İnsanlık tarih boyunca güzelliği tanımlamaya çalıştı. Şairler, filozoflar, sanatçılar bakanın gözünden güzeli niteliksel olarak tanımladılar. Ancak güzeli nicelikselleştirmeye çalışmak (sayılara, oranlara, normlara çevirmek) ve bununla anlamaya çalışmak o kadar kolay olmadı. Halen tartışılmakla birlikte, güzelliği daha bilimsel bir yaklaşımla formüle etmek zorundayız. Estetik olarak bir analiz yaparken ortak bir terminoloji kullanmak, analiz sonuçlarını tıbbi kayıt olarak tutmak, anomalileri ve deformiteleri normalden sapmalar olarak tanımlamamız gerekiyor. Yüzün üç boyutlu kemik ve yumuşak dokularının estetik analizinde boyutsal düzlemler, özel estetik noktalar, landmarklar ve alanlar kullanılmaktadır. Bunlar, yüzün estetik oranlarını kristalleştiren Powell ve Humphreys'in 1984 yılında yaptıkları çalışmaları ile başlamıştır. Antropometrik ve anatomik çalışmalarla sürekli yenilenmektedir.

Yüzün estetik analizinde kullanılan boyutsal düzlemler ve akslar

Yüz ve başın anatomik ve estetik değerlendirilmesinde bazı düzlemler kullanılmaktadır ve bunlar aşağıdaki resimde tanımlanmıştır. Analizler bu düzlemler belirtilerek yapılır. 

• Sagittal (ön-arka; anteroposterior) plan. Sarı ile gösterilen plan.
• Coronal (yan-yan; frontal) plan. Mavi ile gösterilen plan.
• Transverse (horizontal) plan. Kırmızı ile gösterilen plan.
• Midsagittal (ya da orta sagittal) plan. Yüzü ve başı sol ve sağ olarak tam ortadan 2'ye bölmektedir. Buna paralel diğer sagittal planlara parasagittal plan denir.

Yüz ve başın anatomik ve estetik alanları arasındaki ilişki, konumlanmaları ve bunların tanımlanması için 3 tane, bu düzlemlerden geçen akslar kullanılmaktadır.

• Sagittal (ön-arka) aks.
• Vertical (longitudinal) aks.
• Transverse aks.

 

Yüz kemik ve yumuşak dokuların analizinde kullanılan özel noktalar, landmarklar

Yüzün estetik değerlendirmesinde kemik ve yumuşak dokulara ait bazı anatomik referans noktaları tanımlanmıştır. Bunlar aslında yüze bakıldığında ilk olarak dikkat çeken noktalardır. Bunlar tanımlanırken büyük harfle kısaltılmaktadır. Kemik yapılar bu şekilde kısaltılırken yumuşak dokular üzerine ′ konularak tanımlanmaktadır. Örneğin, nasionun yumuşak doku noktası nasion (N ′) olarak tanımlanırken, kemiksel nasion (N) olarak tanımlanmaktadır. Landmarklardan en sık kullanılanları;

• Vertex (V ′), başın en tepe, üst noktası.
• Trichion (Tri), yüze ön bakışta alın ile saçlı derinin birleşme noktası, yani alında saçların başladığı nokta. Bu nokta, saçların varlığında kolay belirlenirken, saçların dökülmesi halinde belirlenmesi zordur. Bu hastalarda, hastanın kaşlarını yukarı kaldırması istenir. Bu, frontal kasın kasılmasına neden olmaktadır. Bu kasılma ile alında yatay çizgilenmeler ortaya çıkmaktadır. Bunların yukarıda kaybolma sınırı ya da frontal kasın kasılmadığı nokta trichionu tanımlamaktadır.
• Eurion (Eu ′), başın üst kısmının en dışarıda kalan noktası; başın iki yanında parietal ve temporal kemikler üzerinde yumuşak dokuların belirgin olduğu nokta.
• Glabella (G ′), yüze önden bakışta orta hatta kaş arasının en belirgin olduğu nokta. Bu nokta, frontal kemiğin en belirgin noktasını da belirlemektedir.
• Opisthocranion (Op ′); profilden tam glabella hizasında başın arkada en belirgin olduğu noktadır.
• Frontotemporale (Ft ′); temporal kemiğin alına, yani frontal alana en yakın olduğu nokta. Bu iki nokta arası mesafe Ft ′ – Ft ′, alının yumuşak dokularının genişliğini, yani bitemporal genişliği vermektedir.
• Nasion (N ′ ya da Na ′); orta hatta burun kökünün tam orta noktası, ya da nasofrontal alanın tam orta noktası; burası aslında hemen hemen N yani kemiksel nasiona da denk gelmektedir.
• Palpebrale superius (Ps); yüze ön bakışta gözler açıkken üst göz kapağının orta hatta en yüksek noktası.
• Exocanthion (Ex); gözde üst ve alt göz kapaklarının birleştiği dış kısım - lateral canthus noktası.
• Endocanthion (En); gözde üst ve alt göz kapaklarının birleştiği iç kısım - medial canthus noktası.
• Palpebrale inferius (Pi); alt göz kapağının ortada en alt kısmı.

• Orbitale (Or ’); göz çukuru kemiğinin alt göz kapağı noktasıdır.
• Rhinion (Rh ′); burunda kemik ve kıkırdak birleşme noktasında yumuşak dokunun en belirgin olduğu noktadır.
• Zygion (Zy ′); yanakta elmacık kemikleri üzerinde zygomatic akrın, yüze önden bakışla en dışta kalan kısmıdır. Zy ′ – Zy ′ mesafe bizygomatic yüz genişliğini vermektedir.
• Tragion (Tr); kulakta tragusun en üst noktasıdır.
• Pronasale (Prn); burun ucunun en belirgin noktasıdır.
• Columella breakpoint (C ′); columellanın orta noktasıdır.
• Alare (Al); burun kanatlarının en dış noktasıdır.
• Alar curvature point (Ac); burun kanatlarının yanak ile birleşme noktalarıdır.
• Subnasale (Sn); columella ile üst dudağın birleştiği en derin noktadır.
• Supralabiale (Spl); üst dudağın konkavlığının tam orta noktasıdır. Burası aslında subnasale ile labrale superius'un orta noktasıdır. Buna yumuşak doku A noktası da denilmektedir.
• Labrale superius (Ls); üst dudağın vermilion sınırında orta noktasıdır.
• Stomion superius (Sts); üst dudağın ağıza doğru en alt sınırıdır.
• Stomion (St); üst ve alt dudakların temas ettikleri orta hattın tam orta noktasıdır.
• Cheilion (Ch); her iki tarafta ağız köşesi noktasıdır.
• Stomion inferius (Sti); alt dudağın ağıza doğru en üst sınırıdır.
• Labrale inferius (Li); alt dudağın vermilion sınırında orta noktasıdır.
• Sublabiale (Sbl); alt dudak ile labrale inferius arasındaki konkavitenin orta hatta en konkav olduğu noktadır. Burası aslında mentolabial katlantının en derin noktasıdır. Burası da yumuşak doku B noktası olarak tanımlanmaktadır.
• Pogonion (Pog ′); çene yumuşak dokunun orta hatta en önde olduğu noktadır.
• Menton (Me ′); çenenin orta hatta en alt noktasıdır. Bu nokta ile yüzün yüksekliği ölçülmektedir.
• Gnathion (Gn ′); çenenin orta hatta ön-alt kısmının en belirgin olduğu noktadır. Bu nokta Pogonion ile menton arasında yer almaktadır. Bu nokta, pogoniondan geçen dik hat ile mentondan geçen yatay çizginin birleştiği açıdanın tam açı ortayından geçen ve çeneye değdiği yerdir.
• Gonion (Go ′); alt çene kemiği olan mandibulanın köşesinin üzerinde yumuşak dokunun en dış noktasıdır. Go ′ – Go ′ mesafesi ölçümünde kullanılmaktadır.
• Cervical point (C); çene altı ile boyun ön kısmı arasındaki konkavitenin en iç noktasıdır. Bu, mentondan geçen yatay hat ile boyundan geçen dikey hattın tam birleşme noktasıdır.

Bu referans noktaları arasındaki mesafelerin ölçümleri ile yüzün anatomik referans mesafeleri değerlendirilmektedir. 

Bu referans noktaları birleştirilerek özel düzlemler ve hatlar elde edilmektedir. Bunlar anatomik alanların estetik değerlendirilmesinde kullanılmaktadır.

• E-line (buna Ricketts düzlemi ya da estetik çizgi denilmektedir) ya da estetik düzlem; bu çizgi pogonion ile burun ucu pronasale arasında çizilmektedir. Bu, dudakların analizinde kullanılmaktadır.
• Yüz planı; nasion ile pogonion arasında çizilmektedir.
• H-line, H çizgisi (Holdaway’in harmoni çizgisi olarak da bilinmektedir); pogonion ile üst dudağın ön noktası arasında çizilen hattır.
• Rees’in estetik planı; burun ucu – pronasale ile üst dudak - labrale superius arasında çizilen çizgidir ve bu çenede kemik pogoniondan geçmelidir.
• Riedel’in planı; üst dudak ile alt dudak ve pogonion arasında çizilen çizgidir. Bu, burunun değerlendirilmesinde kullanılmaktadır.
• S-line, S çizgisi (Steiner’in çizgisi); subnasale (Sn), pronasale (Pn) ve pogonion (Pog′) arasında çizilen S şeklinde bir çizgidir. Dudakların değerlendirilmesinde kullanılmaktadır.
• Burstone’un çizgisi; Sn – Pog′ çizgisidir. Dudakların değerlendirilmesinde kullanılmaktadır.
• Z-line, Z çizgisi (Merrifield’in Z çizgisi); pogonion (Pog′)dan geçen dik çizgidir. Üst dudağın ön noktası bu hat üzerinde, alt dudağın ön noktası bu çizginin gerisindedir. Bu çizgiye üst ve alt dudağın profilde en önde olan noktalarının uzaklığına bakılmaktadır. 

Yüzün analizinde kullanılan özel estetik alanlar 

1. Alın bölgesi - Forehead
2. Şakak alanı - Temporal
3. Elmacık kemiği - Zygomatic arch
4. Yanak alanı - Malar
5. Göz ve çevresi alanı - Orbital
6. Göz altı alanı - Infraorbital
7. Burun alanı - Nasal
8. Kulak - External ear
9. Parotis bezi, Masseter çiğneme kası alanı - Parotid-masseteric
10. Yanak alanı - Buccal
11. Ağız alanı - Oral
12. Çene alanı - Chin
13. Alt çene kenarı alanı - Mandibular border
14. Alt çene köşe alanı – Mandibular angle
15. Hyoid kıkırdak üstü alanı – Suprahyoid
16. Alt çene kenarın altındaki alan – Submandibular
17. Boyun damarlarının yer aldığı üçgen alan – Carotid triangle
18. Alt çene köşesi arkasında kalan alan – Retromandibular fossa

19. Boyun ön kısmı – Median cervical

 

Yüzde bu anatomik alanlar daha iyi değerlendirilmek için bazı alt alanlara bölünmüştür. Bu alt ünitler sadece yüz değerlendirmesi açısından önemli değildir. Ayrıca bu alt alanların derinin kalınlığı, rengi, yapısı ve altındaki destek dokuları açısından farklılıkları da bulunmaktadır. Yüzde estetik uygulamalarda bu alanlar dikkate alınarak yapılmalıdır. Ayrıca bu alanların geçiş sınırları da önemlidir. Cerrahi uygulamalar ya da estetik girişimlerde bu sınırlarda yara iyileşmesi sonrası iz kalma riski daha yüksektir.

1. Alın bölgesi; 1a alının orta bölümü, 1b alının yan bölümü, 1c kaş bölümü
2. Göz ve göz kapakları alanı; 3a alt göz kapağı alanı, 3b üst göz kapağı alanı, 3c göz dış köşesi alanı, 3d göz iç köşesi alanı
3. Yanak alanı; 4a yanak orta alanı, 4b zygomatik alan, 4c yanak alanı, 4d buccal alan
4. Üst dudak alanı; 5a philtrum, 5b üst dudak yan alanı, 5c vermilion alanı
5. Alt dudak alanı; 6a alt dudak merkez alanı, 6b vermilion alanı

Yüzde ayrıca deri gerginlik çizgileri bulunmaktadır. Bunlar deri elastikiyet açılarının değişim çizgileridir. Cerrahi işlemler bunlara paralel yapılmalıdır.