Cilt altı yağ dokusu vücut ve yüz konturlarının belirlenmesini sağlamaktadır. Normal vücut ağırlığımızın erkeklerde %15′i, kadınlarda %30′unu vücut toplam yağ dokusu oluşturmaktadır. Vücut toplam yağ dokusunun %50-55′i cilt altı yağ dokusudur. Cilt altı yağ dokusunu sarı – beyaz yağ dokusu yapmaktadır. Yağın yağ dokusunda trigliserid olarak depolanması aslında cilt altı ve iç organ çevresinde olmakta ancak vücut ve yüz dış hatlar ve konturlarını cilt altı yağ dokusu belirlemektedir.

Deri altı yağ dokusu vücut alanına, yaşa ve cinsiyete göre kalınlığı bir kaç mm'den başlayarak değişebilmektedir. Özellikle yanak, meme, kalça, uyluk, el içi ve ayak tabanında daha kalındır. Göz kapakları, burun üstü, dudaklar ve labia minorada daha incedir. Sünnet derisinde ise deri altı yağ dokusu yoktur. Karın, kalça, uyluk, diz kapakları ve çene altı gibi alanlarda ise paketler halinde bulunmakta ve oldukça kalındır.

Uyluk iç kısmında bulunan beyaz yağ dokusunda kök hücrelerin bulundukları gösterilmiştir.

Yeni doğanda ve çocuklara deri altı yağ dokusu vücudun tamamında kesintiye uğramadan aynı kalınlıkta devam etmektedir. Buna “panniculus adiposus” denilmektedir. Yaşla birlikte özellikle ergenlik döneminde bazı deri altı yağ dokusu incelirken bazı vücut alanlarında cilt yağ dokusu kalınlaşmaktadır. Bu değişim ergenlik döneminde cinsiyet ile daha belirgin olmakta yağ dokusu vücudun belli bölgelerinde artmakta cinsiyete özgü yağlanmayı ve vücut hatlarını yapmaktadır.

Deri altı yağ dokusu derin ve yüzeysel olmak üzere 2 tabakadan oluşmaktadır. Yüzeysel yağ tabakası alt dokulardan deriye uzanan fibröz bantlarla ayrılmış küçük yoğun paketlerden oluşmaktadır. Derin yağ tabakası ise daha gevşek, daha az fibröz bantlarla bölünmüş büyük paketlerden oluşmaktadır.

Yüzeysel yağ dokusu ise damarsal yapı açısından çok zengindir ve ‘cellulite’ oluşumunu sağlamaktadır. Bu metabolizma ile değişmekte kilo alımı ile artıp azalabilmektedir.

Yüzeysel yağ dokusu kadın ve erkekte farklı anatomik özelliklere sahiptir. Deri altı yağ dokusunda yağ hücreleri arasındaki bağ dokusu kadınlarda deriye daha dik yerleşirken erkeklerde çapraz bağlar oluşturmaktadır. Bu nedenle erkeklerde sellülit oluşmamaktadır.

Derin yağ dokusunun dağılımını genetik yapı belirlemektedir. Diyet ve egzersiz ile çok zor azalmaktadır. Deri yağ dokusu bazı anatomik alanlarda çevre dokulardan iyi ayrılmışlardır ve vücudun şeklini belirlemektedirler.

Beyaz – sarı yağ hücreleri yapısal olarak 3 e ayrılmaktadır.

1. Depolayıcı yağ hücreleri
2. Yapısal yağ hücreleri
3. Fibröz yağ hücreleri.

Bu hücrelerin vücudun farklı yerlerinde farklı yoğunluklarda olduğu bilinmektedir. Örneğin, depolayıcı yağ hücreleri özellikle karın bölgesinde göbek çevresinde bulunmaktadır. Bu alanlarda yağ hücreleri sıkıca paketlenmiştir ve paketler arasında az sayıda kollajenden oluşan zayıf fibröz bağlar ile az sayıda damar bulunmaktadır. Bu alanlarda derin yağ dokusu daha fibröz bantlarla ayrılmıştır. Yapısal beyaz yağ hücreleri ise kollarda ve kalçada bulunmaktadır. Yapıları iyi sıkı kollajen bağlarla sarılmış ve dokularında yoğun damar yapılar bulunmaktadır. Buna karşın diz ve uyluk iç ve dış kısmında yağ dokusu daha gevşek bir bağ dokusundan oluşmaktadır. Fibröz yağ dokusu ise mekanik stres altında olan yerlerde görülmektedir. Yağ hücreleri arasında yoğun fibröz bantlar bulunmaktadır.

Vücudun Yağ Dokusu ile Şekillenmesini Etkileyen Faktörler

Cinsiyet

Vücuttaki yağların çeşitlerinin depolanması cinsiyete göre de değişmektedir. Yağ dokusunun dağılımı vücut üst kısımlarında ise buna erkek tipi yağlanma, android tip yağlanma, merkezi yağlanma, üst vücut segment yağlanması ya da elma tip yağlanma tanımlamaları kullanılmaktadır. Erkeklerde özellikle boyun bölgesinde 7 boyun omurgasında, deltoid ve triceps kası üzerinde, lumbosacral alanda ve kalçada yağlanma artmakta. Yağ dokusunun dağılımı vücut alt kısımlarında ise buna kadın tipi yağlanma, ginoid tip yağlanma, alt vücut segment yağlanması ya da armut tip yağlanma tanımlamaları kullanılmaktadır. Kadınlarda özellikle boyunun ön kısmında, göğüste, kalçada ve epitrochanteric alanda uyluk ön kısmında yağlanma artışı olmaktadır. Diyetteki mistearik asit içerikli yağlar erkeklerde iç organlarda, satüre yağ asitleri kadınlarda omental anatomik alanlarda depolanmaktadır.

Genetik

Asıl faktör genetik yapıdır. Aynı cinsiyette aile bireylerinde aynı tip yağlanma olmaktadır.

Yaşlanma

Yaş yağlanma alanlarını etkilemektedir. Yaşlanma ile birlikte her iki cinsde de deri altı yağ dokusu azalmakta iç organ yağ dokusu artmaktadır. Örneğin vücut altında yağlanması olan kadınlarda menopoz sonrası vücut üst kısmında yağlanma olmaktadır. Bunda özellikle lipogeneziste etkili olan LPL aktivitesinin vücut alt kısmında azalmasına bağlıdır. Yaşlanma ile birlikte yağlar ektopik organlarda kemik iliği, kas, karaciğer gibi birikmektedir. Yaşlanma ile birlikte yağ metabolizması hastalıkları daha fazla ortaya çıkmaktadır. Bunda büyüme hormonu /insülin benzeri büyüme faktörü 1 eksikliği suçlanmaktadır.

Kilo Artışı - Obezite

Kilo artışı obezite sıklıkla vücut üst kısmında yağlanma artışına neden olmaktadır. Kilo artışı yani obezite ile vücut yağ oranı ve deri altı yağ dokusu artmaktadır. Aşağıdaki resimde solda 115 kg obez hastada deri altı yağ dokusu artışı, sağda ise 55 kg ideal kiloda olan kişide deri altı yağ dokusu görülmektedir. Obez bir kişide toplam vücut yağı 100 kg olabilmektedir. 1 yağ hücresi 0.2 ve 1.4 mcg dır. Vücudumuzda 20 kg yağ olduğunu düşünür isek 33 milyar yağ hücresi olmalıdır.

Obezitede yağ hücrelerinin sayı ve boyutları artmaktadır. Yağ hücre sayısının boyut aynı kalacak ya da boyutları da artacak şekilde artışına hiperplasti, sadece yağ hücre boyutlarının artışına ise hipertrofi denilmektedir. Obezite yağ dokusunda hücre boyutlarında artış aynı alanda yağ dokusunda değişmektedir. Hatta deri altı yağ dokusunun yüzeysel ve derin olmasına göre de değişebilmektedir. Obez kişilerde hücre sayısı ya da boyutundaki artış farklı olabilmektedir. Bu farklılık deri altı yağ dokusunun yüzeysel ya da derin olmasına, ve boyutlarına, obezitenin başlangıç yaşına göre değişmektedir. Yaşına, süresine, beslenme ile alınan yağ asitlerine ve cinsiyete bağlı olarak değişebilmektedir. Örneğin hiperplastik yağ hücreleri artışının olduğu obezite erken yaşta gelişen obezitede, hipertrofik yağ hücreleri ise geç başlayan obezitede görülmektedir. Yağ dokusunda hiperplasti erkek çocukluk ve 9-13 yaşlarda şekillenmektedir.

Yapılan çalışmalarda ilginç bir gözlem ise; kilo fazlalığı olan kişilerde vücut toplam yağ oranı artarken vücut üst kısmındaki yağ dokusunda yağ hücrelerinin büyüdükleri gözlenmiştir. Buna karşın vücut alt kısmındaki yağ dokusunda hücre sayılarında artış olduğu gözlenmiştir. Örneğin bacaklarda 1.2 kg yağ dokusu artışı 2.6 milyar yeni yağ dokusu hücresi anlamına gelmektedir. Daha ilginç gözlem kilo verilse bile bu artan yağ hücreleri kaybolmamaktadır. Bu yeni hücreler çocukların vücut gelişiminde yeni gelişen yağ hücrelerine preadipositlere benzemektedir.

Kilo verme sırasında yağ dokusunda adipositler içerisinde yağ azalırken adiposity sayısında azalma

Yer Çekimi

Deri esnekliğinin azalması ve yer çekimi etkisi ile deri altı yağ dokusu anatomik yerinde sarkmalara neden olabilmektedir. Çene altında deri altı yağ dokusunun zamanla sarkarak gıdıyı oluşturması gibi. Yüzün yaşlanma sürecinde yüz derisi altında yağ dokusu belli alanlarda azalmakta (yanakların dolgunluğunun kaybolması gibi) bazı alanlarda artmaktadır (çene ve göz altlarında olduğu gibi) yer çekimi ile aşağı ve içe doğru yer değiştirmektedir.

Yağ Metabolizma Hastalıkları

Yiyeceklerin içerisinde yağlar deri altı ve organlar çevresinde depolanmaktadır. Bu tüm ömür boyu sürmektedir. Örneğin erişkin bir kadında karın çevresinde 4 cm'lik bir genişleme 9 yılda olmaktadır. Bu sürecin dışında yağ dokusu belli alanlarda ve beklenmedik alanlarda depolanabilmektedir.