Onikolizis, tırnak plağının tırnağın uç ve/veya yanlardan tırnak yatağından ayrılmasıyla ortaya çıkan klinik durumdur.

Bu durum, ağrı veya yanma gibi şikayetlerle gelişerek semptomatik olabileceği gibi, herhangi bir belirti vermeden asemptomatik olarak da ortaya çıkabilmektedir.

Onikolizis Nedenleri

Onikolizis, nedenlerine göre iki ana gruba ayrılır:

Primer Onikolizis

Gelişiminde herhangi bir nedenin tanımlanamadığı onikolizislerdir. Sıklıkla kadınlarda ve erişkin yaşlarda görülmektedir.

Sekonder Onikolizis

Başka bir nedene bağlı olarak gelişen onikolizislerdir. Sekonder onikolizisin nedenleri şunlardır:

1. Sistemik Hastalıklara Bağlı Onikolizisler:

• Tiroid hastalıkları

• Sarı tırnak sendromu (Yellow Nail Syndrome)

• Akciğerde bronkojenik kanserler

• Multipl miyelom

• Skleroderma

• Anemiler

• Periferik damar hastalıkları

• Diyabet

2. Deri Hastalıklarına Bağlı Onikolizisler:

• Psoriasis ve psoriatik artrit

• Mantar hastalıkları (Onikomikoz)

• Reiter sendromu

• Hiperhidrozis (Aşırı terleme)

• Pemfigus vulgaris

• Pellagra

• Lepra

• Sifiliz

3. Lokal Nedenlere Bağlı Onikolizisler:

• Travmatik etkiler

• Lokal enfeksiyonlar (mantar, bakteriyel ve viral enfeksiyonlar)

• Kimyasallar (tırnak kozmetikleri, oje, aseton gibi; tırnak sertleştiricileri, protez tırnaklar)

4. UV Kaynaklı Onikolizisler ve İlaçlar:

• Porfiri

• Pseudoporfiri

• İlaçlara bağlı

Onikolizis, sekonder nedenler arasında yer alan sistemik hastalıkların bir ön belirtisi olabilmesi nedeniyle klinik açıdan önemlidir.

Onikolizis alanında tırnak plağı, tırnak yatağından ayrıldığı için opaklaşır ve aradaki hava nedeniyle beyaz görünür.

• Tırnak altında artmış keratinizasyon (deri döküntüsü) ile birlikte olduğunda, bu alan beyaz-sarı renkte görülür.

• Psoriasis gibi deri hastalıklarının tırnak tutulumunda, onikolizis boşluğunda seruma benzer sıvı glikoproteinler bulunduğunda alan sarımsı-pembe görünebilir.

Onikolizis sonrasında bu boşluğa çevresel kirler veya mesleki kimyasallar dolabilir ve farklı renklenmelere neden olabilir.

Ayrıca, onikolizis sonrası ikincil olarak mikroorganizmaların bu alanı istila etmesi (Candida spp., Pseudomonas vb.) zamanla renk bozulmasına yol açabilir. Örneğin, kandida enfeksiyonunda renk beyaz-sarı olabilir.

Onikolizis, tırnakta distalde (uç kısmında) yerleşim gösterebileceği gibi, tırnağın lateralinde (yan kenarında) da yerleşebilmektedir.

Onikoliziste Klinik Şiddet Skorlaması

Onikoliziste klinik şiddetine göre skorlama yapılmaktadır. Tırnak plağındaki ayrılmanın klinik şiddetine göre tırnak ucunda $1-2\text{ mm}$ yerleşim Evre I olarak skorlanırken, Evre V'te tırnağın tamamen ayrılması (total yerleşim) olarak değerlendirilmektedir.

Semptomlar ve Görünüm

Onikoliziste tırnakta enflamasyon varsa hafif ağrı yapabilir; bu dönem dışında genellikle asemptomatiktir. Ancak görsel görüntüyü olumsuz etkilediği gibi, günlük el ve tırnak aktivitelerini de kısıtlayabilir.

Gelişim Süreci

• Foto-onikolizis (ilaçların veya bazı kimyasalların UV ışığı ile yaptığı onikolizis) gibi durumlarda kliniğin ortaya çıkma süreci diğer nedenlere göre daha hızlı gelişmektedir.

• Onikolizis sıklıkla basit bir mekanik travma ile başlar; daha sonra ikincil enfeksiyonlar ve travmalar bu boşluğun daha da büyümesine neden olur.

Travma Örnekleri

El tırnaklarında fiziksel travmalar şunlar olabilir:

• Tırnaklar ile fazla oynanması,

• Tırnak ucu ve altlarının aşırı temizlenmesi,

• Tırnak uçlarının fiziksel olarak sert yüzeylere takılması,

• Bir müzik enstrümanı kullanımı sırasında tırnak serbest kenarlarının sık tekrarlayan travmaları.

Kimyasal travmalar ise sabunlar, yoğun temizleyiciler, tırnak kozmetikleri (aseton, oje gibi) ve meyve-sebze asidik içerikleri olarak örneklendirilebilir.

Ayak tırnaklarında onikolizis nedenleri arasında şunlar düşünülmektedir:

• Ortopedik ve ergonomik olmayan ayakkabı kullanımı,

• Futbol oynama veya bale gibi travmatik süreçler,

• Ayak tırnaklarının uzun bırakılması.

Kronikleşme Riski

Eğer onikolizis uzun süre tedavisiz kalırsa, tırnak yatağı epitelize olabilir (tırnak yatağının kaybolması). Bu durum, onikolizisin klinik olarak tedavilere cevapsız kalmasına ve kalıcı onikoliz gelişmesine neden olmaktadır.

Onikolizis Tedavisi

Onikolizis tedavisinde ilk adım, onu oluşturan veya şiddetlendiren nedenlerin saptanarak ortadan kaldırılmasıdır (eliminasyon).

1. Korunma ve Travmanın Önlenmesi

Tırnakların travmatik süreçleri en aza indirilmelidir:

• Tırnakların su, iritan ve alerjenlerle temasının azaltılması.

• Tırnak altlarının aşırı temizlenmesinden kaçınılması.

• Eller için pamuk astarlı vinil eldiven kullanılması.

• Tırnakların kısa kesilmesi.

• Sıkı ve dar ayakkabı giyilmesinin önlenmesi.

• Tırnak kozmetikleri ve protez tırnak kullanımının engellenmesi (en az 3 ay).

• Mümkünse, onikolizis alanının tırnak makası ile kesilmesi ve bu işlemin iki haftada bir tekrarlanması.

2. Spesifik ve Kombine Tedaviler

Onikolizise neden olan duruma spesifik tedaviler başlanmalıdır (örneğin, Candida ya da Pseudomonas enfeksiyonuna yönelik özel tedaviler).

• Pseudomonas'a Karşı Korunma: Koruyucu amaçla sodyum hipoklorit veya %2'lik asetik asit solüsyonu günde iki defa, bir damla olarak tırnak ve çevresine kullanılabilir.

• Topikal Antiseptikler: İkincil enfeksiyonlara karşı topikal antiseptik solüsyonlar (%2–4 kloroform içerisinde timol gibi) kullanılabilir.

3. Sıklıkla Uygulanan Tedavi Protokolü

Onikoliziste sıklıkla uygulanan tedavi protokolü, kombinasyon krem kullanımıdır:

• Bir antibakteriyel krem (mupirosin ya da gentamisin)

• Orta potent bir kortizon (mometason gibi)

• Bir antifungal (klotrimazol gibi)

Bu karışımın günde iki defa sürülmesi ve 2-3 günde bir tırnakların kesilmesi tavsiye edilir. Klinik düzelme genellikle 2-6 ay içerisinde sağlanmaktadır.