Terleme vücut ısı düzenlemesinin fizyolojik parçası. Aşırı terlemenin (hiperhidroz) toplumda görülme oranları % 17.9 (her 5 kişiden birisi), ve bu şikayetler ile sağlık kuruluşlarına başvuranların % 10.2. Hiperhidrozun el, ayak, koltuk altı, genital alan ve başa yerleşen lokal formu olabildiği gibi tüm vücutta görülen genel formu da görülebilmektedir. Hiperhidrozların sistemik bir nedene bağlı olmadan ortaya çıkan primer formu ve başka bir nedene bağlı olarak gelişebilen ikincil, sekonder formu bulunmaktadır. Primer formun otosomal dominant ve genetik geçişli olduğunu biliyoruz (incomplete penetrance özelliği ile). Bu nedenle fokal hiperhidroziste %65-31.5 oranlarında ailesel yatkınlık gözlenmekte. El ve ayak aşırı terlemeleri, bölgesel hiperhidroz grubunun en sıklıkla görülen klinik formudur. Terlemenin fizyolojik vücut ısı regülasyonundan bağımsız olarak el ve/veya ayakta aşırı terleme ortaya çıkmaktadır. El ve ayakta hafif ıslaklık hissinden yoğun ter damlamasına kadar değişen klinik şiddetlerde ortaya çıkabilmektedir. Ellerde aşırı terleme parmakların ve elin kavrama yeteneğini olumsuz etkilemektedir. Kalem, kağıt tutulmasını güçleştirmesi akademik başarıyı olumsuz etkilemektedir. El terlemesi temas edilen tüm yüzeylerde, özellikle metallerde, korozyona ve elektronik aletlerde (cep telefonu ve tablet gibi) çabuk bozulmalara yol açmaktadır. El terlemesi egzamaların ve alerjik reaksiyonların daha kolay gelişmesini kolaylaştırmaktadır. Ayak terlemesi ayakların kolay kirlenmesi ile sandalet gibi açık ayakkabı giyilmesini ve kayma etkisi ile topuklu ayakkabı giyilmesini kısıtlamaktadır. Ayak terlemesi ayaklarda mantar ve egzama gelişimini kolaylaştırmaktadır. Ayak ter kokusu belki de en önemli problemlerden birisi. El ve ayaklarda aşırı terleme kötü ter kokusu ile birleştiğinde sosyal çekingenliğe, yaşam kalitesinde düşmeye, hatta depresyona neden olabilmektedir. Aşırı terleme, kötü koku sosyal ilişkilerimizi olumsuz etkileyebilen ve bir sosyal fobiye dönüşebilen bir durumdur. Aşırı terleme atakları çoğunlukla hasta tarafından kontrol edilemez ve egzersiz, stres ve sıcak ortamlarda daha da belirgin olmaktadır. Bu nedenle hastalar hiçbir ortama girmek istemezler ve konsantrasyonlarını toplamada zorluk yaşarlar. Yaşamlarını negatif etkileyen bu durum gerçekten rahatsız edici ve can sıkıcı olabilmektedir. 

El ve ayaklarda ekrin ter bezlerini görmekteyiz. Ekrin ter bezleri doğum sonrası fonksiyonlarına başlamaktadır. Ayaktan cm²'de 600, ellerde 300 adet ekrin ter bezi bulunmaktadır. Bu nedenle vücudun en yoğun terlemenin görüldüğü alanlarıdır. El ve ayak aşırı terlemesinin (hiperhidroz) sorumlusunun ekrin ter bezleri olduğu düşünülmektedir. Bunlar otonomik sistemin sempatik sinirleri tarafından kolinerjikler ile uyarılmaktadır. Bu otonomik sistem, beyinde vücut ısı düzenleme merkezinin bulunduğu hipotalamus tarafında kontrol edilmektedir. Sinirler ve ekrin ter bezleri arasındaki uyarım başlıca asetilkolin, çok az oranda da adrenerjik sinir sonlamalarında noradrenalin tarafından sağlanmaktadır. Hiperhidrozda deride ekrin ter bezlerinde kalitatif ve kantitatif bir değişiklik olmadığı saptanmıştır. Hiperhidrozisin sempatik sistemin aşırı çalışmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Bunda hipotalamus, deri ve vücuttaki ısı düzenlemesinden sorumlu reseptörlerin yanlış çalışması rol oynamaktadır. Bazı hastalarda EEG anomalileri ve frontal kortekste hiperfüzyon alanları görülmüş ve bu nedenle merkezi sinir sisteminin bir disfonksiyonundan da şüphenilmiştir. El ve ayak hiperhidrozlu hastalarda aşırı terlemenin dışında vazomotor instabilite, taşikardi, valsalva manevrasına bradikardi yanıtının azalması ve soğuk dış uyaranda damarların vazokonstriksiyon yanıtında artma gözlenmektedir. Bunlarda sempatik sinir liflerinin fonksiyonunun ve T2-T3 ganglionlarındaki sempatik duyarlılığın artmış olduğunu düşündürmektedir. 

El ve ayaklarda hiperhidroz gelişim nedenlerine ve altta yatan sistemik bir hastalığın varlığına göre birincil-primer hiperhidroz ya da ikincil-sekonder hiperhidroz olarak tanımlanır.

Primer el ve ayak hiperhidroz

Altta hiçbir neden ve sistemik bir bozukluk olmaksızın el ve ayklarda genel aşırı terleme olarak tanımlanmaktadır. El ve ayakta primer hiperhidirozis tanısı için;

• El ve ayakta görünür şekilde aşırı terlemenin olması
• Aşırı terlemenin en az 6 aylık klinik öyküsünün varlığı
• Sistemik bir hastalık ya da ilaç gibi bir nedenin olmaması
• Aşağıdakilerden en az ikisinin varlığı
  • El ve ayakta iki taraflı ve simetrik yerleşim göstermesi
  • Günlük yaşam aktivitelerini bozması
  • Haftada en az bir defa aşırı terleme ataklarının görülmesi
  • 25 yaşından önce başlaması
  • Aile hikayesinin olması ve
  • Uykuda sırasında kaybolması gerekmektedir. 

Kadın ile erkekte ve tüm ırklarda eşit sıklıkta görülmektedir. Hastaların %60-80’inde aile öyküsü mevcuttur. Genellikle çocukluk ya da puberte döneminde başlayan belirtiler tüm yaşam boyunca devam edebildiği gibi 25-30 yaşlarında kendiliğinden düzelebilmektedir. El ve ayak aşırı terlemesine sıklıkla baş ve yüz ile koltuk altı aşırı terlemesi de eşlik etmektedir. Ellerde sıklıkla terleme el içerisinde ve parmak kenarlarındadır. Bazen el üstünde de görülebilmektedir. Ayaklarda terleme ayak tabanındadır ve bazen ayak üstünde de görülebilmektedir.

Sekonder el ve ayak hiperhidroz 

Sekonder hiperhidroz sistemik bir hastalık ya da ilaç kullanımı gibi bir neden bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Sadece el yada ayakta tek taraflı, belli bir alanda ortaya çıkabileceği gibi el ve ayakların her ikisinde genelinde görülebilmektedir. 

• Sekonder ve koltuk altında aşırı terlemenin lokal olduğu hiperhidrozun nedenleri aşağıda listelenmiştir.
  • Koltuk altında nedeni bilinmeyen tek taraflı sınırlı alanda hiperhidroz; Bunlar nedeni tam olarak bilinmeyen vücudun tek tarafında ve 10X10 cm den küçük bir alanda ortaya çıkan hiperhidrozis alanlarıdır. Bunlar primer hiperhidrozislerden farklıdır. Artıran faktörler değişkendir ve uyurken de terleme ortaya çıkabilmektedir.  

• • Koltuk altına yerleşen deri hastalıklarına bağlı hiperhidroz
    • Keratodermalar
    • Blue rubber bleb nevüs
    • Sudoriforöz anjiom
    • Glomus tümörü
    • Nevus sudoriforöz

• Sekonder ve yüz yada başta aşırı terlemenin genel lokal olduğu hiperhidrozun nedenleri aşağıda listelenmiştir.
  • Ateşli hastalıklar
  • Endokrin ve Metabolik hastalıklar
    • Hipertiroidizm
    • Diabetes mellitus
    • Hipoglisemi
    • Gigantizm ve akromegali
    • Feokromasitoma
    • Gebelik ve menopoz
    • Obezite
  • İlaçlar, toksinler ve madde bağımlılığı(alkolizim)
  • Kardiyovasküler hastalıklar
  • Solunum yetmezlikleri
  • Hodgkin hastalığı
  • Göğüs boşluğu tümör ve lezyonları
  • Karsinoid tümör
  • Parkinson hastalığı
  • Omur ilik-Medulla spinalis yaralanmaları
  • Otonomik disrefleksi
  • Post-travmatik sringomyeli
  • Periferik sinir problemleri
  • Familyal disotonomi(Riley-Day sendromu)
  • Otonomik disfonksiyonlarla birlikte görülen motor nöropatileri
  • Beyin lezyonları
  • Hipotermi-vücut sıcaklığı düşmesinin eşlik ettiği ataklarla gelen hiperhidroz(Hines ve Bannick sendromu)
  • Hipoterminin eşlik etmediği ataklarla gelen hiperhidroz
  • Olfaktör hiperhidroz
  • Kompansatuvar hiperhidroz

Tedavi

El ve ayak bölgesi aşırı terlemelerinde tedavi hastaya ve şikayetlerin derecesine göre belirlenmektedir. El ve ayak terlemesinde aşağıdaki gibi bir ölçü kullanılmaktadır.

Tedavi klinik değerlendirme sonrası bir algoritma ile tedaviler seçilerek uygulanmaktadır.