Çok hızlı değişen moda ve sosyal medya trendleri, güzellik ve çekicilik algısında bacakları reklamların bir metası olarak daha ön plana çıkarmaya başladı; araba reklamlarında baştan çıkarıcı kadın bacakları, çikolata reklamlarında kaslı, atletik erkek bacakları gibi. Bu nedenle son yıllarda kadın ve erkekler için estetik algıda yüz ve vücuda göre geri planda kalan bacaklar daha fazla önemsenmeye başladı. Ayrıca medya odaklı eğilimler, vücutlarında mükemmelliği arayan kişilerde daha fazla estetik uygulama yaptırma arayışına yol açmaktadır. Son yıllarda ayak bilekleri, uyluk ve bacakların inceltilmesi amacıyla yapılan liposakşınlar, lazer lipolizler, baldırın incelmesi için botulinum toksin uygulamaları, bacaklara protez, dolgu ve yağ enjeksiyonları gibi uygulamalar tercih edilmektedir.

Tüm bunlarla birlikte, sorular da artmaya başladı; ideal bacak estetik ölçüleri nelerdir, estetik olarak ideal ve çekici bacak ne demektir, ideal bacak uzunluğu nedir, güzel ve çekici bacak algısında baldır ve ayak bilekleri ölçüleri ne olmalıdır, baldırın kaslı ve dolgun olması estetik algıda çekici mi yoksa itici mi? Estetik olarak normal, ideal ve çekici algımızda ortak bir modele sahip olmak, analizlerde farkların karşılaştırılması için son derece önemlidir. Böylece estetik olarak ideale yaklaşılabilir, yapılan estetik uygulamaların sonuçları değerlendirilebilir. Estetik analizlerde yüz için normlar, ideal ve ortalama modeller, güzel ve çekicilik tanımlamaları iyi çalışıldığı için benzer soruları cevaplamak daha kolaydır. Buna karşın alt ekstremitelerin antropometrik çalışmaları maalesef yetersizdir; estetiğine dönük elimizde ideal modeller yok. Burada alt ekstremiteler için yüz kadar detaylı olmayan estetik analizlerden bahsedilebilecek; uzunluklar, genişlikler, oranlar ve şekilsel normaller gibi.

Gövdenin, kalçaların altında yer alan alt ekstremiteler yerine sıklıkla bacak tanımını kullanırız. Oysa bacaklar, alt ekstremitelerin bir bölümünü tanımlar. Kalça alt sınırından ayak tabanına kadar uzanan alt ekstremiteler, diz kapağı arka kısmı olan popliteal alan ve ayak bileğinden üçe ayrılarak;

• Uyluk; kalça ile "popliteal orta hat" arasında kalan alan.
• Bacak; popliteal orta hat ile ayak bileğinin dış malleolü arasında kalan alan, bacağın arka kısmı baldır olarak tanımlanmaktadır.
• Ayak; ayak bileğinin dış kısmında bulunan l"ateral malleolus" alanında kalan alan olarak tanımlanmaktadır.

İnsan morfolojisi çalışmaları (ırkçı geçmişini bir kenara bırakarak) vücudun boyut, oranları ve şeklinin daha iyi anlaşılmasını sağlarken, sonuçları biyomedikal, sosyal ve estetik alanlarda kullanmamıza olanaklar sunmaktadır. Özellikle alt ekstremitelerin ve bacakların uzunluğunun vücudun toplam uzunluğuna oranları, insan ırkları arasında coğrafi, sosyal ve etnik farklılıkları ortaya koymaktadır. Ayrıca bu oranlar, fiziksel büyüme döneminde beslenme durumunu ve genel sağlığı tanımlaması açısından da önemlidir. Literatürel incelemelere bakıldığında, insan boyunda iskelet orantısızlığı, özellikle kısa bacakların yetişkinlerde hiperkolesterolemi, bozulmuş glikoz ve insülin regülasyonu, artan sistolik kan basıncı ve koroner kalp hastalığı için daha büyük risk olduğuna dair iyi kanıtlar olduğu gösterilmektedir. Buna karşın, bazı kanserler ise nispeten uzun bacaklarla ilişkilidir. Doğum öncesi ve sonrası yetersiz beslenme ve hastalıklar, yetişkin dönemde kısa bacaklara neden olur. Erken yaşta yetersiz beslenme ve hastalık, bacak uzunluğunu toplam boyuta göre azaltmakla kalmaz, aynı zamanda insan fizyolojisini bozuk metabolizmalı bir fenotipe doğru değiştirebilir. Bu nedenle, bacakların uzunluğu güzellik algımızın dışında sağlık için bir öneme sahiptir.

Alt ekstermitelerin anatomik uzunluğu uyluk kemiği femur uzunluğu + bacak kemiği tibianın uzunluğu + ayaklarda tibia-talus ekleminden yere kadar olan yüksekliğin toplamıdır. Ancak yaşayan bir insanda anatomik bu uzunluğun belirlenmesi kemikler üzrinden zordur.  Alternatif olarak "alt ekstremite uzunluğu" olarak ayakta duran bir insanda iliak yükseklik yada subiskial bacak uzunluğu gibi ölçülmesi daha kolay yöntemler ile tanımlanır. Alt ekstermitelerin uzunlukları tanımlanırken boy ile oranlarına bakılmaktadır. Alt ekstremite, uyluk, bacak ve ayak yükseklikleri ırklara, yaşa ve cinsiyete göre anlamlı düzeyde değişkenlik göstermektedir. Boydaki değişimler tamamen alt ekstremite yüksekliğinden kaynaklanmaktadır.

Alt ekstremite ve alt alanlarında çevresel ölçümler yapılarak oranlarına bakılmaktadır.

Alt ekstremitelerin ekseni ve eksenin yönü estetik görünümünden son derece önemlidir. Buda alt ekstremitelerin mekanik aksı ile ilişkilidir. Alt ekstremitelerin mekanik aksı femur başı, diz eklem orta noktası ve ayak bileği eklem orta nokası arasında düz olarak uzanmalıdır. Bu aks ile orta dik hat arasında(vertikal hat) normalde 3 derecelik bir açılanma bulunmaktadır. Üstte femur kemiğinin gövde aksı ile alt ekstremitelerin mekanik aksı arasında 6 derecelik bir açılanma bulunmaktadır. Bu düşük açılanma alt ekstremitelerin kalçadan ayaklara kadar kusursuz olarak düz görünmesini sağlamakta. 

Estetik olarak güzel ve çekici alt ekstremiteler için ilk normumuz düz olmalarıdır. Çekici alt ektsremite uyluktan itibaren ayaklara kadar düz bir hat üzerinde süreklilik göstermelidir. Alt ekstremitelerin düz eksenden sapmaları, güzellik algımızı uyluk ve bacaklarda da değiştirmektedir. Muhtemelen uzun, düz ve ince bacakların özellikle çekici olarak kabul edilmesinin nedenlerinden biri de budur. Femoral aks ile bacağın mekanik askı arasındaki açılanma, bacakların şeklini belirlemektedir. Açı azaldıkça bacaklar arasındaki açıklık artmakta (O şeklinde bacaklar, genu varum) iken, açı arttıkça bacaklar arası mesafe azalmaktadır (X şeklinde bacaklar, genu valgum).

Bacakların estetik analizi 

Antropometrik ölçümlerde bacak uzunluğu, boy uzunluğunun %26.3 kadardır. Yani bacak uzunluğu, vücut uzunluğunun 1/4'ü kadar olmalıdır. Antropometrik ve estetik ölçümler, hastanın ayakları açık ve bitişik olarak ayakta dik dururken yapılmaktadır. Bu pozisyonlarda ön, arka ve yan fotoğrafları alınarak fotometrik ölçümler de yapılabilmektedir.

 

Femoral aks ile bacağın mekanik askı arasındaki açılanma, bacakların şeklini belirlemektedir. Bu problemler, ideal yükseklik ve ölçülerde bir alt ekstremitede bacağın estetik olarak olumsuz görünmesine neden olmaktadır. Aşağıdaki soldaki fotoğrafta ideal bacak ölçülerine ve femoral aks açılanmasına sahip bir kadın bacağı görülürken, sağdaki fotoğrafta ideal bacak ölçülerine sahip ancak femoral aks açılanması genu varum; 0 şeklinde olan hastada bacakların estetik olarak güzel ve çekici olmayan yapısı görülmektedir.

 

Bu tür bacağın estetik problemlerinin klinik şiddetine göre ortopedik cerrahi işlemler gerekebilmektedir. Hafif olgularda bacakların estetik olarak tekrar şekillendirilmesi için liposakşın ve mikro yağ transferleri yapılabilmektedir.

 

Estetik ve çekici bir bacak incelenirken, bacaklara ön, arka ile yandan bakıldığında belli anatomik alanlarda konkav (iç bükey), konveks (dış bükey) ve düz alanlar görmekteyiz. Bacaklara ön ya da arkadan bakıldığında, aşağıdaki resimde sarı renkle gösterildiği gibi konkav, kırmızı renkle gösterildiği gibi konveks alanlar görülmektedir. Estetik olarak güzel ve çekici bacakların iç kısmında, diz kapağında hafif bir konkavlığın baldır orta hattında kıza ve daha belirgin bir konvekslikle devam ettiği, aşağıda daha belirgin uzun bir konkav alan ile ayak bileğinde sonlandığını görmekteyiz. Bacakların dış kısmında ise dizden başlayan konveks alan daha uzun, yumuşak bir seyir izlemekte ve aşağıda kısa, yumuşak bir konkavlık ile ayak bileğinde devam etmektedir. Aynı bacakta iç ve dış konveks yapıları temelde asimetrik olmalıdır. Ancak her iki bacakta iç ya da dış konveks yapılar simetrik olmalıdır.

Estetik ve çekici bacaklara yandan bakıldığında, önde düz bir alan, arkada uzun, hafif konveks bir alan ile onun altında yumuşak bir konveks alan görülmektedir.

Bacak estetiğinde tüm dikkatler baldır ve ayak bileği üzerine odaklanmış durumda. Kadınlar arasında baldırın çok kalın olması ya da ince olması, baldırın kaslı görünümü, sağ ve sol baldırda asimetrik görünüm en sık şikayet edilen problemler arasında yer almakta. Aynı şekilde bileğin çok ince ya da kalın olması bir diğer problem olarak algılanmaktadır. Bazı durumlarda bu problemler kadınların öz güvenlerini ve sosyal ilişkilerini azaltmakta, hatta giysi tercihlerini değiştirmektedir (uzun etek ve pantolon tercih edilmesi gibi).

Bacaklar 3 boyutlu bir silindir olarak düşünülmelidir. Bu silindirin volüm yapısı kemikler, yağ dokusu ve kaslar tarafından oluşturulmaktadır. Kemiklerin bacakların şeklinin belirlenmesindeki öneminden yukarıda az da olsa bahsedilmiştir. Bacak arka kas grubu olan soleus ve gastrocnemius kasları, baldırın volümünde önemli bir görev almaktadır. Bu kasların yapısı, baldırın daha kalın, hatta kaslı ya da ince görünmesine neden olmaktadır. Yağ dokusu bacaklarda doğru yerde ve doğru miktarda bulunduğunda (tüm vücutta olduğu gibi), bacağın volüm ve dış konturunda estetik olarak önemli bir yer tutmaktadır. Yağ dokusunun bacakta en fazla sorun olarak algılandığı anatomik bölge, bacak alt kısmı ve ayak bileğidir.

Bacak estetiğinde ideal bacak ölçülerini matematiksel olarak tanımlamak zor. Ancak genel boy uzunluğundan yola çıkılarak ideal bacak uzunluğu, bacağın arka ve yandan genişlik ve çevre ölçülerinde standartlar çıkarılmıştır. Bu standartların belirlenmesinde diz arkası-popliteal bölge deri katlantısı ile topuk arasında tanımlanan bacak arka yüzü olan baldır 4'e ayrılmakta (toplam bacak uzunluğu). Bu ayrımda bacak uzunluğu hesaplanır, bunun tam orta noktası belirlenir. Bunun üst ve altında yer alan bacak kısımları tekrar eşit iki parçaya bölünmektedir. Böylece toplam bacak uzunluğu eşit 4 parçaya ayrılmaktadır. Bunlar yukarıdan aşağıya doğru sırasıyla

• Üst Baldır Alanı
• Alt Baldır Alanı
• Geçiş Alanı
• Ayak Bilek Alanı

Sonra bacak arkadan ve önden değerlendirmede her bir bacak için 5 ölçüm yapılmakta;

• Bacak uzunluğu
• Bacağın en geniş olduğu alanda maksimum genişlik ve çevre ölçüsü
• Üst -Alt baldır sınırında genişlik ölçüsü ve çevresi
• Bacak orta noktasında(alt baldır-geçiş alanı sınırında) genişlik ölçüsü ve çevresi
• Bacak altında genişlik ölçüsü; geçiş alanı-bilek alanı sınırında genişlik ölçüsü ve çevresi

Farklı ırklarda ve kadınlarda yapılan çalışmalarda estetik ve çekici görünen bacalarda bu ölçümlerin sonuçları aşağıda listelenmiştir.

Bacağın arkadan değerlendirilmesinde

• Bacağın maksimum genişliği üst-alt baldır sınır genişliğinin tam üzerinde yada hafif altında yer almakta
• Bacak alt genişliği bacak maksimum genişliğinin ortalama % 50 si kadardır( 45-52%).
• Bacak orta noktası genişliği ise (Bacak alt genişliği + Bacak maksimum genişliği) / 2 olarak belirlenmiştir.

Bacağın yandan değerlendirilmsi

• Bacağın maksimum genişliği üst-alt baldrı sınır genişliğinin tam üzerindedir.
• Bacak alt genişliği bacak maksimum genişliğinin ortalama % 70'i kadardır( % 65-73).
• Bacak orta noktası genişliği ise (Bacak alt genişliği + Bacak maksimum genişliği) / 2 olarak belirlenmiştir.

Uylukların estetik analizi 

Alt ekstremite bölgesinde kozmetik prosedürler ve estetik ilgi arttıkça, uyluklar idealize edilen vücut estetiğinin önemli bir alanı olarak ortaya çıkmaktadır. Kalça ile olan komşuluğu, uyluğun yapısını, dış konturlarını ve alt ekstremitelerdeki oranlarını estetik olarak güzel ve çekici vücut algımızda önemli bir rol oynamasını sağlamaktadır. Ancak bacak estetik analizindeki zorluklar, uyluklar için de geçerlidir. Uyluklar içinde antropometrik çalışmalar maalesef yetersizdir; estetiğine dönük elimizde ideal modeller yok. Burada yine sadece uzunluklar, genişlikler, oranlar ve şekilsel normallerden bahsedilecektir.

Ergenliğin hormonsal süreci ile birlikte kadın ve erkeklerde cinsel dimorfizmden kaynaklanan vücutta farklı bir deri altı yağlanma başlamaktadır. Kadınlarda genellikle jinoid, kadınsı vücut bölgelerinde yağ dokusunda artışlar olmaktadır; özellikle uyluklarda, göğüste ve kalçalarda. Kadınların hemen hemen büyük bir kısmında bu yağlanma, ödemle birlikte selülit olarak adlandırılan (fibrosklerotik pannikülopati) olumsuz görüntüye neden olmaktadır. Selülit, özellikle kadınların arka-yan uyluklarında ve kalçalarında ortaya çıkmaktadır. Klinik olarak cilt yüzeyinde "portakal kabuğu" görünümünden ciddi düzensizliklere kadar değişen estetik problemlere neden olmaktadır. Uyluk bölgesi, yaşsal özellikler ve kiloya bağlı olarak vücudun genel yapısına göre genişlemiş veya zayıf görünebilmektedir. Ayakta dururken uylukların silüetinde görsel problemler oluştururken, yürürken sürtünmeye ya da aşırı geniş bacak arası açıklığına, kütük benzeri bir uyluk yapısına neden olmakta ve giysilerle uyumu etkilemektedir. Bu sorunlar genellikle hastanın yaşam kalitesini ve özbenlik algısını olumsuz etkilemektedir. Obezite ve hareketsiz bir yaşam tarzı, kadın ve erkekte benzer uyluk sorunlarına neden olmakta, uyluğun silüetini ve vücut konturlarını olumsuz etkilemektedir.

Estetik olarak ideal ve çekici uyluk tanımı, bacakta olduğu gibi uyluk bölgesinin anatomik kriterlerine; boyutuna, şekline ve konturuna göre yapılabilmektedir. Uyluğun ön, arka ve profilden ölçümleri yapılmaktadır. Ölçümler metrik olarak yapılabileceği gibi fotogrametri ile fotoğraf üzerinden de gerçekleştirilebilmektedir. Bu ölçümler ile uyluğun estetik profili ve simetrisi değerlendirilmektedir.

Uyluk estetiği ve estetik analizi üzerine yapılan mevcut araştırmalar, kadın ve erkekte uylukta üç temel belirleyici üzerinde odaklanmakta; önden uyluğun dikey uzunluğu ve genişlikleri ile bunların oranları, profilden uyluğun üst ve alt genişlikleri ve oranları, arkadan uyluğun üst ve alt genişlikleri ile oranlarına yoğunlaşmıştır.

Uyluğun önden değerlendirilmesinde, uyluğun dikey uzunluğu ile üst ve alt uyluk genişlikleri ve bu genişlikler arasında ölçülen genişlikler oranlanarak, oran değerlerine göre uyluk tipleri tanımlanmıştır. Önden uyluğun değerlendirilmesinde, uyluğun dikey uzunluğu / uyluğun 1/3 üst genişliği ve uyluğun dikey uzunluğu / uyluğun 1/3 alt genişliği oranlarının 0,3-0,4 aralığında olmasının daha estetik ve çekici bir uyluk görselliği sağladığı gösterilmiştir. Profilden değerlendirmede ise kalça projeksiyonu / uyluk-kalça birleşke genişliği oranlarının ideal olarak 0,86 ile 0,90 arasında olması gerektiği düşünülmektedir. Arkadan uyluğun değerlendirilmesinde ise üst genişlik / alt genişlik oranlarının tercih edilen estetik sonuçlar için 0,96 ile 1,00 arasında olması istenmektedir.

Uyluğun arka ve profil değerlendirilmesinde oluşan posterior uyluk açısı ve profil uyluk açısı ölçümleri yapılmaktadır. Profil uyluk açısı kadınlarda 166 ± 2.8 derece iken erkeklerde 168 ± 3.9 dereceler ölçülmektedir. Sağ ve sol uyluk profil açıları arasında da farklar saptanmıştır. Aktif kullanılan sağ uylukta 165 ± 3.8 iken sol uylukta 167 ± 2.8 dereceler saptanmıştır. Posterior uyluk açısı kadınlarda 166 ± 2.8 derece iken erkeklerde 170 ± 3.4 dereceler ölçülmektedir. Sağ ve sol uyluk profil açıları arasında da farklar saptanmıştır. Aktif kullanılan sağ uylukta 167 ± 4.2 iken sol uylukta 167 ± 3.8 dereceler saptanmıştır.