Dudaklar, diğer vücut bölgelerine göre daha ince bir deriye sahip olması, yağ bezlerinin yokluğu ve sınırlı melanin içeriği gibi anatomik özellikleri nedeniyle ultraviyole (UV) radyasyon gibi dış faktörlere karşı özellikle hassastır, bu da özel bir bakım ve fotokoruma gerektirmektedir. Yüz ve vücut için güneş kremleri bol ürün çeşitliliği ile yaygın olarak kullanılmasına rağmen, dudaklara özgü güneş koruma ürünlerinin yetersizliği ve daha az kullanım alışkanlığı bulunmaktadır. Ancak dudak kanseri için bir risk faktörü olarak UV konusunda farkındalığın artırılması ve dudak fotokoruyucuların düzenli kullanımı gerekmektedir.

 

 

Dudak kanseri üzerine yapılan çalışmalar, özellikle uzun süreli ve yüksek ultraviyole (UV) radyasyona maruz kalmanın rolünü ve dudak fotokoruyucu ürünlerin kullanımının bu riski azaltabileceğini desteklemektedir. Özellikle açık havada çalışanlar ve tütün kullanıcıları gibi dudak kanserinde yüksek riskli gruplarda dudakların UV radyasyona karşı fotokorunması gerekmektedir. Bu amaçla dudak fotokoruyucu ya da güneş koruması da içeren dudak bakım ürünlerinin kullanımı önerilmektedir.

Dudaklarda UV radyasyona karşı duyarlılığı tanımlayan minimal eritem dozları (MED) ölçülerek vücudun diğer bölgeleri ile karşılaştırılmıştır. Dudakta ölçülen minimal eritem dozları (MED), sırt derisine kıyasla yaklaşık %25 daha fazla olduğunu göstermiştir. Bu nedenle dudaklarda ölçülen dudak güneş kremi SPF değerleri, sırt derisinde ölçülenlerden daha düşük olma eğilimindedir. Bu durum muhtemelen günlük UV maruziyetine karşı dudak dokusunun adaptif kalınlaşmasından kaynaklanmaktadır. Tüm bunlara karşın dudakların diğer vücut bölgelerine göre hassas bölgeler oldukları bilinmekte, bu nedenle yüksek fotokoruma formülasyonları içeren dudak bakım ürünlerine ihtiyaç duyulmaktadır.

Son yıllarda fotokoruyucu içeren dudak bakım ürünlerini görmekteyz; dudak balzamları, dudak merhemleri, dudak parlatıcıları, dudak dolgunlaştırıcılar, dudak kalemleri ve rujlar. Bu ürünler  dudaklar için nemlendirici, yenileyici ve estetik ihtiyaçların karşılanması gibi faydalar sağlarken UV ışınlarına karşı bir bariyer sunarak fotokoruyucu olarak öne çıkmaktadır. Bu ürün yelpazesine son yıllarda dudak güneş kremlerinin de eklendiğini görmekteyiz. Dudak balzamları içeriklerindeki yoğun nemlendiricilerle dudakta hidrasyon sağlar ve çevresel hasara karşı korur. Dudak parlatıcıları nemlendirirken dudaklara parlaklık ve hacim katmaktadır. Rujlar dudaklara istenen renk ve dokuyu sağlamaktadır. Dudak konturlarını belirlemek ve rujlarda renk akmasını önlemek için dudak kalemleri kullanılmaktadır.

Dudak bakım ve fotokoruma ürünleri hem organik hem de inorganik UV filtrelerinin yanı sıra, duyusal özellikleri ve terapötik performansı iyileştirmeyi amaçlayan yumuşatıcılar, mumlar ve botanik özler gibi işlevsel yardımcı maddeler bulundurmaktadır. İçeriklerindeki UV filtreleri antioksidanlar ve film oluşturan polimerlerle birlikte aynı formüllerde kullanılması, dudak fotokoruma ürünlerinde hem etkinliği artırmakta hem de ürünün dudaklara sürüldükten sonra duyusal deneyimi artırmaktadır.

Çinko oksit ve titanyum dioksit gibi metal oksitler, ağırlıklı olarak ultraviyole (UV) radyasyonu yansıtarak ve dağıtarak etki eder ve hem UVA hem de UVB aralıklarında geniş spektrumlu koruma sağlar. Bu bileşikler, özellikle nanopartikül formlarında, UV radyasyonunu bir miktar emerek daha kapsamlı fotokorumaya katkıda bulunmaktadır. Bu özellikleri ile dudak bakım ürünlerinde yer almaktalar.

Dudak fotokoruma ürünlerinde organik filtreler arasında, oktil metoksisinamat güçlü UVB emilim kapasitesi nedeniyle sıklıkla kullanılırken, avobenzon (bütil metoksibenzoilmetan) UVA ışınlarını seçici olarak emer.

Fotostabiliteleri ve geniş spektrumlu kapsamlarıyla tanınan bis-etilheksiloksifenol metoksifenil triazin ve dietil amino hidroksi benzoil benzoik asit heksil ester gibi daha gelişmiş aromatik esterleri de içerir.

Tereftaliden dikamfor sülfonik asit ve dietilheksil butamido triazon gibi bileşikler, yüksek suda çözünürlük ve UV maruziyeti altında stabilite sayesinde korumayı uzatır; bu özellikler, sık sık yalama ve yiyecek alımına maruz kalan dudak uygulamaları için arzu edilen özelliklerdir.

Botanik ve fenolik bileşikler, dolaylı fotokoruyucu faydalarıyla da öne çıkar. Rutin gibi flavonoidler ve Scutellaria gibi bitki özleri ve kenevir tohumu yağı, reaktif oksijen türlerini (ROS) nötralize eden ve UV maruziyetinin neden olduğu oksidatif stresi azaltan antioksidanlar olarak işlev görür.

Güçlü bir antioksidan olan ferulik asit, UV filtrelerini daha da stabilize eder ve etkinliklerini artırır.

Polikuaterniyum-51 gibi polimerler, nem bariyeri görevi görebilen koruyucu bir film oluştururken, polisoloksan-15 UVB radyasyonunu emer ve formülasyonun genel fotokoruyucu matrisine katkıda bulunur.

Balmumları, yağlar ve lipit bazlı bileşenler, özellikle dudak bakım ürünleri için formülasyonlarda temel bileşenlerdir. Ürün bileşiminin %80'ine kadarını oluşturabilirler. Duyusal çekicilik ve ürünün stabilitesini sağlamak dışında hassas dudak bölgesi için etkili koruma ve bakım sağlamak için de kritik öneme sahiptir. Fotokoruyucu uygulamalarda, bu lipitler arasındaki sinerji yalnızca ürün işlevselliğini değil, aynı zamanda tüketici uyumluluğunu da artırır. Örneğin, yapısal mumları, hafif yumuşatıcı yağları ve nemlendirici yağları birleştiren bir formülasyonun hoş, tekrar uygulanması kolay ve dudak yüzeyine eşit UV koruması sağlamada daha etkili olma olasılığı daha yüksektir. Balmumları genellikle üründe %10-25 oranlarında bulunur ve ürünün sıkılığı ve termal stabilitesini sağlar. Bu nedenle dudak balzamlarında ve rujlarda tercih edilir. Balmumları terleme, su veya yeme ortamına maruz kalmaya dayanacak şekilde tasarlanmış fotokoruyucu ürünlerde önemli bir özellik olan su direncini artırmaktadır. Doğal lipitler fotokoruyucu özelliklere sahip dudak bakım ürünlerinde son yıllarda daha fazla tercih edilmektedir.

Kandelilla ve karnauba gibi bitki bazlı mumlar ürünün sertliğini artırmak, duyusal çekicilik ve uygulandığında dudaklarda parlak bir estetik sonuç sağlamak amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu mumların yanı sıra badem, argan, hint yağı, jojoba, hindistan cevizi, zeytin, üzüm çekirdeği, kenevir, keten tohumu, macadamia fıstığı, kolza tohumu ve ayçiçeği yağları gibi zengin çeşitlilikte bitki bazlı yağlar antioksidan koruma, temel yağ asidi takviyesi ve cilt bariyerine destek gibi çok işlevli faydalar sağlar. Shea, kakao, murumuru, cupuaçu ve kokum gibi doğal yağlar yoğun yumuşatıcı etkiler sunar ve dudakları onarırken ve kuruluk veya tahrişi önlerken dudağın estetik görünümüne katkıda bulunur. Bu lipitler aynı zamanda aktif fotokoruyucu ajanların iletilmesini kolaylaştırır ve hatta formülasyonun biyolojik yapışmasını ve penetrasyonunu iyileştirerek etkinliklerini artırabilir. Ayrıca doğal ve bitkisel kaynaklı olmaları tüketicilerin daha fazla ilgisini çekmektedir.

Genellikle lipit fazın %40-60'ını oluşturan yağlar, UV filtreleri ve antioksidanlar için çözücü ve aktif bileşenler için taşıyıcı görevi görür. Ayrıca ürünün yayılma kabiliyetini, emilimini ve dokunma hissini önemli ölçüde etkilerler. Örneğin, hint yağı veya kaprilik/kaprik trigliseritler gibi daha hafif yağlar, pürüzsüz bir kayma ve yağlı olmayan bir bitiş elde etmek için kullanılırken, daha ağır yağlar kapatıcı ve daha uzun süreli etkilere katkıda bulunur. UV filtrelerinin dağılımını ve biyoyararlanımını etkileyerek, formülasyonun fotokoruyucu performansını dolaylı olarak düzenler.

Shea, kakao ve mango yağları gibi yağlar, sabunlaşmayan maddeler ve ek yumuşatıcı, antioksidan ve rahatlatıcı etkiler sağlayan fitokimyasallar açısından zengindir. Formülasyonların genellikle %5-15'ini oluştururlar ve bariyer onarımını ve nem tutulmasını desteklerken kremsi, lüks bir dokuya katkıda bulunurlar. Dudaklar susuz kalmaya daha yatkın olduğundan ve yağ bezlerinden yoksun olduğundan, bunların dahil edilmesi özellikle dudak fotokorunmasında önemlidir.

Dudak fotokoruma ürünlerinde kimyasal UV filtrelerinin ekolojik güvenliği konusunda artan bir endişe bulunmaktadır. Oksibenzon ve oktinoksat gibi bileşenlerin mercan resiflerine zarar verdiği ve endokrin bozukluklarına yol açtığı ileri sürülmektedir.