Kolinerjik ürtiker-KU, başlıca terleme ile eş zamanlı gelişen deride ağrılı olabilen, kaşıntı ve/veya batma ile papüler kabarıklıklar hatta anjiyoödemin olduğu kronik ürtikerin bir alt tipidir(ürtiker hakkında daha detaylı bilgi için...). Bu kabarme semptomlar sıcak banyo, sıcak veya baharatlı yiyeceklerin tüketilmesi, fiziksel egzersiz ve duygusal strese ile birlikte vücut sıcaklığındaki artışın neden olduğu terlemeden sonra ortaya çıkarlar ve semptomlar genellikle 1 saat içerisinde kendiliğinde hızla azalır. Bununla birlikte ağrı ve/veya kaşıntı kişinin yaşam kalitelerini bozacak şekilde etkili olabilmekte.  

Günmüzde neden tam olarak bilinmemekle birlikte asetilkolin, ter bez kanallarının deriye açılan kısımlarında tıkanma-oklüzyon, kolinerjik/ kolinerjik/ Ach reseptörü M3 (CHRM3) ilşikisi, ter alerjisi, serum faktörleri ve dishidroz gibi nedenler tanımlanmıştır.

Klinik özelliklere ve gelişme nedenine bağlı olarak;

• konvansiyonel ter alerjisi tipi KU
• otolog serum deri testi pozitif olan foliküler tip KU
• göz kapaklarında anjiyoödem ile birlikte KU
• sonradan kazanılmış anhidrozis(terlemenin olmaması) ve hipohidrozis(terlemenin azalması) ile birlikte KU olma üzere 4 alt klinik formu tanımlanmıştır. Bu alt formların ayrımı tedavi ve hastalığa yaklaşım açısından son derce önemlidir(özellikle anormal terleme fonksiyonunun varlığını veya yokluğunu değerlendirmek için)

Her klinik fromda tipik deri belirtileri 1-3 mm'lik noktasal kabarıklıkların gelişmesi, bunların kısa süredei (15-60 dakika) kendliğiniden kaybolmasıdır. Ancak kabarıklıklar zaman zaman birleşerek daha büyük kabarıklıklar haline gelebilir. Döküntüler, avuç içi, ayak tabanı ve koltuk altı dışında vücudun herhangi bir yerinde özellikle gövdede meydana gelebilir. Kolinerjik ürtiker sıklıkla anafilaksi, anjiyoödem, nefes darlığı ve şiddetli ağrı gibi ciddi semptomlarla birlikte olabilir. 

Birçok hastada kolinerjik ürtiker semptomları sıcak havalarda şiddetlenir. Bununla birlikte anhidrozis olan KU alt tiplerinde sıcaklık farklılıkları olan daha soğuk yaşam ortamlarında genellikle klinikte kötüleşme olmakta.  

Kolinerjik ürtiker klinik alt fromlarının ayrımı terleme ilşikisi ile iyi değerlendirilmeldir. Anormal terleme fonksiyonunun varlığını veya yokluğunu değerlendirmek için ısı düzenleyici ter testi, ilaca bağlı ter testi, kantitatif sudomotor akson refleks testi ve termografi kullanılmakta. 

Konvansiyonel Ter Alerjisi KU

Kolinerjik ürtikerin bu formunda hastalarının kendi terlerine karşı tip I alerjik reaksiyon geliştiği düşünülmekte. Ter içeriği içerisinde alerjen tam olarak blinmemekle birlikte Malassezia globosa'nın (kommensal bir maya) MGL_1304 adlı farazi bir proteinin neden olduğu öne sürülmekte. 

Foliküler Tip KU

Foliküler alt tipin ter alerjisi ile ilişkili olmadığını gösterilmiştir. Burada deride kabarmalar vücutta kıl folikülleriyle uyumlu, eritematöz kabartılar şeklindedir.

Göz Kapaklarında Anjiyoödem ile Birlikte KU

Kronik ürtikerin nadir gözlenen alt klinik fromunda kolinerjik ürtiker ek aolarak göz kapakların anjiyoödem görülmekte. Klinik özellikler iyi anlaşılmamış olsa da tetikleyici gıda gibi bir alerjen olmadan özellikle egzersizle ortaya çıkan konlinerjik ürtiker sıklıkla anafilaksi, atopik yatkınlık ile ilişkilidir)göz çevresinde atopik dermatitis bulgularıda olabilir) ve kadınlarda daha sık görülmekte.Bu hastalarda ğrtikeri deri dışı belirtileri daha sık ortaya çıkmakta. 

 

Anhidroz ve/veya Hipohidrozlu KU

Sonradan gelişen kazanılmış-akiz anhidrozis açık bir neden olmaksızın ısıya veya egzersize maruz kalmasına rağmen vücut terlemesinin olmaması ile tanımlamıştır. Edinilmiş idiyopatik jeneralize anhidrozun üç patolojik durumla ilişkili olduğu varsayılmakta; sudomotor nöropati, idiyopatik saf sudomotor yetmezlik ve ter bezi yetmezliği. Bu koşullar arasında, idiyopatik saf sudomotor yetmezlik KU in bu alt tipinde görülmekte. Bu patolojik durum erkeklerde daha sık görülmekte, ağrı ve parestezi eşlik edebilir. Ancak belkide en önemli ayrım stres-psikojenik terleme fonksiyonunun halen devam etmesidir. Bu klinik alt formda tüyleri diken benzeri görünürken çevresinde deri rengi,nden soluk halo şeklinde noktasal döküntüler görülmekte.

 Kolinerjik ürtikerin altında yatan mekanizmalar tam olarak aydınlatılmakla birlikte; patolojik duruma histamin, kolinerjik ilişkili maddeler, ter alerjisi, serum faktörleri, ter kanal gözenek tıkanıklığı, dermiste ter sızıntısı ve hipohidroz/ anhidroz dahil olmak üzere çeşitli faktörlerin dahil olduğu bilinmekte.

Kolinerjik ürtiker tanısı klinik olarak zor değildir(hastaların vücut ısıları yükseldikten sonra deri döküntüleri ve semptomların ortaya çıkması nedeni ile). Ancak diğer ürtiker fromları ile ayırıcı  tanısı ve KU alt tiplerinin doğru bir tanısı için bazı provokasyon testleri yapılmakta. Provokasyon testleri vüut ısısnın yükseltimesi olarak basitçe tanımlanabilir; egzersiz ile (koşu bandı veya sabit bisiklet) veya sıcak banyo (15 dakika 42 °C) gibi. Bunun için 2 test kullanımı önerilmekte;

• pasif ısınma testi; başlangıç vücut ısısını 1.0 °C den fazla arttıracak şekilde ayakların 42 °C 15-30 dakika bekletilmesi. KUu tanısında egzersiz testlerinden daha spesifiktir.  
• egzersiz; 20– 22 °C ortam sıcaklığında nabız hızlarını her 5 dakikada bir 15 vuruş artıran 30 dakikalık sabit egzersiz bisikleti kullanımı.

Tedavi

Kolinerjik ürtikerde terleme disfonksiyonunun varlığı tedavi yaklaşımı öncesi son derece önemlidir.

Kolinerjik ürtikerde tedavisinde klasik yaklaşımı klasik H1 antihistaminlerin başlanması, yeterli olmadığında dozun rattırlması ve H2 antihistaminler eklenmesidir. Antihistaminler dışında; skopolamin bütilbromür, propranolol, antihistaminikler ve montelukast kombinasyonları, botulinum toksini enjeksiyonu, yüksek doz danazol, omalizumab kullanılmakta. 

Ter alerjisi tipi KU hastalarında düzenli fiziksel egzersiz, ve/veya banyo veya otolog ter tedavisi ile alerjinin desensitizasyon protokolleri önerilmekte. 

Anhidrotik Ku ise  intravenöz yüksek doz steroid tedavileri kullanılmakta.

Keratolitik ajanların topikal uygulaması ter kanallarının tıkanması ile ilişkili olan hipohidrotik KU in tedavisinde etkili olduğu bildirilmekte.