dokularda sıvı birikmesinden kaynaklanır. Bir süre sonra ödem yerini bağ dokusuna bırakır. Kesin mekanizma bilinmemekle birlikte, sinirsel mekanizmaların ve PDGF (Platelet Derived Growth Factor) gibi büyüme faktörlerinin rol oynayabileceği düşünülmektedir.

Muayene Bulguları

1. Proksimal Tırnak Katlantısında Ödemin Saptanması: Erken dönemde tırnak yatağında ve tırnak çevresi dokularda ödem gelişir.

2. Schamroth İşareti: Karşı karşıya getirilen işaret parmakları arasındaki eşkenar dörtgen şeklindeki aralığın kaybolmasıdır.

3. Hiponişyal Açının Büyümesi (Lovibond Açısı): Tırnak ile proksimal tırnak katlantısı arasındaki normalde $160$ derece ve daha küçük olan açının $180$ dereceden daha büyük olmasıdır.

4. Distal Falangeal Mesafe (DPD) > İnterfalangeal Mesafe (IPD): Parmak ucundaki mesafenin, interfalangeal eklemdeki mesafeden daha fazla olmasıdır. Bu, çomak parmağın en pratik ve objektif bulgusu olarak kabul edilir.

3. Oksijen Satürasyonunun Karşılaştırılması: Çomaklaşma olan parmakta oksijen satürasyonu karşılaştırılması yapılabilir.

Çomak Parmakla İlişkili Hastalıklar

Çomaklaşma, altta yatan pek çok sistemik hastalığın bir belirtisi olabilir:

Akciğer Problemleri

• Akciğer Maligniteleri: Bronş kanseri, akciğer metastazları, mediasten tümörleri, mezotelyoma, Hodgkin lenfoması.

• Akciğer Enfeksiyonları: Apse, bronşektazi, kronik ampiyem.

• Diğer Akciğer Hastalıkları: Kistik fibrozis, akciğer sertleşmesi (fibrozis), asbestoz, kronik verem (tüberküloz), akciğer zarı elim tümörleri.

Kalp Hastalıkları

• Doğuştan morarmalı (siyanotik) kalp hastalıkları.

• Kalp iç zarı iltihabı (Endokardit).

Sindirim Sistemi Hastalıkları

• Biliyer siroz

• Ülserli kolit

• Crohn hastalığı

• Malabsorpsiyon sendromu

• Yemek borusu ve kolon kanserleri.

Diğerleri

• Felçler

• Lokal travmalar

• Anevrizmalar

• Aşırı laksatif kullanımı

• Kronik dağ hastalığı (yüksek irtifa hastalığı).

Prognoz ve Tedavi

• Ailesel Form: Çomaklaşma, nadir olarak herhangi bir hastalığa bağlı olmadan, ailesel olarak da görülebilir.

• Aktiviteyle İlişki: Çomaklaşmanın derecesi esas hastalığın aktivitesiyle ilgilidir.

  • Doğuştan morarmalı kalp hastalığı olan çocuklardaki çomaklaşma, kardiyak cerrahiden sonra düzelir.

  • Bronş kanseri ile birlikte olan çomaklaşma, tümörün çıkarılmasıyla geriler veya tamamen kaybolabilir.

  • Apse ve ampiyem tedavi edildikçe çomaklaşma azalır.