Kişisel hiyjen ve cilt bakım ürünleri "bitkisel içerikli doğal ürün" gurupları ile daha zenginleşti. İçeriklerinde aleo vera, zeytin yağı, yosunlar, papatya, at kestanesi, ısırgan otu... gibi bildiğimiz tüm bitkilerin ekstreleri görmekteyzi. Argan yağı ürün içeriklerinde en sık kullanılan bitkisel ürün. Argan yağı hakkında bilgilere geçmeden önce deri, derinin yaşlanma süreci ve sonuçları hakkında kısa hatırlatmalar;

• Deri esnek, dirençli ve yumuşak yapısı ile vücudumuzun dış kısmını örten en geniş yüzeye sahip doku kompleksi
• Vücudu fiziksel olarak koruyan, fizyolojik olarak düzenleyici, duysal bir oraganımız.
• Fizyolojik foksiyonları dışında estetik olarak değer verdiğimz bir vücut örtüsü
• Temel olarak dışarıdan içeriye doğru epidermis, dermis ve dermis altı dokulardan oluşmakta.
• Epidermis en dış yüzey olarak vücudun ilk savunma sistemini oluştruruken derinin nem içeriğininde korunmasından sorumlu.
• Dermis ise kolajen, elastin, hyaluronk asit gibi doku destek yapıları ile epidermisi destekerken yapısında dıysal sinirler, damarlar, ter,yağ ve kıllar gibi deri eklerini içermekte. 
• Dermal destek dokusu derinin elastikiyet ve direncini sağlamakta.
• Yaşlanma süreci; genetik kodlarımız ile belirlenen biyolojik yaşlanma ve çevsel kirler, güneş ve beslenmenin rol oyanadığı dışsal yaşlanma olarak 2 gurupta değerlendirilir. Neden ne olursa olsun yaşlanma kaçınılmaz bir süreçtir. Tüm vücut organlarımız  gibi derimizde yaşlanmakta ve yaşlanmanın değişimleri ortaya çıkmakta. 

Argan ağacı(Argania spinosa) Afrika kuzey-batı bölgesine(Fas) özgü endemik bir ağaç.  Bu coğrafyada yaşayan Berberi toplumu tarafından geleneksel yöntemler ile ağacın meyvesinden çıkan fındığının çekirdeğinden elde edilen argan yağı besin kaynağı olarak kullanılmakta(geleneksel olarak zeytin yağında olduğu gibi soğuk sıkım yapılır). Argan yağı bu toplum tarafından saç ve cilt bakımında hatta birçok cilt hastalıklarında halen kullanılmakta.  

 

Argan meyveleri kurutularak içerisindeki fındıkları çıkarılır, basit kırma ile çekirdekleri ayrılır, soğuk preslerden geçirilerek argan yağı elde edilmekte. Endemiik olması nedeni ile oldukça değerlidir ve renginde dolayı "sıvı altın" olarak tanımlanmakta.

Argan yağının elde edilmesi sırasında yan ürün olarak çıkan meyva posası ve çekirdek keki(küspesi) hayvan yemi olarak kullanılmakta. Ancak bu iki ürünün ve argan yağının güneşin yoğun olduğu bu coğrafyada Berberi toplumu tarafından güneşten korunma hatta cilt-saç bakımı için de kullanıldığını görmekteyiz. Bir ağacın meyvasının bu coğrafyada bu geniş kullanım alanları etnobotanik olarak yani insanların bitkisel kaynaklarla ilişkisine en güzel örneklerden birisini oluştrumakta. Geleneksel gözlemlere dayanan olumlu sonuçlar dikkatleri bu ekstreler üzerine yoğunlaştırmış. Dermokozmetik sektörü argan ağacı ekstreleri ve bunların ikincil ürünleri üzerinde çalışmaya başladığında birçok aktif maddeler bulunmuştur( polifenoller gibi).

Argan meyvasının kimyasal içeriği ile ilgili 2022 yılında yapılan bir bilimsel çalışmada( Molecular Docking,Tyrosinase, Collagenase, and Elastase Inhibition Activities of ArganBy-Products. Cosmetics 2022, 9, 24. doi.org/10.3390/cosmetics9010024 ); olgunlaşmış argan meyvesinde, kavrulmuş(30 dakika 110 C de ) ve kavrulmamış argan çekirdeklerinde ve bu çekirdeklerin  85 G de preslenerek elde edilen argan yağında, presleme sonrası elde edilen çekirdek ve meyva posası içeriğinde kimyasal içerikler analiz edilmiş. Bu analiz sonunda ;

Aşağıda listelenmiş 8 adet polifenol saptanmış. 

Epicatechin                                      Vanillic acid

p-hydroxybenzoic acid                     4-hydroxybenzyl alcohol

Hyperoside                                       Isoquercetin

Protocatechuic acid                         Gallic acid   

Polifenoller biyokimyasal moleküllere bağlanarak ligandlar oluşturmakta ve moleküllerin aktivasyonunu değiştirmekte. Polifenollerin dermatokozmetik olarak kullanım amaçları deride tirozinaz, kolejanaz ve elastaz gibi protein yapısındaki enzimlere bağlanarak bu enzimlerin aktivasyonlarını değiştirmektir.

Bu enzimler ve argan meyvesindeki polifenollerin etkileri

Tirozinaz enzimi

Bu enzim deride melaonosit hücrelerinde melanosom membranlarında yer almakta ve melanin pigment sentezinin düzenleyici enzimi. Melanin senteznin ilk basamağı tirozinin dopaquinone katalizini sağlayarak melanogenezisi başlatmakta. Bu enzim aktivasyonunu baskılamakta en güçlü ürün "Kojik asittir(95.18 ± 2.36 oranlarda)". Argan meyvesi polifenollerinin bu enzimi baskılama(200 µg/ml dozlarda) yüzdelerine bakıldığında  kojik asit değerini yaklalayamadığı, en yüksek değerin(argan ağacı meyvasından elde edilen posada en yüksek polifenolller olduğu için) % 60 nın çok altında kaldığı görülmekte. Özellikle argan yağı elde edildikten sonra kalan çekirdek posasında bu değer % 10 nun altına düşmekte.

Kolejenaz ve Elastaz enzimi

Dokularda hücreler arası en önemli destek dokusunu kolajen-elastin ve hücreler arası matrix proteinleri(hyaluroniks asit gibi) oluşturmakta. Bunlar dokunun destek yapıları ve dokuya, dolgunluk, direnç ve elastikiyet sağlamakta. Deride bulunan bu yapıların azalması biyolojik yaşlanma sürecini tanımlar. Deride kolajen ve elastinin azalmasında rol oyanyan enzimler kolejenaz ve elastazdır.

Kolejenaz enzim aktivasyonunu baskılamakta en güçlü ürün klorheksidindir(98.24 ± 1.97). Argan meyvesi polifenollerinin bu enzimi baskılama(200 µg/ml dozlarda) yüzdelerine bakıldığında  en yüksek değerin(argan ağacı meyvasından elde edilen posada en yüksek polifenolller olduğu için) % 60 nın çok altında kaldığı görülmekte. Argan yağı elde edildikten sonra kalan çekirdek posasında bu değer % 30 lara düşmekte. bunun dokuda etkinliği % 25 in altına kadar düşmekte. Argan meyvası posasının Berberi toplumu yarafından güneşten ve deri üzerindeki gümeşin olumsuz etkilerine karşı kullanılmasının olumlu etkileri bu enzimin basklılanması olabilir.  

Elastaz enzim aktivasyonunu baskılamakta en güçlü ürün elastrinaldir(99.96 ± 0.02). Argan meyvesi polifenollerinin bu enzimi baskılama(200 µg/ml dozlarda) yüzdelerine bakıldığında  en yüksek değerin(argan ağacı meyvasından elde edilen posada en yüksek polifenolller olduğu için) % 40 ın altında kaldığı görülmekte. Argan yağı elde edildikten sonra kalan çekirdek posasında bu değer % 20-1.5 arasında değişecek kadar düşmekte.

Yukarda tanımlanan bu enzimlerin dermatokozmatik içerikleri ile baskılanmasındaki amaç; yaşlanma sürecinin getirdiği kırşıklık, deri nitelik-nicelik azalmanın ve pigmentasyon düzensizliklerinin önlenmesi hatta giderilmesidir. Bu düşünce ile bakıldığında aşağıdaki sonuçlar çıkalarılabilir. 

• Argan meyvası ekstreleri içerinde en yüksek polifenol içerik meyva posasında bulunmakta( 55 mgeqAG/gDM). Argan çekidek posasında bu değerler çok düşmekte(3-10 mgeqAG/gDM). 
• Argan meyvesindeki polifenollerden hiperosid ve izokersetin  en yüksek etkinliğe sahip( tirozinaz, kollajenaz ve elastaz ienzim üzerindeki baskılayıcı etkileri). 
• Bu değerler yani tirozinaz, kollajenaz ve elastaz enzim üzerinde baskılayıcı etkileri argan meyvası içeriklerindeki polifenol ve flavanoid moleküllerin konsantrasyonları, yapısal değişkenlikleri ve kendi aralarında sinerjistik aktiviteleri dahil olmak üzere çeşitli parametrelere bağlı olarak değişebilmektedir.  

Argan bitkisi ekstreleriinin dermokozmetik ürünlerde kullanımı mutlaka denetlenmeli ve standartlar getirilmeidir( elde edilme yötemi ve ürün içeriisndeki çeşitlilikleri ve miktaraları igibi)