Sıcak Yüzey Yanıkları: Yaz Aylarında Artan Bir Tehlike

Havaların çok ısındığı bu yaz dönemlerinde, güneş kaynaklı ısınan yüzeylerle temas, deri yanıklarına neden olabilmekte ve bu yanıklar çocuklarda daha sık görülmektedir.

Risk Oluşturan Yüzeyler

Güneş altında tehlikeli sıcaklıklara ulaşabilen bu yüzeyler şunlardır:

• Yol ve kaldırım yüzeyleri

• Kum ve taşlar, matlar ve suni çimler

• Havuz ve oyun parklarındaki aktivite yüzeyleri

• Güneş altında kalan oyuncaklar

• Metal yüzeyler, kapı kolları ve metal eşikleri, metal merdivenler

• Akıllı telefonlar ve tabletler

• Gemi güverteleri

• Hatta arabalarda emniyet kemerlerinin metal tokaları ve gösterge panelleri

Bu yüzeyler, güneş altında 68∘C'ye kadar ulaşabilirler ve temas edildiğinde birinci ve ikinci derece yanıklara neden olabilmektedir. İklim değişikliği ve yükselen sıcaklıklar nedeniyle bu tür yanıkların yaygınlığı her geçen sene artmaktadır.

Önleyici Tedbirler ve Farkındalık

Bu tür tehlikelerin önlenmesi için bir platform oluşturulması ve şu adımların atılması gerekmektedir:

• Farkındalığın artırılması (riskli yüzeylerin sıcaklık potansiyeli hakkında).

• Anne-babalar, okul personeli, oyun alanlarının görevlileri ve üreticilerin bilinçlendirilmesi.

• Bu yanıklara neden olan faktörlerin belirlenmesi.

• Hedefe yönelik eğitim ve diğer önleyici müdahalelerin geliştirilmesi.

 

44∘C üzerinde yüzey sıcaklıkları ile derinin teması, geri dönüşü olmayan hücresel hasara neden olmaktadır. Sıcaklık arttıkça, daha kısa sürede daha fazla doku hasarı gelişmektedir. İstanbul'da $2023$ yılında en yüksek sıcaklıklar Temmuz ve Ağustos aylarında yaşanmıştır. İstanbul, genellikle yaz aylarında sıcaklık değerlerinin yüksek olduğu bir şehir olduğundan, yüksek sıcaklıklar sık sık görülebilmektedir. Özellikle Temmuz ve Ağustos aylarında sıcaklıkların 30∘C ve üzerine çıktığı zamanlar sıkça karşılaşılmaktadır. Küresel ısınma ile her geçen sene yüksek sıcaklıkların yaşanacağı kaçınılmaz görünmektedir. Bu sıcaklıklar, metal nesneleri güneş ışığında doğrudan ısıtarak 64∘C'ye kadar çıkarabilir. 

Yanıkların geliştiği yaş grupları incelendiğinde, sıklıkla iki yaş altı çocuklarda daha fazla görüldüğü belirlenmiştir.

• Fizyolojik Nedenler: Sıcak yüzey temas yanıklarının çocuklarda, yetişkinlere göre daha düşük sıcaklıklarda meydana gelebileceği düşünülmektedir. Çünkü çocukların cilt yüzey alanları erişkinlere göre daha az, ciltleri daha ince ve hassastır.

• Zamanlama ve Vücut Bölgeleri: Çocuklarda bu tür deri yanıkları yaz aylarında, okul tatilinin başladığı dönemlerde ve hafta sonları daha sık görülmektedir. Bu yaş dönemindeki çocuklarda sıklıkla ayak ve elde yanıklar gelişirken, bunu diz, uyluk ve gövde gibi diğer alanlar takip etmektedir.

• Yanık Şiddeti ve Nedeni: Yanıkların büyük kısmı birinci ve ikinci derece yanıklar olarak ortaya çıkmaktadır. Yanıklar genellikle metal yüzeylerle temas sonucu meydana gelmektedir.

Güneş kaynaklı ısınmış yüzeylerle yanıklar daha sık evde ve kamusal alanlarda meydana gelmektedir.

• Evde: Genellikle en yaygın nedenler evde dış kapı kolları ve metal eşiklerdir.

• Kamusal Alanda: Kamusal alanda ise oyun parkı alanlarında ısınmış asfalt ve beton yüzeyler, oyuncakların plastik ve metal yüzeyleridir.

Bu yanıklar, özellikle emekleyen, elleriyle ve dizleriyle sıcak yüzeylere temas eden küçük çocuklarda daha sık görülmektedir.

Sıcak Yüzey Yanıklarını Önleme Stratejileri

Güneş ısısına maruz kalarak oluşan temas tipi yanıklar, sadece çocukları değil, ileri yaş gruplarını ve özellikle diyabetik nöropatileri, omurilik yaralanması veya nörolojik duysal bozuklukları olan yetişkinleri de etkiler. Dolayısıyla, güneş ısısına maruz kalan yüzeyler, tüm yaş gruplarını etkileyebilecek çevresel yaralanma riskleri olarak düşünülmelidir.

Önleyici Uygulamalarda Ebeveynlerin Rolü

Yanık yaralanmalarının önleme stratejilerinde ebeveynlerin yaralanma önleme uygulamaları ve eğitimlerinin etkili olduğu gösterilmiştir. Yaralanmaların çoğu ev ortamında meydana geldiği, $2$ yaş ve altındaki çocuklarda sık geliştiği ve bu yaş dönemindeki çocukların hızla sıcak bir yüzeyden uzaklaşmak için gerekli motor becerilere sahip olmamaları nedeniyle, ebeveyn eğitimi kritik öneme sahiptir.

Ebeveynlere ve Bakıcılara Yönelik Öneriler:

• Farkındalık ve Bilgilendirme: Ebeveynler, yaz aylarında evin dışındaki çeşitli nesnelerden kaynaklanan yanık yaralanması riski konusunda bilgilendirilmelidir (örneğin sıcak metal eşikler, metal kapaklar gibi tüm ısınabilen yüzeyler).

• Giysi ile Örtme: Yanık yaralanmalarına en sık görülen vücut bölgelerinin giysiler ile örtülmesi konusunda uyarılmalıdırlar. $2$ yaş altındaki yanıkların en sık ayaklarda olduğu ve bu yaralanmadan etkilenen çocukların o sırada yalınayak yürüdükleri bildirilmiştir.

• Sıcaklık Kontrolü: Ebeveynlerden, yaz aylarında çocukların temas edebilecekleri yüzeylerin sıcaklıklarını kontrol etmeleri istenmelidir.

Kamusal Alanlarda Yapılabilecek Düzenlemeler

Toplumsal düzeyde ve oyun alanlarında alınması gereken yapısal ve eğitsel tedbirler şunlardır:

• Aktivite Saatleri: Dış alan oyun aktivitelerinin, günlük sıcaklıkların daha düşük olduğu saatlere alınması önerilmektedir.

• Gölge Alan Tercihi: Oyun alanları olarak gün boyu gölgede kalan alanların tercih edilmesi önemlidir.

• Uyarı ve İkaz Levhaları: Oyun alanlarına, güneşli veya sıcak günlerde bu tür yanıkların gelişebileceğine dikkat çeken tabelalar ve ikaz levhaları asılabilir.

• Bilinçlendirme Kampanyaları: Ebeveynlerin, çocuk bakıcılarının ve kreş öğretmenlerinin eğitimi için kısa video klipler ile sosyal medya yayınları hazırlanarak bilinçlendirme kampanyaları yapılabilir.

Mühendislik ve Yasal Çözümler

Bu tür temas yanıklarını önlemek için, güneşte ısınan yüzeylerde farklı nesne kullanım tasarımları geliştirilmesinin desteklenmesi, hatta yasal zorunlulukların getirilmesi gerekmektedir.

• Materyal Değişimi/İzolasyonu: Oyun alanları ve parklarda güneş ile yüksek ısılara ulaşan yüzeylerin (metaller gibi) metal olmayan materyaller ile değiştirilmesi ya da izole edilmesi sağlanabilir.

• Gölgeleme: Metal yüzeyler dışında ahşap ve vinil gibi yüzeylerin de güneşte yüksek ısılara ulaşabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle, en azından oyun alanlarının gün boyu gölgede kalabilecek şekilde düzenlenmesi sağlanmalıdır.