koz 

Koku Kimyasalları: Yaygın Kullanım ve Alerjik Riskler

Koku kimyasalları, günlük yaşamda çeşitli ürünlerde yaygın olarak kullanılır ve bunların çoğu ciltte hassasiyet, alerji ve egzama yaratabilir. Kokulara karşı cilt reaksiyonlarının dünya çapında yaygın olduğu görülmektedir.

Kokular, temas halinde bulunulan metaller ve koruyucu maddeler gibi diğer alerjen gruplarının aksine, çevremizde tek tek kimyasallar olarak veya karmaşık karışımlar olarak bulunabilir. Temas halinde bulunduğumuz koku kimyasallarının çeşitliliği, karmaşık karışımlar olarak kullanılmaları ve ciltte duyarlılığa neden olduğu bilinen çok sayıda koku maddesinin varlığı nedeniyle, ciltte duyarlılık yapabilecek koku kimyasallarını tahmin etmek ya da şüpheli koku kimyasalları ile deri yama testinin oluşturulması zordur.

Kokular, doğadan kimyasal ekstraksiyon yoluyla elde edilebilir veya laboratuvar süreçleriyle sentezlenmektedir. Genellikle düşük moleküler ağırlıklı koku kimyasallarının birçoğu cilt hassasiyetine neden olma kapasitesine sahiptir. Yaygın olarak kullanıldıkları ve cilt ile yakın temas halinde bulundukları için en sık bildirilen temas alerjenleri arasındadırlar. $150$'den fazla koku kimyasalının ciltte duyarlılık oluşturduğu doğrulanmıştır.

Koku ile İlgili Tanımlar

Koku ile ilgili olarak ABD FDA, Avrupa Komisyonu ve Koku Araştırma Enstitüsü gibi kuruluşlar tarafından ortak tanımlar belirlenmiştir:

• "Koku"; sadece bir ürüne koku vermek için kullanılan herhangi bir doğal veya sentetik madde veya maddeler (çok sayıda koku bileşeni içerebilen karışım) olarak tanımlanır.

• "Parfüm"; genellikle hoş bir koku yaymak için kullanılan sıvı karışımlar veya ürünler için kullanılır.

• "Koku maddesi" ve "koku malzemesi" genellikle hoş, karakteristik bir kokuya sahip organik bir bileşik olup, tek bir koku kimyasalını veya koku karışımını tanımlar. Tek koku kimyasalı içerenlere hekzil sinamik aldehit, benzil alkol ve linalool örnek verilebilir; koku karışımı için lavanta ve yasemin kokuları örnek olabilir.

• Bir koku maddesi ciltte hassasiyete neden oluyorsa buna "koku alerjeni" denir.

• Gıdalarda, içeceklerde, ağız ve diş bakım ürünlerinde kullanılan koku maddeleri içeren bileşikler "tat, lezzet maddesi" olarak tanımlanır.

Cilt Reaksiyonlarının Mekanizması

Koku kaynaklı ciltte temas alerjileri, nikel alerjisine benzer şekilde tek bir koku kimyasalına karşı meydana gelebilir; ancak koku maddesi genellikle karmaşık kimyasallardan oluştuğu için temas alerjisi birkaç tanımlanmış koku kimyasalına karşı gelişebilir.

Koku kimyasalı, cilt dokusunda toksik etki ile irritasyona neden olarak temas egzamalarına yol açabilirken, alerjik mekanizmaları kullanarak alerjik temas egzamalarına da neden olabilmektedir.

Ciltte temas alerjisine neden olan maddeler genellikle haptendir. Haptenler, deriye nüfuz edebilen ve doğrudan ciltteki proteinlere bağlanarak bir protein-hapten kompleksi oluşturan küçük kimyasallardır. Haptenler alerjen olsalar da, alerjik reaksiyonun gelişmesi için bu hapten-protein kompleksinin oluşması şarttır.

Koku kimyasalları yapısal olarak hapten, prehapten ve/veya prohapten şeklinde bulunabilirler.

Hapten Çeşitleri ve Dönüşüm Mekanizmaları

Koku kimyasallarının bu farklı adlarla anılmasının nedeni, ciltte alerjik reaksiyonu tetikleyecek son hâl olan haptene nerede ve nasıl dönüştükleridir:

1. Hapten: Doğrudan alerjik reaksiyonu başlatan son üründür (Örn: Geranial).

2. Prehapten: Cilt dışında haptene dönüşen kimyasallardır. Bu dönüşüm genellikle oksidasyon (hava ile temas) veya fotoaktivasyon (ışıkla temas) yoluyla gerçekleşir.

   • Örnek: Ciltte temas alerjisine neden olmak için hava oksidasyonu gerektiren koku prehaptenlerine linalool ve limonen örnek verilebilir. Linalool ve limonen koku kimyasalı olarak kullanılır; oksitlenmiş formları ise temas alerjisine neden olan haptenlerdir.

3. Prohapten: Cilt içerisinde enzim aktivitesi ile biyoaktivasyon yoluyla haptene dönüştürülen kimyasallardır.

   • Örnek: Öjenol ve izoöjenol prohapten olarak bilinir.

Önemi ve Çapraz Durumlar

• Bazı koku kimyasalları hem prehapten hem de prohapten olabilir; örneğin, geraniol ve sinnamil alkol.

• Geranial ise bir hapten, bir prehapten ve bir prohapten olarak da işlev görebilir.

Bu dönüşüm süreci önemlidir; çünkü bir prehaptenin cilt temasından önce bir haptene dönüşüp dönüşmediğini bilmek zordur. Prehaptenlerin alerjik oldukları bilinmekle birlikte, alerjik temas egzaması ile pozitif klinik ilişkilerini kurmak bu karmaşık dönüşüm zinciri nedeniyle imkansızdır.

Koku Kimyasallarına Maruz Kalma ve Risk Grupları

Koku kimyasallarına maruziyet, genel nüfusta özellikle kadınlarda ve $40$ yaşın altındakilerde daha yoğundur. Bu kimyasalların ana kaynağı genellikle kozmetik ürünlerdir ve koku kimyasalına bağlı cilt temas alerjileri sıklıkla kozmetik kullanımıyla ortaya çıkar.

Kozmetik Ürünlerde Koku Kimyasalları

• Yaygınlık: Kozmetiklerin yaklaşık $\%30$'unda limonen ve linalool ana koku maddeleri olarak bildirilmiştir.

• Kategori Riski: Kozmetik ürün kategorilerine bakıldığında, en fazla sayıda koku alerjeni şampuanlarda bulunurken, bunu ağız bakım ürünleri ve deodorantlar izlemektedir. Örneğin, ağız bakım ürünlerinin $\%90$'dan fazlası limonen içermektedir.

Esansiyel Yağlar ve "Doğal" Yanılgısı

Esansiyel yağlar, bitkisel ve çiçek kaynaklı koku kimyasalları içerir ve kozmetiklerde aromatik ürünler olarak yaygın kullanılır. Ancak bu kimyasallar, diğer koku kimyasallarına göre koku değil, "bitki" özü olarak tanımlanmakta ve bu durum yanlış anlaşılmalara yol açabilmektedir.

Dahası, esansiyel yağlar diğer kozmetik ürünlerine göre "doğal" olduğu iddia edilerek kozmetik üretici firmaları tarafından reklamlarda yaygın olarak kullanılır. Bu nedenle, "doğal" veya "bitkisel" ürünlerin koku kimyasalları içermediği şeklinde algılanmamalıdır.

Çocuk ve Bebek Ürünlerindeki Durum

Çocukların daha duyarlı olduğu düşünülerek geliştirilen bebek ve çocuk bakım ürünlerinde daha az koku kimyasalı olması beklenebilir. Bununla birlikte, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa'da bu tür bakım ürünlerinin yaklaşık yarısının koku kimyasalı içerdiği bildirilmiştir. Bebekler ve çocuklar için kullanılan ürünlerde en fazla saptanan koku kimyasalları benzil alkol, limonen ve linalool'dür.

Koku kimyasallarının kaynakları adeta bir buzdağı gibidir; yani bildiklerimiz var, bir de farkında olmadıklarımız.Koku kimyasalları, sadece kozmetik ürünlerde değil, sağlık ve temizlik ürünleri ile diğer günlük eşyalarda da yaygın olarak bulunmaktadır. Bu durum, farkında olmadan maruz kalma riskini artırmaktadır.

Medikal ve Destek Ürünleri: Medikal amaçlı kullanılan topikal ilaçlarda ve destek ürünlerinde koku kimyasalları sıkça bulunur. Bu ürünlerde kullanılan en yaygın koku kimyasalları şunlardır:

• Mentol

• Uçucu yağlar (lavanta yağı ve nane yağı)

• Kafur

• Okaliptüs

Temizlik ve Hijyen Ürünleri: 

• Deterjanlar ve Yumuşatıcılar: Tekstil deterjanları ve yumuşatıcılar, ürün başına en yüksek ortalama koku kimyasal alerjen sayısına sahiptir. Deterjanların yaklaşık $\%20$'sinde limonen ve linalool kimyasalları bulunmaktadır.

• Emici Hijyen Ürünleri: Deterjanların dışında, tamponlar, hijyenik pedler ve günlük pedler gibi emici hijyen ürünleri de koku kimyasalları içermektedir. Bu ürünler, kozmetik ürünlerde olduğu gibi yönetmeliklerle düzenlenmemiştir.

Evcil Hayvan Ürünleri ve Gizli Kaynaklar: 

• Evcil Hayvan Kozmetikleri: Evcil hayvanlarda kullanılan kozmetiklerin yaklaşık $\%80$'inde koku kimyasalları bulunmaktadır. Ürün içeriğindeki koku kimyasalları ve INCI adları beyan edilmediği için fark edilemeyebilir. Evcil dostlarımız ile temasımız sırasında bu kimyasallara dolaylı olarak maruz kalırız.

Gizli Maruziyet Alanları: Günlük yaşamda dikkat çekmeyen çeşitli gizli koku kimyasallarına maruz kalınmaktadır: kokulu mumlar ve tütsüler, dumansız tütün ürünleri, kokulu kırtasiye ürünleri, elektronik sigara likitleri, oyuncaklarda kullanılan koku kimyasalları ve gıdalara katılan koku tadlandırıcı kimyasallar gibi.

• Özellikle Baltık ülkelerinde diş eti ile yanak mukozası arasına yerleştirilen tütün poşetlerinde limonen saptanmıştır ve bu, ağızda likenoid lezyonlara neden olabilmektedir.

Koku Maddelerinin Endüstriyel Hammadde Olarak Kullanımı: Bazı koku maddeleri, sadece hoş kokuları için kullanılmaz; terpenler bazen başka amaçlar için endüstrilerde hammadde olarak kullanılabilir:

• Limonen: Çeşitli endüstrilerde çözücü ve yağ çözücü olarak kullanılır.

• Linalool: Yüksek performanslı sürdürülebilir havacılık yakıtı üretmek için hammadde olarak kullanılmaktadır.

Mesleki Riskler ve İlişkili Klinik Durumlar

Mesleki nedenler, koku kimyasalları ile yoğun temaslara yol açarak özellikle ellerde mesleki cilt alerjik egzamalarını geliştirebilir.

Mesleki Risk Grupları

• Terapistler: Masaj terapistleri, refleksologlar ve fizyoterapistlerin çeşitli kokular ve uçucu yağlara bağlı olarak mesleki temas egzaması yaşadıkları bildirilmiştir.

• Güzellik Sektörü: Kuaförler ve güzellik uzmanları ile kozmetik mağazalarındaki satış elemanları diğer risk grubu mesleklerdir.

• Sağlık Çalışanları: Koku kimyasalları sağlık çalışanlarında el egzamasına neden olabilir. Bu durum hem mesleki maruziyet (dezenfektanlar ve el dezenfektanları) hem de kişisel ürün kullanımı sırasında maruz kalma ile ilgili olabilir.

Kolofonyum ve Tıbbi Cihazlar

• Yapışkan Bantlar: Ayaklarda ve ayak bileklerinde kullanılan yapışkan bantlar, kolofonyuma karşı alerjik temas egzaması nedenleri arasında yer almaktadır. Bu nedenle bu bantları kullanan asker ve sporcularda alerjik temas egzamaları gelişebilmektedir. Kokulara karşı cilt hassasiyetinin nedeni, bantlardaki kolofonyumdaki oksitlenmiş abietik asit gibi kimyasal maddelerden kaynaklanmaktadır.

• Tıbbi Cihazlar: Koku kimyasallarından kolofonyuma ve seskiterpen lakton karışımına karşı temas alerjisi olan kişilerde, şeker hastalığında kullanılan glikoz sensörleri ve insülin pompaları gibi tıbbi cihazların cilt temas yüzeylerinde alerjik reaksiyonlar gelişebilmektedir.

İlaç ve Hastalık İlişkileri

• NSAI İlaçlar: NSAI (Non-Steroidal Anti-İnflamatuar) olarak kullanılan ketoprofene karşı fotokontakt alerjisi olan hastalarda, linalool ve limonen hidroperoksitleri de dahil olmak üzere birden fazla koku kimyasallarına karşı (çoğunlukla FM I) temas alerjik duyarlılıkları daha yüksek bulunmuştur.

• Fibromiyalji: Fibromiyalji tanısı almış hastalarda koku temas alerjisi olma olasılığı, özellikle FM I ve BOP'a karşı önemli ölçüde daha yüksek bildirilmiştir. Bu ilişkinin nedeni henüz belirlenmemiştir; ancak FM I ve BOP bileşenleri sıklıkla yiyeceklerde tat koku kimyasalları olarak kullanılmaktadır. Bunların tüketimi, koku alerjisi gelişimi ve fibromiyaljinin sistemik inflamatuar reaksiyonu arasında bir ilişki olduğu düşünülmektedir.

Kozmetik Ürünlerde Kullanılan Koku Kimyasallarına İlişkin Yasal Düzenlemeler

Kozmetik ürünlerdeki koku maddelerinin kullanımı ve sınırlamaları, ağırlıklı olarak AB Kozmetik Yönetmeliklerine göre düzenlenmiştir. Bu yönetmelikler, hem güvenli kullanımı sağlamayı hem de tüketicinin bilinçlendirilmesini amaçlar.

İçerik Beyanı ve INCI Sistemi

Yönetmelik uyarınca, kozmetik ürün içeriğinde yer alabilecek koku kimyasalları listelenmiş ve bunlar Uluslararası Kozmetik Bileşenleri İsimlendirme Sistemi (INCI) uyarınca tanımlanmıştır.

• Bireysel Beyan: Koku kimyasal miktarları belirlenen limitleri aştığında, bu kimyasalların içerik listesinde tek tek beyan edilmesi zorunludur.

• Genel Beyan: Eğer koku kimyasalları belirlenen limitlerin altında kullanılmışsa ve/veya ürünlerde parfüm ve aromatik kompozisyonlar içeren başka maddeler bulunuyorsa, içerik listesinde "parfüm" veya "aroma" olarak beyan edilmektedir.

Günümüzde, kozmetik ürün etiketlerinde belirtilmesi gereken koku kimyasalı sayısı $80$'e yakındır.

Kısıtlamalar ve Güncellemeler

Yönetmelikte düzenli olarak değişiklikler yapılmakta ve zaman zaman kısıtlamalar ile yeni koku kimyasal tanımlamaları eklenmektedir.

• Yasaklanan Maddeler: Örneğin, son zamanlarda koku kimyasallarından ikisi, HICC ve butilfenil metilpropional (lilial), AB ülkelerinde kullanım için yasaklanmıştır.

• Yeni Etiketleme Zorunlulukları: Haziran $2023$'te Avrupa Komisyonu, kozmetik ürünler üzerinde etiketlenmesi gereken, çeşitli yağlar ve bitki özütleri de dahil olmak üzere yeni koku maddelerini listeye eklemiştir.

Yönetmelik ve yasalar, ürünlerde güvenli miktarda koku kimyasallarının kullanımını teşvik ederek cilt temas alerjilerini azaltmayı ve ürünlerin etiketlenmesinde şeffaflık sağlamayı hedeflemektedir.

Koku Cilt Alerjisinde Yama Testi

Yama testi, ciltte temas alerjisini teşhis etmek için kullanılan standart bir prosedürdür. Koku kimyasallarının çeşitliliği nedeniyle, her ülkenin, kıtanın ve hatta endemik bölgenin farklı koku alerjen yama testleri geliştirmesi gerekebilir.

Yama Testi Panelleri ve Karışımları

Koku alerjisi tanısı için yama testi panelleri oluşturulurken temel seriler geliştirilmiştir. Bu temel serilerde sıklıkla kullanılan koku kimyasalları şunlardır:

• Koku Karışımı I (Fragrance mix I, FM I)

• Myroxylon pereirae reçinesi (Peru Balsamı, BOP)

• Kolofonyum

• Koku Karışımı II (FM II)

• Hidroksiizoheksil 3-sikloheksen karboksaldehit (HICC)

• Seskiterpen lakton karışımı (SLM)

Bu karışımlar, koku alerjisinde tarama testleri olarak kullanılır. Bir karışım pozitif saptandığında, karışımı oluşturan koku kimyasalları tek tek de uygulanabilmektedir.

Yama Testi Sonuçlarının Değerlendirilmesi

Bir koku test preparatına karşı pozitif bir yama testi reaksiyonu olması, koku temas alerjisi olduğu anlamına gelir.

Ancak pozitif bir yama testi, klinik olarak ancak pozitif bir korelasyon gösterdiği zaman anlamlıdır. Yani, pozitif sonucu olan koku kimyasalı ile hastanın yeterli miktarda cilt teması olduğunun kanıtlanması gerekir.

Yaygınlık Verileri

• FM I, koku temas alerjisinin en yüksek yaygınlıkta görüldüğü testtir ve dermatit hastalarında yaklaşık $\%20$'ye kadar pozitif çıkabildiği bildirilmiştir.

• Genel popülasyonda koku temas alerjisinin yaygınlığı, $2008$-$2011$ yılları arasında Avrupa'da $\%4,5$'tir.

Yama Testlerinde Kullanılan Koku Kimyasalları Listesi

Yama testlerinde kullanılan koku kimyasal karışımları ve karışım olmayan tek koku kimyasalları aşağıda listelenmiştir. Karışım olmayan tek koku kimyasalları, kozmetik yönetmeliklerine göre limitleri aştığında ürün içeriği olarak beyan edilmesi gereken koku kimyasallarıdır. 

Koku alerjisinde yama testleri, genellikle karışımlar ve tek kimyasallar kullanılarak yapılır. Bu kimyasalların birçoğu sadece alerjen olarak değil, aynı zamanda endüstriyel hammaddeler olarak da yaygın bir kullanıma sahiptir. 

• Temel serilerde kullanılan başlıca karışımlar ve doğal kompleks bileşikler şunlardır:

  • Myroxylon pereirae Reçinesi (Peru Balsamı, BOP): Vanilyaya benzer tatlı ve yoğun bir kokuya sahiptir ve parfüm endüstrisinde popülerdir. Kesin konsantrasyonları bilinmeyen yüzlerce kimyasal maddenin karışımıdır; bu nedenle Koku Karışımı I ve II'de bulunan alerjenlerin birkaçını farklı konsantrasyonlarda içerir. Emülgatör olarak sorbitan seskioleat eklenmiştir. Gıdalarda ve baharatlarda tatlandırıcı olarak kullanıldığı için sistemik maruziyete de neden olmaktadır.

  • Koku Karışımı I (Fragrance Mix I, FM I): Laboratuvarda yama testi için hazırlanan, $7$ koku bileşiği, sorbitan seskioleat ve meşe yosunu (Oakmoss) içeren bir karışımdır. Genellikle koku yama testlerinde en yüksek temas alerjenidir ve Peru Balsamı ile ortak koku alerjenleri içerir. İçeriğinde tarçın, izoöjenol ve geraniol bulunur.

  • Koku Karışımı II (Fragrance Mix II, FM II): $2000$ yılından sonra kullanılmaya başlanan yeni kokuların alerji yama testi için geliştirilmiş, $6$ koku bileşiği içeren bir karışımdır. İçeriğinde sitral bulunur.

  • Kolofonyum: Kozalaklı ağaçlardan elde edilen bir reçine türüdür ve koku ile ilişkili terpenler içerir. Esas olarak yapıştırıcı madde olarak kullanılır. İçeriğindeki reçine oksidasyon ürünleri olan abietik asit ve dehidroabietik asit ana alerjenlerdir. Aynı zamanda meşe yosunu başta olmak üzere ağaç yosun özütlerindeki kimyasallarla ortak duyarlılaştırıcı kimyasalları taşıdığı için aralarında çapraz reaksiyon görülebilir.

  • Papatyagiller Bitki Özlerinin Bileşik Karışımı I ve II: Bitki özündeki ana temas duyarlılaştırıcılar seskiterpen laktonlardır. Laboratuvarda hazırlanan bu karışımlar, başlıca duyarlılaştırıcı bileşikleri (alantolakton, kostunolid ve dehidrokostus lakton) içerir.

  • Evernia furfuracea (Ağaç Likeni, Treemoss) Özü: Karışım olmayan kokular arasında en yüksek temas alerjisi yaygınlığına sahiptir. Koku Karışımı I ve II içeriğinde yoktur; sadece oakmoss'da bulunan atranol ve kloroatranol içerir. Avrupa ve Asya'daki koku alerjik egzamalarının en yaygın nedeni olarak tanımlanmaktadır.

  • Likenlerde Bulunan Asit Karışımı: Atranorin, evernik asit ve usnik asit gibi bileşikleri içerir.

• Tekil Koku Kimyasalları ve Ön Haptenler

• • Linalool ve Limonen: Bunlar prehaptenlerdir. Oksitlenmemiş formda tüketim ürünlerinde yaygın kullanılan koku kimyasallarıdır. Ancak hava maruziyeti ile oksitlenerek hidroperoksitlere (linalool- $7$-hidroperoksit, linalool-$6$-hidroperoksit; limonen-$1$-hidroperoksit, limonen-$2$-hidroperoksit) dönüşürler ve bu oksidasyon ürünleri temas alerjisine neden olan haptenlerdir. Oksitlenmiş formlarına karşı cilt temas alerjisi, koku karışımlarına ve BOP'a karşı olan oranlara göre yüksek bulunmuştur. En yüksek temas alerjisi yaygınlığı linalool'e aittir. Bunlara karşı alerjisi olan hastalarda, diğer kokulara ve kozmetikle ilgili alerjenlere karşı önemli eş zamanlı temas alerjileri saptanmıştır.

  • Hidroksiizoheksil $3$-Sikloheksen Karboksaldehit (HICC, Lyral): Koku maddesi değildir; koku karışımlarında emülgatör olarak kullanılır ve Parfüm Karışımı II'deki bileşenlerden biridir. $2008$ yılında yüksek oranda temas alerjisi olarak belirlendikten sonra AB ülkelerinde kullanımı yasaklanmıştır.

  • Benzil Alkol: Ürünlerde koruyucu olarak da kullanılır ve nadir olarak duyarlanmaya neden olur.

  • Benzil Salisilat: Esansiyel yağların, özellikle ylang-ylang yağının bir bileşenidir.

• Diğer Uçucu Yağlar ve İçerikleri

• • Ylang-Ylang Yağı (Cananga Yağı): Linalool, geraniol ve benzil benzoat dahil olmak üzere çeşitli koku bileşenlerini içerir.

  • Çay Ağacı Yağı: Uçucu bir yağ olması nedeniyle esas olarak terpinen-$4$-ol olmak üzere terpen maddelerinin bir karışımını içerir. Kısmen prehapten olarak etki edebilir, bu nedenle oksidasyon ürünleri daha alerjendir.

  • Yasemin Yağı: Benzil asetat, benzil benzoat, fitol ve linalool dahil olmak üzere çeşitli koku bileşikleri içeren uçucu bir yağdır.

  • Nane Yağı: Mentol, menthon, limonen, karvon, linalool ve linalil asetat gibi çeşitli koku bileşikleri içerir.

Yukarıda tanımlanan koku kimyasallarının çoğunluğu esansiyel yağlardır. Esansiyel yağlar çoğunlukla terpenleri içerir. Esansiyel yağlar, kozmetiklerde hoş kokuları için ve geleneksel tıbbi amaçlarla kullanılmaktadır. BOP, oakmoss, ylang-ylang (Cananga odorata) yağı, çay ağacı yağı, karanfil yağı, sandal ağacı yağı, nane yağı ve yasemin yağları gibi. Bunlar arasında ylang-ylang yağı son yıllarda temas alerjisinde ön plana çıkmaktadır.

Koku Cilt Alerjisinde Klinik Görünüm

Koku kimyasallarının temasından kaynaklanan alerjilerin temel klinik belirtisi, ciltte ve mukozada gelişen egzamadır.

Egzamanın Yerleşimi ve Yayılımı

Bu egzama, temas şekline ve yoğunluğuna bağlı olarak iki ana şekilde ortaya çıkabilir:

1. Lokalize (Sınırlı): Kimyasalın cilt ve mukoza ile doğrudan sadece temas ettiği alanlarla sınırlı kalabilir.

2. Genelleşmiş (Yaygın): Vücutta yaygın ve yoğun bir temas olduğunda genelleşmiş bir şekilde ortaya çıkabilir.

Yaş ve Cinsiyete Göre Farklılıklar

Koku kimyasallarına bağlı alerjiler, maruziyet süreleri ve kullanılan ürün türlerine göre yaş ve cinsiyete bağlı farklılıklar gösterir:

• Yaş ve Duyarlanma Süresi: Koku temas alerjilerinin sıklıkla daha ileri yaşlarda ortaya çıkması, koku kimyasallarına daha uzun süre maruz kalmaktan kaynaklanan bir duyarlanma ile ilişkilidir.

  • İleri yaş grubundaki hastalarda Evernia prunastri (Oakmoss) ve HICC en sık görülen koku kimyasallarıdır.

  • Buna karşın, linalool ve limonenin hidroperoksitlerine karşı temas alerjileri daha genç yaşlarda ve çocuklarda daha sık görülmektedir.

• Cinsiyet Farkı: Kadınlar, koku kimyasalları ile daha fazla temas ettikleri için erkeklere göre daha fazla koku temas alerjisi yaşamaktadırlar.

  • Kadınlarda özellikle sinnamal, sinnamil alkol, izoöjenol ve geraniol gibi kimyasallara karşı temas alerjileri görülür.

  • Erkeklerde ise Oakmoss ve kumarin koku temas alerjileri daha sıktır.