Ürtiker tedavisinde en iyi yöntem, etken nedenin saptanarak ortadan kaldırılmasıdır. Ancak bu her zaman mümkün olmadığından, ilaç tedavisi genellikle gereklidir.

Antihistaminikler (Ana Tedavi)

Ürtiker olgularında ana tedavi seçeneği antihistaminiklerdir.

• Akut Ürtiker: Şiddetli akut ürtiker olgularında, ilacın kasa veya damara uygulanması hızlı etki sağlaması açısından yararlıdır. Ardından ağızdan tedaviye geçilebilir.

• Kronik Ürtiker: Kronik ürtiker olgularında, standart antihistaminik tedavisine ek olarak simetidin (cimetidine) veya ranitidin (ranitidine) gibi $\text{H}2$ reseptör blokerlerinin ilave edilmesi yararlı sonuçlar verebilmektedir.

Sistemik Kortikosteroidler (Kısa Süreli Kullanım)

• Akut Ürtiker: Akut ürtiker olgularında $1-4$ günlük sistemik kortikosteroid kullanımı oldukça sık önerilmektedir.

• Kronik Ürtiker: Kronik ürtikerlerde ise uzun vadeli sistemik kortikosteroid kullanımı, tedaviye bağlı ciddi yan etkiler nedeniyle tercih edilmez.

Anjiyoödem ve Gözetim

Şiddetli akut ürtiker olgularında, özellikle göz çevresinde (periorbital) veya dudaklarda (labial) ödem söz konusu ise, olası bir anjiyoödem (solunum yolu tıkanıklığı riski) yönünden son derece dikkatli olunmalıdır. Bu tür riskli hastalarda, tedaviye başlandıktan sonra bir süre gözetim altında tutulması, larengeal ödemin neden olabileceği tehlikeleri azaltacaktır.

Klasik bir ürtiker olgusu, genellikle yanma ve kaşıntı hissi ile başlayan ataklar şeklinde ortaya çıkar.

Ürtiker Lezyonlarının Görünümü

Ürtiker lezyonları, ciltte hızla ortaya çıkan ve kaybolan, kendine has özelliklere sahiptir:

• Karakteristik Lezyon: Lezyonlar, soluk eritemli (kızarık), pembemsi renkli ve ödemli papüllerdir (kabarıklıklar).

• Boyut ve Şekil: Birkaç milimetre veya birkaç santimetre çapında olabilirler ve birleşerek el ayası genişliğinde büyük plaklar oluşturma eğilimi gösterirler.

• Yüzey Dokusu: Papülün kubbe şeklindeki yüzeyi düzgündür ve epidermiste (üst deride) belirgin bir değişiklik yoktur. Plaklarda ödeme bağlı olarak folikül ağızlarının çökük kalması nedeniyle portakal kabuğu görünümü oluşur.

• Kaşıntı: Kaşıntı bazen çok şiddetli olabilir.

• Renk Değişimi: Başlangıç lezyonlarında kızarıklık daha belirgindir; ödem geliştikçe renk solar. Atak gerilerken ödemin çekilmesiyle kızarıklık yeniden belirginleşir. Sönmekte olan lezyonlar anüler (halka) veya yarımay gibi şekiller gösterebilirler.

Seyir ve Süre

• Geçicilik: Tek tek lezyonlar birkaç dakika veya birkaç saat içinde kaybolurlar. Oluşan bir lezyon hemen hiçbir zaman $24$ saatten uzun kalmaz.

• Ayırıcı Tanı: $48$ saatten uzun süredir var olan benzer lezyonlar, daha ciddi bir durum olan ürtikaryen vaskülit olasılığını akla getirmelidir.

• Ataklar: Ürtiker, ataklar arasında sessiz periyotlar ile seyreder. Bu periyotların uzunluğu, tetikleyici faktör ile temasın devam edip etmemesine veya etkenin vücuttan elimine edilip edilmediğine bağlı olarak değişir.

• Yerleşim: Ürtiker lezyonları vücudun her yerinde yerleşebilirler. Ancak özellikle bası alanlarında (kemer bölgesi gibi), kalçalarda, dizlerde, dirseklerde ve göz/ağız çevresinde daha çok görülür.

Edinsel Anjiyoödem (Deri Altı Şişliği)

Anjiyoödem, genellikle ürtikerin derin katmanları tutan formu olarak kabul edilir ve sıklıkla ürtiker lezyonları ile birlikte görülse de, ayrı ayrı da ortaya çıkabilir.

Anjiyoödemin Özellikleri

• Başlangıç: Genellikle ani başlangıç gösterir.

• Yerleşim: Lezyonlar tipik olarak göz kapakları, dudaklar, genital bölge ve ekstremitelerin distal (uç) kısımlarında yerleşir.

• Lezyon Görünümü: Derin, sert bir ödem söz konusudur ve lezyonlar klasik ürtiker lezyonlarına göre daha geniştir. Ödemli alanda deri soluk pembe renktedir.

• Semptom: Bu olgularda kaşıntı belirgin bir yakınma değildir; genellikle ağrı veya gerginlik hissi hakimdir.

• Süre: Tablo birkaç saatte maksimuma ulaşır ve $8$ ila $72$ saat devam edebilir. Şişlikler bazen gözlerin tamamen kapanmasına veya dudakların normalin $4-5$ katı şişmesine neden olabilir.

• Tekrarlama Riski: Yinelemeler genellikle aynı alanlarda görülme eğilimindedir ve tekrarlayan ataklar genellikle daha tehlikeli bir seyir gösterir.

Yaşamsal Risk

Dil, farinks (yutak) ve larinks (gırtlak) ödemi solunum yolu tıkanıklığına neden olabilir ve yaşamı tehdit edebilir.

Ürtikerin ortaya çıkmasına neden olabilecek çok çeşitli iç ve dış tetikleyiciler söz konusudur.

İlaçlar

İlaçlar, ürtiker ve anjioödemin en sık rastlanılan nedenlerinden biridir.

• Sık Görülen İlaçlar: En sık tetikleyiciler arasında penisilin ve türevi antibiyotikler yer alır. Ayrıca aspirin, sülfamidler ve özellikle tiazid sınıfı idrar söktürücüler (diüretikler) nispeten sık ürtiker nedenidir.

• Reaksiyon Süresi: Klinik belirtiler çoğunlukla ilaç alımından $1-2$ saat sonra ortaya çıkar. Ancak bu süre $15$ dakikaya kadar kısalabileceği gibi $15$ güne kadar da uzayabilir. Bu nedenle, ilaçların tetikleyici olduğu düşünülüyorsa, son $15$ gün içinde kullanılan tüm ilaçların sorgulanması hayati önem taşır.

• Unutulan İlaçlar: Sık kullanılan doğum kontrol hapları, vitaminler ve rutin kullanılan ağrı kesiciler (başta aspirin) ile bitkisel ilaçlar/çaylar ilaç olarak kabul edilmeyip unutulabilir. Bu ürünler mutlaka sorgulanmalıdır.

• Aspirin ve Çapraz Duyarlılık: Aspirin, tek başına ürtikere neden olmasının yanı sıra, başka bir sebeple ortaya çıkmış ürtiker olgularında da belirtileri şiddetlendirici etki gösterir (alkol de benzer etki yapabilir). Ayrıca, besinlerdeki renklendiriciler (tartrazin, azo boyaları) ve koruyucular (benzoik asit) ile de çapraz duyarlılık gösterebilir.

• Gizli Tetikleyiciler: Karmaşık problemler de ortaya çıkabilir; örneğin, ineklerde meme iltihabı tedavisi için kullanılan penisilinin süte karışması veya birada defermentasyon ürünleri içerisinde penisilin bulunması ürtikere neden olabilir.

Yiyecekler

Besinler de nadir olmamakla birlikte ürtikere neden olabilir; ancak kronik ürtikerde etken olarak daha az sıklıkla görülürler.

• Sıklık: Besinlere bağlı ürtiker olguları çocuklarda çok daha sık olup, erişkin/çocuk oranı yaklaşık $1/40$'tır.

• Erişkinlerde En Sık Görülenler: Özellikle kabuklu deniz ürünleri (midye, istiridye, ıstakoz vb.), çilek, fındık-fıstık, yumurta, çikolata ve kolalı içeceklerdir.

• Çocuklarda En Sık Görülenler: Tahıllar, süt ve süt ürünleri, meyve suları, çikolata, yumurta ve çilektir.

• Reaksiyon Süresi: Gıda maddelerine bağlı ürtiker genellikle alımdan $1-2$ saat sonra ortaya çıkar, ancak reaksiyonun günlerce gecikmesi de mümkündür.

• Tanı ve Testler: Akut ürtiker olgularında sorumlu besinin belirlenmesi genellikle kolaydır. Hastadan ipucu alınamadığında deri testleri faydalı olabilir. Ancak kronik ürtikerde deri testlerinin faydası düşüktür; bu olgularda diyet ile etken saptanabilir. Doğrudan besin maddesinin değil, içerdiği koruyucu veya renklendiricilerin de ürtikere neden olabileceği unutulmamalıdır.

Diğer Önemli Tetikleyiciler

Solunum Yolu ile Alınan Allerjenler

Astım veya saman nezlesine neden olabilecek polenler, küf sporları, tüylü hayvan kepekleri ve çeşitli organik tozlar akut veya kronik ürtikere neden olabilirler. Reaksiyon genellikle temas sırasında ortaya çıkar ve bazı olgularda solunum sistemi belirtileri (hapşırma, burun akıntısı, nefes almada sıkıntı) eşlik edebilir.

İnfeksiyonlar

• Parazitler: Özellikle barsak parazitleri, daha ziyade çocuklarda olmak üzere sık karşılaşılan ürtiker nedenlerindendir. Bu nedenle, çocuklarda belirgin bir neden bulunamadığında gaitada parazit tetkiki mutlaka istenmelidir.

• Viral ve Bakteriyel İnfeksiyonlar: Yine öncelikli olarak çocuklarda viral infeksiyonlar ürtiker nedeni olabilir. Bakteriyel infeksiyonların akut ürtikere neden olması nadir olsa da, kronik fokal bakteriyel infeksiyonlar (diş absesi, kronik sinüzit, kronik tonsillit) erişkinlerdeki kronik ürtikerin önemli nedenlerindendir.

Bazı İç Hastalıklar

Birçok sistemik hastalık tablosunda ürtiker sıklığının arttığı görülmüştür. Bu hastalıkların doğrudan ürtikere neden olduğundan çok, birliktelikten söz etmek daha doğrudur:

• Otoimmün ve Romatizmal Hastalıklar: Kolajenozlar (lupus eritematosus), romatizmal hastalıklar (poliarteritis).

• Endokrin Hastalıklar: Hipertiroidi ve hipoparatiroidi.

• Maligniteler: Nadir olmakla beraber, özellikle hematolojik maligniteler (lösemi ve lenfomalar) ile akciğer ve kolon karsinomları ürtikerle ilişkilendirilebilir.

• Hormonal Bağlantı: Menstruasyonlarla yineleyen ürtiker atakları, hormonal bir bağlantı olasılığını düşündürmüştür.

Böcek Sokmaları

Sivrisinek, pire gibi böceklerin ısırıkları çoğu kişide lokal toksik bir reaksiyon olarak papüler ürtikere neden olur. Bu reaksiyon genellikle lokal kalır. Nadir olgularda bazı uçucuların sokmaları genelize ürtiker veya anjioödeme neden olabilir. Duyarlı kişilerde anafilaksiye neden olabileceği için bu tür olgular yaşamsal risk taşır; bu hastalarda hiposensitizasyon denenmeli ve olası pikür riski halinde adrenalin bulundurmaları sağlanmalıdır.